Ձեր վստահելի աղբյուրը

Panorama.am-ի բացառիկ հարցազրույցը Հայաստանում Արաբական Միացյալ Էմիրությունների արտակարգ և լիազոր դեսպան, Ն.Գ. պարոն Մուհամմադ Ալ Զաաբիի հետ

Panorama - Պարոն դեսպան, շնորհակալություն հարցազրույցի հրավերն ընդունելու համար։ Մի քանի ամիս է, որ Դուք Հայաստանում ԱՄԷ դեսպանն եք, ինչպիսի՞ն են առաջին տպավորությունները Հայաստանում։

Դեսպան – Առաջին տպավորությունն այն է, որ ես զգացել եմ խաղաղություն ու անվտանգություն այս երկրում։ Հայաստանը մի երկիր է, որն ունի հարուստ մշակույթ, պատմություն և ժառանգություն ստացած քաղաքակրթություն։ Ես ուրախ եմ աշխատել այստեղ։ Հայ ժողովուրդը բարի է, ով իր հարգանքն ու գնահատանքն է տածում զբոսաշրջիկի ու օտարերկրացու նկատմամբ։ Հաճախ նայում են օտարերկրացուն որպես հայի և դա շատ լավ է։ Իհարկե անվտանգություն  եմ զգացել, որտեղ կարող ես երեկոյան ուշ ժամի դուրս գալ և որևէ նեղություն չկա։ Հայ ժողովուրդը հյուրասեր, հյուրընկալ ժողովուրդ է։ 

Panorama – Ինչպե՞ս կգնահատեիք Հայաստան-ԱՄԷ հարաբերությունները։

Դեսպան - ԱՄԷ-ի և ՀՀ-ի միջև երկկողմ հարաբերությունները առանձնահատուկ են և վերջին տարիներին ականատեսն ենք լինում այդ հարաբերությունների զարգացմանը բոլոր ոլորտներում։ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանի այցը ԱՄԷ և նրա մասնակցությունը Աբու Դաբիի Կայունության շաբաթին այս տարվա հունվար ամսին հաջողված այց էր, որը մեծ թափ ու նոր լիցք հաղորդեց տարբեր ոլորտներում հարաբերությունների ամրապնդմանը։ Հատկանշական էր նաև ՀՀ պաշտպանության նախարար Դավիթ Տոնոյանի այցը ԱՄԷ և Պաշտպանության միջազգային ցուցահանդեսին՝ Այդեքս 2019-ին, նրա մասնակցությունը, ինչպես նաև Հայկական պատվո պահակախմբի տպավորիչ ելույթը։ Մենք ունենք հարաբերությունների զարգացման համատեղ տեսլական՝ համագործակցության նոր հեռանկարներ բացելու ուղղությամբ։

Panorama – Ինչպիսի՞ն են Հայաստան- ԱՄԷ հարաբերությունները տնտեսական ոլորտում։ Ունե՞նք արդյոք կոնկրետ ծրագրեր, որոնք արդեն իրականացվում են, Հայաստանում գործող ընկերություններ։

Դեսպան - ՀՀ-ում ԱՄԷ դեսպանության բացվելուց հետո տարբեր ոլորտներում, հատկապես տնտեսության մեջ նկատելի է ակտիվացում։ Դրա մասին են խոսում առևտրաշրջանառության ցուցանիշները, եթե նախքան դեսպանության բացվելը՝ 2014թ․-ին, առևտրաշրջանառությունը երկու երկրների միջև ընդամենը 80 միլիոն դոլար էր,  2017-ին հասել էր 250 միլիոնի, 2018-ին մոտ 180 միլիոնի։ 2015թ․-ին դեսպանության բացման նպատակն էր 2 երկրների միջև հարաբերությունների զարգացումը նաև տնտեսական ոլորտում։

Էմիրությունները Հայաստանում ունի ներդրումներ ավիաընկերությունների ոլորտում՝ Fly Dubai և Al Arabia-ն, մեզ  մոտ է Քարֆուր ընկերությունը և նաև BMW-ն։ Սրանք են ամենախոշոր ու կարևոր ներդրումները, որոնք արվել են Հայաստանում։ Իհարկե, վիճակագրության համաձայն,  մոտ 500 կազմակերպություն ու գյուղատնտեսական հող կա գրանցված էմիրաթցիների անունով, ինչը նշանակում է, որ Էմիրությունները հետաքրքրված է նաև սննդի անվտանգության ոլորտում ներդրումներ անելու գործում։ Այս ոլորտում մենք համագործակցում ենք ՀՀ կառավարության հետ, որպեսզի զարգացնենք գյուղատնտեսության ոլորտը։ Փոխայցեր են լինում նաև մասնավոր ոլորտում, գործարարները մշտապես այցելում են Հայաստան, և, իհարկե, մենք ցանկանում ենք, որ ներդրումները լինեն փոխադարձ՝ 2 բարեկամ երկրների միջև։

Panorama – Արաբական Էմիրությունները նախընտրելի վայր է հայ զբոսաշրջիկների համար, իսկ ինչպիսի՞ ցուցանիշներ ունենք Էմիրություններից դեպի Հայաստան զբոսաշրջիկների հարցում։ 

Դեսպան - 2018թ․ պաշտոնական ցուցանիշների համաձայն մոտ 11,500 էմիրաթցի է այցելել Հայաստան։ Կարծում եմ, որ ամենակարևոր գործոններից է Հայաստանի կայունությունն ու անվտանգությունը։ Էմիրաթցի քաղաքացիներն իրենց անվտանգ են զգում Երևանում։ Մյուս գործոններից է նաև հայ ժողովրդի հյուրընկալությունը, ինչպես նաև այն, որ Հայաստանը մեծ մշակույթ, քաղաքակրթություն և պատմություն ունեցող երկիր է, ինչը նույնպես գրավում է զբոսաշրջիկներին։ Սակայն, կարծում եմ, որ անհրաժեշտ է ակտիվացնել տուրիստական գործակալությունների աշխատանքը, կառաջարկեի ներկայացնել Հայաստանը՝ որպես տուրիստական երկիր սոցիալական մեդիայի միջոցով, ինչպիսին է ինստագրամը և այդպիսով կխրախուսվի զբոսաշրջությունը Հայաստանում։

Էմիրությունների և Հայաստանի միջև ուղիղ ավիաչվերթների առկայությունը և շաբաթական 18 չվերթն, իհարկե, ավելացնում է զբոսաշրջիկների քանակը, հանգեցնում տուրիզմի և հյուրանոցային ոլորտի զարգացմանը, աջակցում է ներդրումներին։ Կարծում եմ, որ հյուրանոցային ոլորտում ներդրումների հնարավորություններ կան, որոնք պետք է ուսումնասիրվեն էմիրաթցի գործարարների կողմից։

Panorama – Պետական, պաշտոնական հարաբերություններից բացի, հանրային-հասարակական ոլորտի հետ կա՞ համագործակցություն՝ մարդկանց միջև շփումները զարգացնելու առումով։

Դեսպան – Այս 4 ամիսների ընթացքում հասցրել եմ այցելել Երևանի, Շիրակի  պետական համալսարաններ, Գիտությունների ազգային ակադեմիայի արևելագիտության ինստիտուտ, հատուկ խնամք պահանջող երեխաների կենտրոն,  Թումո կենտրոն։ Ռամադանի ամսվա ընթացքում Կոտայք, Արմավիր, Շիրակ, Տավուշի մարզեր ենք այցելել, որտեղ մարդասիրական օգնություն ենք ցուցաբերել կարիքավոր ընտանիքներին։ Առաջիկա ամիսներին նախագծեր ունենք այս ոլորտում։ Մեր նպատակն է կանգնել այն ընտանիքների կողքին, ովքեր օգնության կարիք ունեն։

Փառք Աստծո, ունենք օգնություն Էմիրությունների ու Հայաստանի կառավարության կողմից, հարաբերությունները շատ լավ են ԱԳՆ-ի, սոցիալական հարցերով նախարարության հետ, շնորհակալություն նախարարներին՝ մշտապես մեզ հետ համագործակցելու համար։ Կան նաև այլ ծրագրեր, որոնց շատ մոտ ապագայում ականատես կլինեք։

Panorama – 2020թ․-ին Էմիրությունները կհյուրընկալեն «Դուբայ Էքսպո»-ն, ի՞նչ է նախատեսվում դրա շրջանակներում։

Դեսպան - Դուբայ Էքսպո 2020-ը միջազգային հսկայածավալ իրադարձություն է, որը կամրապնդի Դուբայի դիրքը՝ որպես համաշխարհային կենտրոն՝ ներգրավելով տնտեսական հնարավորությունները։ Այն  անցկացվելու է «միավորենք մտքերը և կառուցենք ապագա» կարգախոսի ներքո։

Դուբայը Մերձավոր Արևելքում առաջին քաղաքն է, որը հյուրընկալելու է նման ցուցահանդես: Ակնկալվում է, որ վեց ամսվա ընթացքում քաղաքը կունենա մոտ 25 միլիոն այցելու։ Ավելի քան 200 մասնակիցներ, այդ թվում` 190 երկրներ, հաստատել են իրենց մասնակցությունը միջոցառմանը, որտեղ միջազգային հանրությունը կհանդիպի Դուբայի մեկ հովանու ներքո` հանուն նորարարության և մարդկային առաջընթացի։ Նախապատրաստական աշխատանքները ընթանում են բնականոն հունով, հատուկ էքսպոյի համար կառուցվում են նաև մետրոյի նոր կայարաններ դեպի էքսպոյի հրապարակ, և «Ճանապարհ 2020» նախագծի ընդհանուր աշխատանքի 70% -ն ավարտվել է  արդեն։ Նախատեսված է, որ Էքսպո 2020 կայարանը ունենալու է ինքնաթիռի թևերի տեսք՝ այդպիսով խորհրդանշելով նորարարությունը և առաջընթացը:

Panorama. Ի՞նչ նպատակներ ունի այս նախաեռնությունը։

Դեսպան - Նախաձեռնությունը նպատակ ունի ամրապնդել ԱՄԷ-ի կարգավիճակը որպես համաշխարհային մայրաքաղաք՝ հանդուրժողականության համար մի շարք խոշոր նախաձեռնությունների և նախագծերի միջոցով, ներառյալ հետազոտական ներդրումները, հանդուրժողականության վերաբերյալ սոցիալական և մշակութային ուսումնասիրությունները, մշակույթների և քաղաքակրթությունների երկխոսությունը։ Ներկայացնել օրենսդրություն և  քաղաքականություն՝ ուղղված մշակութային, կրոնական և սոցիալական հանդուրժողականության արժեքների ինստիտուցիոնալացմանը և վերջապես նպաստել հանդուրժողականության տարածմանը լրատվամիջոցների միջոցով։ Նախաձեռնության հիմնական ուղերձը հանդուրժողականության արժեքները տարածելն է ամբողջ աշխարհում:

Panorama- Խոսեցիք հանդուրժողականության մասին, 2019թ․-ը Էմիրություններում հռչակվել է «Հանդուրժողականության տարի», կարող ե՞ք մի փոքր մանրամասնել մի ամբողջ տարի անցկացվող միջոցառումների շրջանակը։

Դեսպան – Հիմնական նպատակն է, որ ամբողջ աշխարհում տարածենք սեր, խաղաղություն, հանդուրժողականություն  տարբեր կրոնների միջև։ Էմիրություններում բնակվում է 200 ազգություն, յուրաքանչյուրը մի լեզվով ու բարբառով է խոսում,  բայց մեր միջև կա հանդուրժողականություն, չկան տարբերություններ ու մեզանից պահանջվում է, որ հանդուրժողականության օրինակը տարածենք ամբողջ աշխարհում։ Հանդուրժողականությունն ու խաղաղությունը մեր արտաքին քաղաքականության մի մասն է կազմում։

Եվ ոչ միայն հանդուրժողականություն կրոնների միջև, այլ ամեն ինչում,  առօրեայում, եթե ինչ-որ մեկը սխալ է գործել քո նկատմամբ, պետք է ասենք, որ Աստված ների իրեն։ Մեր երեխաներին սովորեցնում ենք հանդուրժողականություն և նրանք մեծանում են այդ մտածելակերպով։ Նույնիսկ  մեր դպրոցական դասագրքերում պետք է ներդնենք առարկաներ, որոնք սովորեցնեն հանդուրժողականություն ու երեխաներին մեծացնենք այսպես։ Կարելի է անգամ համալսարաններում ծրագրերով ուսուցանել հանդուրժողականություն։ Սա է ամենակարևոր  հիմքը հասարակության զարգացման համար։
Էմիրություններում ամեն տարի մի կարգախոս կա, այս տարին շարունակությունն է նախորդ տարվա, որը հռչակվել էր «Զայեդի տարի»՝  մեր հիմնադիր  նախագահի անունով։ Շեյխ Զայեդը մի շարք ծրագրեր է իրականացրել ամբողջ աշխարհում և հանդուրժողականության կարգախոսը եկել է շարունակելու Զայեդի տարվան։

Panorama- Խոսելով ԱՄԷ-ի մասին, չեմ կարող չանդրադառնալ երջանկության նախարարությանը, որը ֆենոմեն է աշխարհում։ Ինչպե՞ս է առաջացել երջանկության նախարարություն ունենալու գաղափարը, ինչպիսի՞ն է նրա գործառույթները։ 

Դեսպան – Նախարարը Օհուդ ալ Ռումին է։ Ես 10 տարի աշխատել եմ Լատինական Ամերիկայում՝ 5 տարի Արգենտինայում, 5 տարի Կոլումբիայում։ Նախարար Հուդար Ռումին այցելել էր Կոլումբիա, որտեղ շատ հաջող հանդիպումներ ունեցավ ու մենք մեծ աշխատանք կատարեցինք։ Կոլումբիան, երևի, այս ոլորտում մեզանից առաջ էր անցել։ 

Երջանկությունը շատ կարևոր է, բայց այն կապված չէ նյութականի հետ։ Երջանկությունը սկսվում է երեխայի դաստիարակությամբ, նրա կրթությամբ, առողջությամբ, երկրի պատմությամբ, մշակույթով՝ վերջացրած գյուղատնտեսությամբ, այն ջրով, որը խմում ես։ Սրանք են երջանկության բաղկացուցիչները, այլ ոչ թե գումարն ու հարստությունը։

Մոտ 2 ամիս առաջ Էմիրություններում նոր նախարարություն է բացվել, որը կոչվում է «չկա անհնարին բան»։ Նրա նպատակն է ցանկացած հարց լուծել ու չասել այս բանն անհնար է անել։ Նախարարության վրա դրվում է ժամկետ՝ խնդիրը լուծելու համար։ Ցանկացած բան հնարավոր է իրականացնել։
2018թ․ հոկտեմբերին պարոն Օմար բին Սուլտան Ալ Ուլաման նշանակվել է արհեստական բանականության նախարար և այդպիսով ԱՄԷ-ն դարձել է աշխարհում առաջին պետությունը, որտեղ կա հատուկ արհեստական բանականության նախարար։ ԱՄԷ-ն հույս ունի, որ առաջատար դերակատարություն կունենա արհեստական բանականության հետազոտություններում և կզարգացնի նորարարությունը։

Նախարարները շատ երիտասարդ են, նոր սերնդից։ Ունենք նաև հանդուրժողականության նախարար։ Մեր երիտասարդության նախարարը կին է ու 22 տարեկան։ 

Մեզ համար կարևոր են ներդրումները, արտահանումը, քանի որ գիտակցում ենք, որ մի օր նավթը վերջանալու է և պետք է դրան փոխարինող գնել։ Մենք ունենք ազատ շուկայական գոտիներ և ազատ նավահանգիստներ, զբոսաշրջություն։

Panorama – Խոսեցիք արհեստական բանականության մասին, ինչպե՞ս եք պատկերացնում դրա զարգացումը, ապագան։

Դեսպան – Սա է մեր ապագան և ապագայի տեսլականն այն չէ, որ այն կգրավի մարդու տեղը։ Հայաստանը հայտնի է իր մտքով, խելքով և արհեստական բանականությամբ։ Ես այցելել եմ Թումո կենտրոն և տեսա այնտեղ գնացողների թիվը։ Դրանք այն երեխաներն են, որ առանձնանում են իրենց խելքով ու մտքով։ Այս կենտրոնը մեծ դեր ու անուն ունի ամբողջ աշխարհում, ոչ միայն Հայաստանում։ Ամեն մարդ հպարտանում է այս կենտրոնով, երբ այցելում է։ Երեխաները խելացի են, սկսում են ուսումնասիրություններ կատարել և նրանք ապագայի տեսլականն են կերտում։ Վերջերս Հայաստանում անցկացվեց նաև Մտքերի գագաթնաժողովը, որը շատ կարևոր է։

Panorama – Թումոն, կարծեք թե, դարձել է Հայաստանի McDonald's-ը, որը մենք փորձում ենք ներկայացնել աշխարհին։ Արդյո՞ք հետաքրքրված եք ԱՄԷ-ում Թումո կենտրոն բացելու գաղափարով։  

Դեսպան- Էմիրությունների պետնախարարը Հայաստան վերջին այցի ժամանակ այցելեց Թումո և այնտեղ բանակցություններ ընթացան Թումո կենտրոնի հետ՝ նախ փոխայցելություններ կատարելու։ Եվ ինչու ոչ։ Մենք կցանկանանք, որ մեզ մոտ էլ լինի Թումո կենտրոն։ Եթե արդյունքի հասնենք, առաջինը դուք կիմանաք այդ նորությունը։

Panorama – Գալիք հոկտեմբերին Հայաստանը հյուրընկալելու է Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների համաշխարհային կոնգրեսը։ Արդյո՞ք կան ԱՄԷ-ից ընկերություններ, որոնք հետաքրքրված են, դիմել են մասնակցության համար և որ ոլորտներն են ներկայացնում, եթե ունեք տեղեկություններ։

Դեսպան- Շատ ուրախ կլինենք, որ մեր կազմակերպությունները մասնակցեն այս կոնֆերանսին։ Այս միջոցառման կազմակերպումը ցույց է տալիս Հայաստանի ուշադրությունը այս ոլորտին, ոլորտի կրթությանն ու զարգացմանը։ Կոնֆերանսին տարբեր երկրների մասնակցությունը նոր լիցք կհաղորդի երկրի զարգացմանը, տեխնոլոգիաների զարգացմանը, կլինի տեսլական ապագայի համար։ Այն կլինի ամբողջական, հավաքական մի աշխատանք։ Մենք քաջալերում ենք նմանատիպ նախաձեռնությունները։

Panorama. Էմիրությունների մասին հարցազրույցն ամբողջական չէր լինի, եթե չանդրադառնանք աշխարհում ամենաբարձր կառույցին՝ Բուրջ Խալիֆային, ու մյուս ճարտարապետական կառույցներին։ Ինչպե՞ս հաջողվեց երկրի պատմության կարճ ընթացքում ունենալ, ինչպես հաճախ ասում են, հրաշք՝ անապատում։

Դեսպան- Այս ամենի արդյունքը եղել է Էմիրությունների շեյխերի, կառավարիչների աշխատանքը՝ ԱՄԷ նախագահ Խալիֆա բին Զայեդ Ալ Նահյանի գլխավորությամբ։ Բուրջ Խալիֆան համարվում է Էմիրությունների խորհրդանիշը։ Կրթված մարդը պետք է ունենա ապագայի նկատմամբ ձգտումներ, որոնց շնորհիվ է, որ Էմիրությունները 45 տարվա ընթացքում արձանագրեց այս հաջողությունները, քաղաքական, սոցիալական կայունություն։ Էմիրությունների կառավարիչների տեսլականն է՝ ստեղծել երկիր հաջորդ սերունդների համար։ Մենք պատրաստում ենք կյանքը ապագայի համար։
Բուրջ Խալիֆան Էմիրություններում հայտնի կառույցներից մեկն է։ Ունենք Մասդառ քաղաքը, որը գտնվում է Աբու Դաբիի օդանավակայանի մոտակայքում։ Նախատեսվում է, որ քաղաքի կենտրոնը առանձնանալու է հսկայական շարժական հովանոցներով։ Եվ նշվում է, որ այս գաղափարը ոգեշնչել է արևածաղիկը։ Մասդար քաղաքը աշխարհի առաջին քաղաքն է, որտեղ չկան ածխածին և թափոններ, և այն առաջին քաղաքն է, որն ամբողջությամբ աշխատում է արևային էներգիայով։ Այս քաղաքի գաղափարը եկել է «Կյանքը մեկ մոլորակի վրա» նախաձեռնության շրջանակներում։ Նախաձեռնությունը առաջարկում է առողջ և երջանիկ աշխարհում երջանիկ և առողջ կյանքի գաղափարը:

Panorama – Պարոն դեսպան Ձեր աշխատանքում կարևորում եք լրատվամիջոցների դերը։ Ինչպես ե՞ք պատրաստվում այն կազմակերպել Հայաստանում։

Դեսպան – Ձեր լրատվամիջոցները առանձնահատուկ են, կան լավ կադրեր, կրթված են, ինչը շատ կարևոր է։ Չեք փնտրում խնդիրներ այլ երկրների հետ։ Իհարկե, կան դեղին էջեր, իրենց նպատակն է ոչնչացնել, ատելություն քարոզել, բայց պետք է գրել պարզ, ճիշտ, ինչ տեսնում ես, այլ ոչ թե փոխանցես վտանգավոր նորություններ։ Գրիչը պետք է ճիշտ գրի, և ոչ թե միայն քննադատի։ Հատուկ շնորհակալություն ենք հայտնում ձեր լրատվամիջոցին՝ շատ հարցերում մեր կողքին լինելու համար։

Panorama – Հասցրել ե՞ք Հայաստանում գտնել սիրելի վայր՝ ազատ ժամանակի համար։

Դեսպան – Շատ ժամանակ չեմ ունեցել, ընդամենը 4 ամիս։ Սևան եմ այցելել, շատ լավ լիճ է, լավ ժամանակ ենք անցկացրել այնտեղ։ Երևանը հին քաղաք է, ես սիրում եմ հին քաղաքներ, որովհետև արտացոլում է երկրի քաղաքակրթությունը, մշակույթն ու արժեքները։ Մշակույթը շատ կարևոր է, նույնիսկ շենքերի տեսքից։ Ինձ համար ամենակարևորն այն է, որ այստեղ ինձ անվտանգ ու ապահով եմ զգում։

Panorama – Հավանել ե՞ք մեր ուտեստները։

Դեսպան – Իհարկե, հայկական խոհանոցը նման է արևելյան երկրների՝ Սիրիայի, Լիբանանի խոհանոցին։ Այստեղ ամենաշատը սիրել եմ հայկական, ավանդական բողչա ուտեստը։ Շատ համեղ է։ Սիրում եմ ապուրները, բայց նմանություններ կան հայկական, արաբական ուտեստների միջև։

Panorama – Պարոն դեսպան, շնորհակալություն հարցազրույցի համար։

Հարցազրույցը՝ Աննա Մկրտչյանի