Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այս շաբաթ տարածաշրջանում էր Եվրոպական խորհրդի նախագահ Դոնալդ Տուսկը։ ԵՄ բարձր ղեկավարությունը հաճախ չէ, որ այցելում է Հարավային Կովկաս, և այս այցը կարևոր էր՝ ամրագրելու համար տարածաշրջանի երկրների հետ ԵՄ հարաբերությունների առկա վիճակը։

Դոնալդ Տուսկը բոլոր երեք երկրների ղեկավարների հետ հանդիպումներում բավականին դրական ուղերձներ հնչեցրեց՝ յուրաքանչյուրին ըստ իր սպասելիքների։ Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ նրա հայտարարությունները թե՛ Երևանում, թե՛ Բաքվում հավասարակշռված էին՝ ԵՄ մոտեցումներին համահունչ։ Ճիշտ է Ադրբեջանի նախագահ Ալիևի հետ հանդիպումից հետո խոսքի սկզբում նա նշել է, որ ԵՄ սատարում է Ադրբեջանի ինքնիշխանությանը, անկախությանն ու տարածքային ամբողջականությանը, սակայն ԼՂ հակամարտության մասին խոսելիս ընդգծել է, որ հակամարտությունը ռազմական լուծում չունի և, քաղաքական կարգավորումը պետք է լինի միջազգային իրավունքին ու սկզբունքներին համապատասխան։ Նա վերահաստատել է ԵՄ աջակցությունը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին և նրանց ջանքերին՝ ուղղված արդար և երկարատև կարգավորմանը՝ Հելսինկիի Եզրափակիչ ակտի սկզբունքների հիման վրա։

Նոյեմբերին պաշտոնից հեռացող Դոնալդ Տուսկը հուլիսի 11-ին մասնակցել է նաև Արևելյան գործընկերության 10-ամյակին նվիրված Բաթումի համաժողովի բացմանը, որտեղ վերջին ամսում արդեն երկրորդ անգամ գաղափարական բանավեճի է բռնվել Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ։ Երեկ ունեցած ելույթում նա հիշել էր ՌԴ նախագահի դեռևս 2005թ. ապրիլին հնչեցրած խոսքերը, որ «Խորհրդային Միության փլուզումը դարի ամենամեծ աշխարհաքաղաքական աղետն էր»,  և հայտարարել, որ «այսօր Վրաստանում ուզում եմ բարձրաձայն և հստակ ասել՝ Խորհրդային Միության փլուզումը օրհնություն էր վրացիների, լեհերի, ուկրաինացիների, ինչպես նաև ամբողջ կենտրոնական ու Արևելյան Եվրոպայի համար։ Եվ համոզված եմ, որ նաև ռուսների համար»։ Նախորդ անգամ Դոնալդ Տուսկը հակադարձել էր Պուտինի՝ լիբերալիզմի վախճանի մասին տեսակետին։ 

Բավականին հետաքրքրական է Խորհրդային Միության փլուզման հետևանքների մասին բանավեճի վերաբացումը հենց Վրաստանում՝ ռուս-վրացական սրված հարաբերությունների ներկայիս ֆոնի վրա։ Որպես Եվրոպական խորհրդի նախագահ՝ Դոնալդ Տուսկը մշտապես աչքի է ընկել Ուկրաինայի և Վրաստանի հարցում Ռուսաստանի նկատմամբ կոշտ դիրքորոշմամբ, թեպետ որպես Լեհաստանի վարչապետ նա Ռուսաստանի հետ ավելի մեղմ քաղաքականության կողմնակից էր։ Եվ այս առումով զարմանալի չէ նրա փորձերը հակադարձելու Ռուսաստանի նախագահին։ Սակայն այս հայտարարությունը Դոնալդ Տուսկը կատարել է Ուկրաինա և Հարավային Կովկաս կատարած տարածաշրջանային այցելությունից հետո՝ Արևելյան գործընկերության տասնամյակին նվիրված համաժողովում, և այն կարող է ընկալվել որպես աշխարհաքաղաքական մարտահրավեր ուղղված Ռուսաստանին։

Հիշենք, որ Արևելյան գործընկերությունը մեկնարկել է 2009թ.-ին Լեհաստանի ու Շվեդիայի նախաձեռնությամբ և Չեխիայի գործուն աջակցությամբ, և կարծիք կա, որ դա արվել է հետխորհրդային երկրները ռուսական ազդեցության գոտուց հանելու նպատակով։ Արևելյան գործընկերության աշխարհաքաղաքական գործիք լինելու հանգամանքը հերքում են թե՛ ԵՄ, թե գործընկեր երկրները՝ այն դիտարկելով, որպես երկկողմ և բազմակողմ համագործակցության խթանմանն ուղղված ծրագիր։

Մյուս կողմից Խորհրդային Միության ու լիբերալիզմի մասին Դոնալդ Տուսկի հայտարարությունները կարելի է դիտարկել այն պնդումների համատեքստում, որ նա Եվրոպական խորհրդի նախագահի պաշտոնից հեռանում է՝ ԵՄ-ն թողնելով պոպուլիզմի ճիրաններում և փլուզման եզրին։

Այդուհանդերձ, արդար չի լինի չնշել, որ Տուսկը, լինելով միասնական Եվրոպայի գաղափարի նվիրյալ, բավականին քայլեր է ձեռնարկել ԵՄ միասնականությունը պահպանելու համար։ Այդ նպատակով Դոնալդ Տուսկը նույնիսկ հակադրվել է ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփին, ինչը լեհ քաղաքական գործիչների համար այնքան էլ տարածված երևույթ չէ։ Անցած տարի նոյեմբերին ԵԽ նախագահը Թրամփին մեղադրեց այն բանում, որ վերջինս դեմ է «ուժեղ և միասնական Եվրոպային» և զգուշացրեց Եվրոպայում «դարչնագույն» ազգայնականների հայտնվելու մասին: Արժանահիշատակ է նաև, որ Տուսկը «Բրեքսիթի» կոշտ ընդդիմախոսներից է։

Ինչև, ակնհայտ է, որ միասնական Եվրոպայի ջատագով ու լիբերալ-պահպանողական համարում ունեցող Դոնալդ Տուսկի համար բավական դժվար գործ է պաշտպանել ու առաջ մղել եվրոպական արժեքներն ու գաղափարները, երբ որպես մրցակից ունի ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին ու ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփին, ովքեր, լինելով աշխարհաքաղաքական հակառակորդներ, շատ հարցերում ունեն գաղափարական ընդհանրություններ։ Այս համատեքստում ԵՄ նոր ղեկավարությունը ևս մեծ անելիքներ ունի ԵՄ միասնականությունը և գաղափարական գրավչությունը պահպանելու առումով։