Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանցի երիտասարդ գիտնականները սրտնեղած են ու մտահոգ։  Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագիրը, որը 2012 թվականի հուլիսի 1-ից իրականացվում էր ՀՀ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի հովանու ներքո, կանգնած է փակման վտանգի առաջ։

Մի քանի օր առաջ ծրագրի ֆեյսբուքյան էջում հայտարարվեց. «Հարգելի երիտասարդ գիտնականներ, այժմ, կապված որոշ բարդությունների հետ, ԵԳԱԾ-ը որևէ ծրագրի համար գումար չի տրամադրում: Ցավում ենք...»։

Երեկ տարածեցին ցավալի երկրորդ նորությունը՝ «Հարգելի երիտասարդ գիտնականներ, այժմ, կապված որոշ բարդությունների հետ, ԵԳԱԾ-ը որևէ ծրագրի համար գումար չի տրամադրում: Ցավում ենք...»։

Սարքերի մրցույթի համար, ինչպես Panorama.am-ին պատմեց ծրագրի ինը ղեկավար մարմինների անդամներից Հռիփսիմե Մկրտչյանը, ստացվել է 46  հայտ, և քանի որ յուրաքանչյուր հայտ ներկայացվել է գիտնականների խմբի կողմից, ապա շահառուների թիվը կազմում է ավելի քան 200։ Մրցույթի արդյունքները պետք է ամփոփվեին դեռ ապրիլին, մրցույթի համար տրամադրված բյուջեն կազմում է 30 մլն դրամ։

Երիտասարդ գիտնական Տիգրան Ղռեջյանը մրցույթին հայտ ներկայացրածներից է։ Նա գործընկերների հետ մասնակցում էր հայտարարված մրցույթին։ Սպասում էին ամփոփմանը, երեկ արդեն կարդացել են լուրը։ Իրենք էլ ցավում են։ Ղռեջյանը Panorama.am-ին ասաց, ԵԳԱԾ-ը-ն լավագույն հնարավորությունն էր սարքերի ձեռքբերման համար, քանի որ ծրագրում աշխատող մարդիկ օբյեկտիվ ու տրամաբանորեն են գնահատել հայտերը։

«Դիմել էինք ԳԱԱ Երկրաբանական ինստիտուտի միջատների հավաքածուի թվայնացման, ինչպես նաև որակյալ լուսանկարներ ունենալու համար սարքեր ձեռք բերելու նպատակով։ Երբ ես, օրինակ, իմ  աշխատանքներն ուղարկում եմ լուրջ գիտական ամսագրերին տպագրելու համար, նրանք պահանջում են շատ որակյալ լուսանկարներ, որովհետև երբ գիտնականները կարդում են հոդվածը, նայում են բզեզի մարմնին, համեմատություն են անում և այլն, և այլն։ Սարքը հնարավորություն էր տալու կենդանի օրգանիզմներին՝ փոքր օբյեկտներին, որոնք ունեն շատ բարդ կառուցվածք, որակյալ լուսանկարել»,-ասում է գիտնականը։

Սարքի ձեռքբերման համար անհրաժեշտ է 2 500 դոլար։ Գիտնականը լավատես է, նշում է, հնարավոր է գիտական աշխատանքը որոշ ժամանակով թողնի, գնա բանվորություն անի, գումարը վաստակի՝ սարքը ձեռք բերելու ու հետագայում իր սիրած աշխատանքը շարունակելու համար։

ԳԱԱ Կենդանաբանության ինստիտուտի միջատների հավաքածուն, ըստ գիտնականի, շատ արժեքավոր է. ներառում է Հայաստանից, Անդրկովկասից ու հարակից շրջաններից հավաքած միջատներ, դա հիմք է դարձել ինստիտուտի միջատաբանական գիտության համար։ Հավաքածուի մի մասը մեծ դժվարությամբ հնարավոր է եղել վերադարձնել Կովկասի թանգարանից։

«Այսօր միտումներն այնպիսին են, որ ցանկացած լուրջ գիտական հավաքածու ունի իր կատալոգը։ Ես օրինակ, Ֆրանսիայի, Շվեյցարիայի հետ եմ աշխատում, խնդիրում եմ, ուղարկում են իրենց կատալոգները, ես էլ եմ ուզում այդպես լինի»,-նշեց նա։

Երիտասարդ գիտնականների աջակցության ծրագիրը գործում էր չորս հիմնական ուղղություններով՝ երիտասարդ գիտնականներին գիտական գործուղումների, գիտաժողովների, գիտական դպրոցների, սեմինարների կազմակերպման համար տրամադրվող ֆինանսական աջակցություն, գիտական դրամաշնորհների տրամադրում և մրցանակաբաշխության անցկացում ու ֆինանսավորում։ Տարեկան ծրագիրն ունեցել է մոտ 200 գիտնական շահառու։

Ծրագրի ղեկավարներից Հռիփսիմե Մկրտչյանն ասում է, գումարը՝ մոտ 100 մլն դրամ պետբյուջեից տրամադրվել է, սակայն հիմա չի գործում իրավաբանական միջնորդ մարմինը։

ԵԳԱԾ-ն էլ իրավաբանական կարգավիճակ չունի, այնտեղ մարդիկ աշխատել ու աշխատում են կամավոր սկզբունքով, որպեսզի զերծ մնան ավելորդ ծախսերից։ Նաև հաշվետվություն  է պատրաստել, թե քանի գիտնականի են աջակցել։

Նախկինում պետբյուջեից տրամադրված գումարը Գիտության կոմիտեի կողմից նվիրաբերվում էր Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամին (ՀԵՀ), որն էլ հանդիսանում էր խողովակ պետության և ծրագրի միջև: Հիմնադրամի տնօրենի կալանավորումից հետո դրա գործունեությունը կասեցված է, պայմանագրեր չեն կնքվում։ Արդյունքում,  գումարը չի օգտագործվում, ներկայացված հայտերը չեն ֆինանսավորվում։

ԿԳ նախարարությունում խնդրին տեղյակ են, ասել են՝ կանեն ամեն ինչ, որ մի լուծում գտնեն։ Ծրագրի ներկայացուցիչներն առաջարկել են՝ կամ ԵԳԱԾ-ին իրավաբանական անձի կարգավիճակ տալ, կամ էլ ՀԵՀ-ին փոխարինող կազմակերպություն գտնել։

«Առաջարկները եղել են, բայց ընթացք չի տրվել։ Գնում ենք հանդիպման, շատ դրական, հոյակապ հանդիպում է լինում։ Իրենք մեզ ասում են, որ մտահոգված են ու ցանկանում են այս խնդիրը լուծել։ Բայց դրանից հետո որևէ արդյունք չի եղել, այս պահի դրությամբ ունենք այն, ինչ ունենք, ունենք երիտասարդ գիտնականներ, որ անընդհատ նամակներ են ուղարկում, գիտական հոդվածներ, տեղեկացնում են դրսի հրավերների ու ֆինանսավորման պատճառով մասնակցել չկարողանալու մասին»,-ասաց Հռիփսիմե Մկրտչյանը։

ԿԳ նախարարությունից ձեռնարկվող քայլերի մասին չխոսեցին, խորհուրդ տվեցին դիմել գիտության կոմիտե։

Կոմիտեի գլխավոր քարտուղար  Լևոն Մարդոյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց, գոյություն ունի  կառավարության՝ 2018 թվականի դեկտեմբերի 27-ի № 1515 որոշումը, 8.2 հավելվածը, որտեղ ներառված է այդ ծրագիրը: Հիմա պայմանագիր չկա։

«Որպես կողմ պետք է հանդես Հայաստանի երիտասարդական հիմնադրամը, հետևաբար նրանք մեզ պետք է  ներկայացնեն պայմանագիր, պայմանագիրը կնքնվի»,-ասաց Մարդոյանը։
Նրան հիշեցրեցինք, որ ՀԵՀ-ը չի գործում։

«Պետք է պայմանագիր լինի, որ մենք իրավական հիմք ունենանք։ Կարող են նաև ուրիշ հիմնադրամներ պայմանագիր ներկայացնել, ՀԵՀ-ի փոխարինե հանդես գա մեկ այլ իրավաբանական անձ, որպեսզի համապատասխան գործընթացն իրականացվի»,-ասաց կոմիտեի ներկայացուցիչը։

Այստեղ պատրաստվում են սպասել հիմնադրամների հնարավոր նախաձեռնությանը,  հետո պատրաստ են հարցը ներկայացնել կառավարությունում։ Իսկ եթե նման հիմնադրամներ չլինեն ու նախաձեռնություն չներկայացնեն, գումարը վերադարձվելու է բյուջե։

«Օրենքը ես չեմ կարող խախտել»,-ասաց նա։

Երիտասարդ գիտնկաան Տիգրան Ղռեջյանը  պնդում է, ԵԳԱԾ միակն էր, որ մոտիվացնում էր հայ երիտասարդ աշխատող գիտնականին ավելի լավ աշխատել, «բայց հիմա եկանք, հասանք այս կետին»։

Հայաստանի երիտասարադական հիմնադրամի հեռախոսներն աշխատում են, պատասխանողները՝ կարծես ոչ։ Ամեն դեպքում պատասխանող չեղավ։