Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ապրիլյան պատերազմն ինձ սովորեցրեց, որ պիտի ադրբեջանցու աչքը վախեցնես, պիտի անհավասարաչափ ուժեղ պատասխան տաս, երբ նախահարձակ է լինում»,- այս մասին «Հայ զինվորը»-ի հետ զրույցում ասել է երգահան, ապրիլյան պատերազմի մասնակից Արթուր Խաչենցը։

Ներկայացնում ենք զրույցից հատվածներ։

-Արթո՛ւր, այս զրույցի առիթը ապրիլյան պատերազմի ժամանակ, դիրքերում գրված քո երգերն են, որոնց մասին ես իմացա Հայ գրողների միության «Նոր ոսկե դար» մրցանակաբաշխության ժամանակ, որտեղ մրցանակի արժանացավ Համո Սահյանի «Իմ մահով ոչինչ չի փոխվի կյանքում» բանաստեղծության խոսքերով գրված քո երգը: Ի՞նչ կապ ունի այդ բանաստեղծության բովանդակությունը ապրիլյան պատերազմի հետ:

-Ճակատագիրն ինձ ու իմ ջոկի 8 տղաներին ապրիլյան պատերազմում հերոսանալու հնարավորություն չտվեց: Հակառակորդը չմտավ մեր դիրք, բավարարվեց միայն չորս օր ու գիշեր դիրքը հրետակոծելով ու մեզ վրա ականանետային կրակ թափելով: Եթե թույլ կտաք, նախքան իմ երգերի մասին պատմելը, մի փոքր անդրադառնամ պատերազմին ու իմ ջոկի զինվորներին:
Մենք պաշտպանում էինք 163 դիրքը, որը հակառակորդին ամենամոտ դիրքերից էր: Երբ ադրբեջանցի զինվորները մի քիչ բարձր էին զրուցում, մեր դիրքում լսվում էր: Ապրիլի 1-ին մեզ զգուշացրին, որ հակառակորդը պատրաստվում է բացահայտ հարձակման: Ապրիլի 2-ի գիշերը ես խրամատում էի, երբ նկատեցի օդում թարթող կարմիր լույսը: Հասկացա, որ հակառակորդի անօդաչուն նկարում է մեր դիրքը ու անմիջապես դիրքավորեցի ջոկս…

-Դու ջոկի հրամանատա՞ր էիր:

-Այո՛: Մենք պատրաստ էինք դիմակայելու ե՛ւ հեռահար զենքերի, ե՛ւ անմիջական մարտի: Ադրբեջանցիները մեզ չորս օր ու գիշեր պահեցին կրակե օղակի մեջ: Ջրի մեքենան (փառք վարորդին), կրակը ճեղքելով մեզ ջուր էր հասցնում, այլապես չէինք դիմանա: Մենք կարողացանք այնպես պաշտպանվել, որ դիրքը մնաց անառիկ, ու մեր ջոկից ոչ ոք չզոհվեց: Ես անընդհատ փոխում էի դիտակետերը, ու երբ ադրբեջանցիները բառացիորեն հողին հավասարեցրին հիմնական դիտակետը, այնտեղ ոչ մի զինվոր չկար: Ոչ մի հերոսություն, ոչ մի շքանշան, ոչինչ այնքան չէր երջանկացնի ինձ, ոչ մի սխրանքով այնքան չէի հպարտանա, որքան այն իրողությամբ, որ պաշտպանել ենք մարտական դիրքը, հող չենք զիջել եւ ոչ մի զոհ չենք ունեցել:

-Ես մտածում եմ, թե ինչպե՞ս ես երգեր գրել ռմբակոծության տակ: Ինչպե՞ս կարող է երգ ծնվել, երբ մահն աչքիդ առաջ է:

-Այդ երգերը հոգու զրահ էին, որ հայտնվում էին ակամա, հնչում էին սրտիս, գլխիս, ականջներիս մեջ ու խլացնում էին կրակի աղմուկը, վախի ձայնը, տխուր մտքերը: Դրանք խաղաղ, փափուկ երգեր էին՝ մոր, ծննդավայրի, սիրո եւ կարոտի մասին: Ինչ վերաբերում է Համո Սահյանի խոսքերով գրված, մրցանակի արժանացած երգին, ապա ես այն գրել եմ պատերազմից հետո: Ճիշտ է, առաջին հայացքից երգի բովանդակությունը կապ չունի պատերազմի հետ.

-Իմ մահով ոչինչ չի փոխվի կյանքում,
Ու չի պակասի աշխարհում ոչինչ…

Այս տողերը իմ գլխում պտտվում էին կռվի ամենաթեժ պահին: Ես ինքս ինձ ասում էի, որ ինչ-որ բան փոխելու հնարավորությունը տրված է հիմա, ու քանի դեռ ողջ ես, պիտի ցույց տաս ներուժդ, հնարավորություններիդ սահմանը, առանց մահից վախենալու, նույնիսկ մահվան գնով, որովհետեւ մահը ոչինչ է ու ոչինչ չի փոխում այս աշխարհում….

-Միայն պատերազմ տեսած զինվորը կարող է այդպես մեկնաբանել Համո Սահյանի հայտնի բանաստեղծությունը: Արթո՛ւր, դու ո՞ր տարիքից ես սկսել երգեր գրել, այն քեզ համար նախասիրությո՞ւն է, թե մասնագիտություն:

-Ես երաժշտական դպրոց եմ ավարտել՝ ժողովրդական վոկալի բաժինը, այժմ սովորում եմ Երեւանի պետական կոնսերվատորիայի ժողովրդական երգի բաժնում: Ինչ վերաբերում է ստեղծագործելուն, ես երախտապարտ եմ իմ կյանքի չորս մեծ ներշնչանքներին, որոնք սիրտս լցրել են ապրումներով ու զգացմունքներով: Իսկ երգն ու բանաստեղծությունը ծնվում են հույզերի առատությունից:

-Արթո՛ւր, դեռ զրույցի սկզբից մի հարց էի ուզում տալ, բայց հարմար պահը չգտա, ի՞նչ տվեց քեզ ապրիլյան պատերազմը, ի՞նչ սովորեցրեց, ի՞նչ բացահայտեցիր:

-Ես ճանաչեցի ինքս ինձ ու իմ հակառակորդին: Կթվա՝ չափազանցնում եմ, կթվա՝ սարսափ ֆիլմ եմ պատմում, բայց մեր դեմ կռվում էին հատուկ պատրաստություն անցած երկու մետրանոց հաղթանդամ զինվորականներ: Կրակում էիր, ընկնում էին, մտածում էիր՝ վերջ, մեռավ, քիչ անց սկսում էր շարժվել, գրպանից հանում է ասեղը, ինքն իրեն սրսկում, ոտքի կանգնում ու ռոբոտի պես գալիս վրադ:

-Բա ասում էիր՝ անմիջական մարտ չեք ունեցել:

-Ես ասել եմ՝ հակառակորդի ոտքը մեր դիրք չի մտել: Ապրիլյան պատերազմն ինձ սովորեցրեց, որ պիտի ադրբեջանցու աչքը վախեցնես, պիտի անհավասարաչափ ուժեղ պատասխան տաս, երբ նախահարձակ է լինում: Եթե թշնամիդ դաժան է, ծիծաղելի է, երբ դու պարծենում ես քո գթասրտությամբ: Հայրս Արցախյան պատերազմի մասնակից է: Երբ փոքր էի, նա պատմում էր, թե ինչպես էին ադրբեջանցիները հայերին բազմապատիկ գերազանցող մեծ խմբով գլխապատառ փախչում, երբ հանդիպում էին ուժեղ հակահարվածի: Ադրբեջանցու դաժանությանը պիտի կրկնակի դաժանությամբ պատասխանես. սա է ինձ համար ապրիլյան կռվի պատգամը:

Հարցազրույցն ամբողջությամբ՝ այստեղ։