Ձեր վստահելի աղբյուրը

Գործադիրն այսօրվա նիստում հավանություն տվեց «ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքում լրացում կատարելու մասին» և «Բանկային գաղտնիքի մասին» օրենքներում փոփոխություններին։
ՀՀ արդարադատության նախարարի առաջին տեղակալ Ռաֆիկ Գրիգորյանը նշեց, որ գործող օրենսդրությամբ իրավապահ մարմինները սահմանափակված են այն սուբյեկտներով, ում առնչությամբ օրենսդրությունը հնարավորություն է ընձեռում ստանալ բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկատվությունը:

Մասնավորապես, ըստ փոխնախարարի, քրեական դատավարության օրենսդրության հիման վրա ներկայումս հնարավոր է ստանալ միայն կասկածյալ և մեղադրյալ հանդիսացող անձանց առնչվող բանկային տվյալներ, ինչը բազմիցս քննադատվել է միջազգային կառույցների կողմից և բարձրաձայնվել իրավապահ մարմինների կողմից՝ որպես խոչընդոտ կոռուպցիոն բնույթի հանցագործություններով գործերի քննության համար:

«Խնդիրը նրանում է, որ  հաճախ բանկային տվյալները, որոնք էական նշանակություն ունեն ֆինանսական հանցագործություններով գործի քննության համար, կարող են առնչվել ոչ թե կասկածյալին կամ մեղադրյալին, այլ օրինակ նրանց հետ փոխկապակցված անձին։ Ավելին,  հաճախ այն ապացույցները, որոնք թույլ կտային անձին ներգրավվել որպես մեղադրյալ, հասանելի չեն իրավապահ մարմիններին»,- ասաց Ռաֆիկ Գրիգորյանը։

Նրա խոսքով՝ Հայաստանը պետք է ապահովի, որ անհրաժեշտության դեպքում իրավապահ մարմինների համար մատչելի լինեն ֆինանսական տվյալները` կոռուպցիոն հանցագործությունները բացահայտելու և քննելու նպատակով: «Մատչելի դարձնել, մասնավորապես, հանցագործությունների քննության ժամանակ կասկածյալից ու մեղադրյալից բացի այլ անձանց, օրինակ, ընտանիքի անդամների կամ փոխկապակցված անձանց ֆինանսական տվյալները, երբ առկա են բավարար կասկածներ, որ նշված անձինք մասնակցել, օժանդակել են հանցագործություն կատարելուն կամ տեղյակ են եղել կատարված հանցագործությանը», - ընդգծեց արդարադատության փոխնախարարը։

Այսպիսով, նախագծով առաջարկվում է առանձին դեպքերում հնարավորություն ստեղծել ստանալ բաnկային գաղտնիք կազմող տեղեկություններ առանց սուբեկտային սահմանափակման:
Միաժամանակ առաջարկվում է հանցագործությունների ցանկ, որոնցով հարուցված գործերով կարող է ներկայացվել նման միջնորդություն: Բացի այդ, քննիչը բանկային գաղտնիք կազմող տեղեկություններ ստանալու միջնորդություն կարող է ներկայացնել բացառապես դատախազի համաձայնությամբ և գլխավոր դատախազի կամ նրա տեղակալի հաստատմամբ, այսինքն՝ բանկային գաղտնիքի սահմանափակումը ենթարկվում է նախնական դատախազական հսկողության ինչպես հսկող դատախազի, այնպես էլ գլխավոր դատախազի կամ նրա տեղակալի կողմից  նախքան դատական վերահսկողությունը։

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը նշեց, որ այս թեմայով տարբեր ձևաչափերով քննարկումներ են եղել, հնչել են բազմաթիվ մտահոգություններ, մտավախություններ։

«Մենք կամ պայքարում ենք կոռուպցիայի դեմ, կամ չենք պայքարում: Կիսապայքարն ընդունելի չէ: Այս ընթացքում մենք ունեցել ենք դեպք, երբ իմացել ենք, որ X բարձրաստիճան պաշտոնյան, նրա փեսան ապօրինի կերպով ձեռք բերված գույքը վաճառքի է հանել: Այդ գույքը ֆորմալ ձևակերպված է ուրիշ մարդու անունով, այդ ուրիշ մարդու հետ կապված իրավական պրետենզիաներ չկան: Եւ իմացել ենք, որ այդ գույքը վաճառվելու է և գումարը ՀՀ-ից դուրս է բերվելու: Այնպիսի սահմանափակումներ են եղել օրենսդրությամբ, որ կամ մենք պետք է շատ կոպիտ ապօրինի միջամտություններ անեինք, կամ պետք է լուռ հետևեինք, թե ոնց են թալանվածը թաքցնում»,- ասաց վարչապետը։

Նրա խոսքով՝ պետք է ստեղծեն ինստիտուցիոնալ այնպիսի մեխանիզմներ, որ ընդհանրապես որևէ կասկած չլինի մարդկանց մոտ այս առումով: «Կարծում եմ, որ սա մեր ամենակարևոր ինստիտուցիոնալ բարեփոխումներից մեկն է: Մեկ տարի բոլոր հնարավոր ձևերով քննարկել ենք և քաղաքական որոշումը կայացրել ենq: Այս խնդիրը պետք է լուծվի և լուծվի հիմա»,- ընդգծեց Նիկոլ Փաշինյանը։

Փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանը հարցրեց՝ եթե այդ գործարքն անկանխիկ՝ բանկային եղանակով է կատարվել, բացահայտվում է, իսկ եթե կանխիկ եղանակով է արվել, ի՞նչ լուծում են տալիս, ինչին ի պատասխան վարչապետը նշեց. «Իմ ասած դեպքը եթե բացահայտեինք, դրան պարզ բացահայտում կա. պետավտոտեսուչը կանգնեցնում է այն ֆուռը, որով գումարը  տեղափոխվում է, և այդպես բացահայտվում է»: 

Այնուհետև կատակեց՝ ասելով, թե պետք է ՃՈ-ին հակակոռուպցիոն գործառույթներ տալ:
«Քիչ հավանական է, որ այդ փողը բազմոցի մեջ պահած է  էլի ինչ-որ բանկից պետք է դուրս գա: Եթե մենք օրենքով իրավասու ենք գնալ, «դոշակի տակ պահած» փողը գտնել, պետք է համարժեք իրավասություն ունենանք նաև հաշվեհամարին պահած փողը գտնելու և փոխանցումը նայել։ Նկատի ունեմ՝ եթե մեկը պատուհանից թռնում է ու փողը հետը տանում է, մենք իրավունք ունենք պատուհանի տակ օպերաշխատող կանգնեցնել, որ նրան կբռնի»,- հավելեց Նիկոլ Փաշինյանը։

Ըստ ԿԲ նախագահ Արթուր Ջավադյանի՝ հասարակությունը մտահոգվելու խնդիր չունի, քանի որ դատարանի որոշումը պետք է պատճառաբանված լինի, և պետք է հաստատվի գլխավոր դատախազի կամ տեղակալի կողմից։

«Չեմ կարծում, որ այս օրենքով խոչընդոտներ ենք ստեղծում»,- ասաց նա։

ՄԻՊ Արման Թաթոյանի խոսքով էլ՝  նախագիծը երաշխիքների առումով ֆորմալ ձևով բավարարում է չափանիշերին, սակայն պրակտիկան պետք է շատ զգույշ գնա, քանի որ բոլոր երկրներում նման նախագծեր հաստատելուց զգուշացնում են՝  սա գայթակղիչ է իրավապահ մարմինների համար։

Քննչական կոմիտեի նախագահ Հայկ Գրիգորյանն էլ ներկայացրեց իրենց մոտ եղած դեպքերից մեկը, որ մի հիմնադրամի ղեկավար գումարները փոխանցել էր ամուսնու, դստեր, մոր հաշվեհամարներին, և չէին կարողանում նրանց հաշվեհամարները ստուգել, ինչի պատճառով նախաքննությունը 6-7 ամիս ձգձգվեց, և երբ այդ անձանցից մեկը ներգրավվեց որպես կասկածյալ, նոր ստացան բանկային գաղտնիք պարունակող տվյալները, որը նոր հիմք հանդիսացավ փողերի լվացման համար բավարար ապացույցներ ձեռք բերելու և դատարան ուղարկելու համար։

«Այստեղ ոչ մի անձի իրավունքների խոչընդոտման պրոցես չկա։ Մենք այսօր էլ, երբ կասկածյալի, մեղադրյալի նկատմամբ ստանում ենք այդ տվյալները, մենք բոլոր հաշվեհամարները ստանում ենք, ընդամենն այլ անձանց կարգավիճակն է»,- ասաց Հայկ Գրիգորյանը։

Վարչապետն էլ արձագանքեց. «Լավ ասեցիք, պարոն Գրիգորյան, քանի որ էս օրենքն ընդունելուց հետո էլ կոռուպցիոն գործերի քննության հետաձգման լեգիտիմ պատճառ չեք ունենա։ Եկեք շուտ-շուտ ընդունենք, էլի»։

Փոխվարչապետն Մհեր Գրիգորյանը սակայն շարունակեց իր մտահոգությունը հայտնել. «Կներեք, պարոն վարչապետ, բայց մինչև վերջ պետք է փորձեմ այնպես անել, որ զգույշ լինենք, քանի որ շատ վտանգավոր կարող է լինել»։

Նիկոլ Փաշինյանն էլ ասաց՝ այսպես, թե այնպես զգույշ են, որից հետո Մհեր Գրիգորյանն արձագանքեց. «Մի քիչ իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչների հռետորիկան չի վկայում, որ զգույշ ենք, քանի որ «Բանկային գաղտնիքի մասին» օրենքում կա 15 հոդված, որը հստակ նկարագրում է՝  հարակից տեղեկությունը համարվում է այլ հաճախորդի մասին տեղեկություն։ Իրավակիրառ պրակտիկան ցույց է տալիս, որ պետք  է զգույշ լինել, քանի որ սա չի արվում նրա համար, որ իրավապահ մարմինների աշխատանքը հեշտանա։ Իրավապահները պետք է աշխատեն ըստ սուբյեկտների, ոչ թե մի սուբյեկտով մի հատ տեղեկատվական «բուկետ» վերցնեն և սկսեն սարքել քրեական գործերի շարան»։

Վարչապետը փորձեց հասկանալ փոխվարչապետի մտահոգությունը. «Պարոն Գրիգորյան, հիմա դուք ասում եք՝ եթե Ա-ին գաղտնալսում ենք, ապա ինքն ում զանգում է պետք է նրան միանգամից ավտոմատ չգաղտնալսե՞նք», Մհեր Գրիգորյանը նշեց, որ գաղտնալսման համար որոշակի ընթացակարգ պետք է պահպանել:

«Եթե ինձ չեք ուզում գաղտնալսել, իսկ մեկ ուրիշին ուզում եք, կամ իրավական պրոցեսը այնպես չէ, որ ինձ կարելի է գաղտնալսել, թող մեկը ինձ պատասխանի՝ ինչ իրավունք ունեն ինձ գաղտնալսել»,-ասաց նա:

Վարչապետն էլ արձագանքեց. «Դրա ամբողջ իմաստն այն է, որ իմանան, թե ում է զանգում և ինչ է ասում: Հակառակ դեպքում, հո գեղագիտական հաճույքի համա՞ր չենք գաղտնալսում»։
Մհեր Գրիգորյան էլ նկատեց, որ գաղտնալսումը պետք է լինի ծայրահեղ և բարդ իրավական գործընթաց: Նրա խոսքով՝ եթե գաղտնալսումը հենց այնպես, որպես ապացույց ներկայացնեն, բոլոր գործերը կգնան Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան, և կպարտվեն։

Նիկոլ Փաշինյանն էլ արձագանքեց. «Ձեր ասածը մի երկրում, որտեղ վարչապետի և ԱԱԾ տնօրենի խոսակցությունը գաղտնալսում են, շատ փիլիսոփայական է հնչում»: