Մշակույթ 09:00 23/09/2019 Հայաստան

«Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր»

Հրատարակվել է պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Համո Սուքիասյանի «Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր» գիրքը, ուր առաջին անգամ հրատարակվել են բանաստեղծի գործունեությունն արտացոլող մինչ այս անտիպ շուրջ 60 փաստաթղթեր: Panorama.am-ը զրուցել է պատմաբանի հետ։

Panorama.am -Ինչո՞ւ որոշեցիք անդրադառնալ Թումանյանին և ի՞նչ բացահայտումներ, անակնկալներ եղան Ձեզ համար,, որ փոխանցել եք նաև ընթերցողին։

Հ. Սուքիասյան- Ինչպես շատ-շատերը, ես նույնպես մանկուց առանձնահատուկ սեր եմ տածել Ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հանդեպ, հափշտակությամբ կարդացել նրա հեքիաթները, բանաստեղծությունները, պոեմներն ու քառյակները: Արդեն ուսանողական տարիներին առիթ ունեցա ընթերցել նաև նրա հրապարակախոսական հոդվածները, նամակներն ու ելույթները, ինչը հնարավորություն տվեց նորովի բացահայտել Թումանյանին: 

2007 թվականից Հայաստանի ազգային արխիվում կատարած գիտահետազոտական աշխատանքների ընթացքում ինձ հանդիպել են Թումանյանի հասարակական բազմաշերտ գործունեությանը վերաբերող բազմաթիվ փաստաթղթեր, որոնց զգալի մասը, ինչպես պարզեցի, անտիպ էր: Ամենայն հայոց բանաստեղծի և նրա ստեղծագործությունների հանդեպ ունեցած անսահման սերը պատճառ է հանդիսացել, որպեսզի հավաքեմ, ծանոթագրեմ դրանք՝ ապագայում հրատարակելու նպատակով: 

Գուցե՞ այստեղ որոշակի դեր ունի նաև Մեծ բանաստեղծի կրտսեր հայրենակիցը հանդիսանալու հանգամանքը: Որոշ փաստաթղթերի վերծանությունը շաբաթներ է տևել: Անցած տասնամյակում առիթ եմ ունեցել հայտնաբերածս փաստաթղթերից որոշների մասին հաղորդումներ ներկայացնելու Հովհաննես Թումանյանին նվիրված գիտաժողովների ժամանակ: Բանաստեղծի ծննդյան 150-ամյակը, ինչպես նաև պատմաբան ու գրականագետ գործընկերներիս հորդորները առիթ հանդիսացան, որպեսզի ի մի բերեմ և հրատարակության պատրաստեմ հավաքածս փաստաթղթերը: Արդյունքում Հայաստանի ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի գիտական խորհրդի երաշխավորությամբ և ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնյանի խմբագրությամբ լույս աշխարհ եկավ իմ կազմած «Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր» խորագրով փաստաթղթերի սույն ժողովածուն: 

Այն հրատարակության պատրաստելիս ինձ համար մի շարք բացահայտումներ եղան: Դրանցից մեկն այն է, որ Հովհաննես Թումանյանը հանդիսացել է նորաստեղծ Հայաստանի Հանրապետության առաջին դիվանագետներից մեկը. 1918 թ. հուլիսի 1-ին Սամսոն Հարությունյանի ղեկավարած պատվիրակության կազմում թուրքերի հետ բանակցելու նպատակով նա մեկնել է Բաթում: Այդ փաստաթղթերը հիմք հանդիսացան մինչ այս չուսումնասիրված նշյալ խնդրի վերաբերյալ առանձին հոդված պատրաստելու համար:

Panorama.am –Ի՞նչ նոր բան կիմանանք Հովհաննես Թումանյանի մասին։

Հ. Սուքիասյան- Գրքում հրատարակված թվով 59 փաստաթղթերը նոր տեղեկություններ են պարունակում Հովհաննես Թումանյանի կյանքի, հասարակական բազմաշերտ գործունեության (այդ թվում՝ Հայ հայրենակցական միությունների միության կենտրոնական խորհրդի և Հայաստանի օգնության կոմիտեի հիմնադրման ու գործունեության), նրա հիսնամյակի և վաթսունամյակի տոնակատարությունների, ստեղծագործությունների տպագրության, տարածման, հետմահու ստեղծագործությունների գնահատմանխնդրի վերաբերյալ: Ժամանակագրական տեսակետից դրանք վերաբերում են 1918–1929 թվականներին և տեղ չեն գտել գրողի 10 հատորանոց երկերի լիակատար ժողովածուի բուն տեքստում և ծանոթագրություններում: 

Այս փաստաթղթերը լրացնում են բանաստեղծի ԵԼԺ-ում հրատարակված վավերագրերի տեղեկությունները՝  նոր մանրամասներ բացահայտելով նրա հանրօգուտ գործունեության վերաբերյալ: 

Տեսնում ենք, թե հայության համար ճակատագրական ժամանակահատվածում՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտական փուլում և հաջորդ տարիներին Թումանյանը, ով անբուժելի հիվանդությամբ էր տառապում, ինչպիսի գերմարդկային ջանքեր էր գործադրում արևելահայության բեկորները պահպանելու, հայ գաղթականների անհամար կարիքները դարմանելունպատակով:

Panorama.am- Հիմնականում ո՞ր շրջանակներում ավելի շատ տարածում կգտնի՝ ուսումնասիրողների, գրականագետների, բանասերներ....

Հ. Սուքիասյան- Փաստաթղթերի սույն ժողովածուն առաջին հերթին ուղղված է բանասերներին ու պատմաբաններին, Հովհաննես Թումանյանի կյանքը, հասարակական գործունեությունն ու ստեղծագործությունների պատմությունը հետազոտողներին: Վստահ եմ նաև, որ յուրաքանչյուր թումանյանասեր այս փաստաթղթերն ընթերցելիս բազմաթիվ հետաքրքիր տեղեկություններ կհայտնաբերի Ամենայն հայոց բանաստեղծի մասին, իր համար նորովի կբացահայտի նրան: Ուստի հույս ունեմ, որ այս գիրքն ընթերցողների համեմատաբար մեծ լսարան կունենա:

Panorama.am-Շնորհակալություն։

 

Լուսանկարները՝ Հ. Սուքիասյանի ֆեյսբուքյան էջից։ 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:30
Խոշոր հրդեհ «Վստրեչի» կամրջի մոտ, կա վիրավոր
Նոյեմբերի 6-ին, ժամը 23:00-ի սահմաններում ՀՀ Ներքին գործերի նախարարության Ոստիկանության համայնքային ոստիկանության գլխավոր վարչության...
Աղբյուր` Panorama.am
22:58
Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնին
Նիկոլ Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջից տեղեկանում ենք, որ Բուդապեշտում ընթացող Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովի շրջանակում...
Աղբյուր` Panorama.am
22:40
Իրանը կզարգացնի հարաբերությունները հարևանների հետ՝ անկախ ԱՄՆ ընտրությունների արդյունքից. Փեզեշկիան
Իրանը մտադիր է ընդլայնել գործընկերությունը հարևան և իսլամական երկրների հետ, նրան չի հետաքրքրում, թե ով է դարձել ամերիկյան նոր առաջնորդը։ ՏԱՍՍ-ը...
Աղբյուր` Panorama.am
22:21
Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը շնորհավորական նամակը է ուղղել ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Թրամփին
Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությունից հայտնում են, որ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառ Հայրապետը շնորհավորական նամակ է ուղղել ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:00
ԿԲ-ին և ողջ պետական ապարատին ստիպում են «Թել-Սել»-ի փոխարեն այդ ապարատները հագեցնեն համապատասխան ծառայություններով. Մեսրոպ Մանուկյան
«Երևանի քաղաքապետարանին եմ հարցնում՝ տղե՛րք, երբ օրական 600 հազար ուղևորափոխադրում էիք ներկայացրել, ինչպես էիք այն հաշվել։ Եթե...
Աղբյուր` Panorama.am
21:33
Մեր շատ սիրելի ու սպասված արբանյակի վերաբերյալ քրեական գործ է հարուցվել. Կարեն Վրթանեսյան
Ռազմական հարցերով փորձագետ Կարեն Վրթանեսյանը գրում է. «Մեր շատ սիրելի ու սպասված ԱՐԲԱՆՅԱԿԸ, որից արդեն 2,5 տարի է՝ Հայաստանի նորմալ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:21
44-ամյա գյումրեցին սպառնացել է պայթեցնել ոստիկանության բաժնի շենքը
Գյումրու տնակներից մեկում բնակվող 44-ամյա Ա․ Գ․-ն երկու օր շարունակ զանգահարել է ոստիկանության օպերատիվ կառավարման կենտրոն՝ սպառնալով զենք ճարել...
Աղբյուր` Panorama.am
20:53
Էստոնիան պատրաստ է շարունակել աջակցությունը և կիսել իր կուտակած փորձն ու գիտելիքները․ Քրիստեն Միխալ
Բուդապեշտում ընթացող Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովի շրջանակում  Նիկոլ Փաշինյանը հանդիպել է Էստոնիայի վարչապետ Քրիստեն...
Աղբյուր` Panorama.am
20:38
Քաղաքացիները չեն կարողանում մետրոյից օգտվել՝ գերծանրաբեռնվածության պատճառով
Սոցիալական ցանցերում քաղաքացիները քննադատում են Մետրոպոլիտենի աշխատանքը՝ նշելով, որ գերծանրաբեռնված են։  Լրագրող Նարեկ Կիրակոսյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
20:25
Ռոբերտ Ֆիցոն Սլովակիայի աջակցությունն է հայտնել «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծին
Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում վարչապետ Փաշինյանը հանդիպում է ունեցել Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիցոյի հետ: Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:11
Փաշինյանը մասնակցել է «Տնտեսական անվտանգություն» թեմայով կլոր-սեղան քննարկմանը
Նիկոլ Փաշինյանը Եվրոպական քաղաքական համայնքի գագաթնաժողովի շրջանակում մասնակցել է «Տնտեսական անվտանգություն» թեմայով կլոր-սեղան...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
ԵԱԶԲ-ը չի կայացրել որոշում Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագծի ֆինանսավորման վերաբերյալ
Եվրասիական զարգացման բանկը (ԵԱԶԲ) չի կայացրել որոշում Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագծի ֆինանսավորման վերաբերյալ։ Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
19:41
Թրամփը կավելացնի ռազմական աջակցությունն Իսրայելին․ Բրայզա
ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը կշարունակի և նույնիսկ կավելացնի ռազմական աջակցությունն Իսրայելին իր նոր ժամկետում, սակայն պայմանով, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:28
Հաջողություն ենք մաղթում հայկական ակումբին կարևորագույն խաղում․ ՀՖՖ
Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիան անդրադարձել է ՈՒԵՖԱ Կոնֆերենցիաների լիգայի Լիգայի փուլի երրորդ տուրի՝ «Չելսի» —...
Աղբյուր` Panorama.am
19:11
Շատ կարևոր է ամեն ինչ անել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ապագա կառուցելու համար. Մակրոն
Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը Բուդապեշտում՝ Եվրոպական քաղաքական համայնքի համաժողովին իր ելույթի ընթացքում հույս է հայտնել, որ Հայաստանի և...
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Փաշինյանի հասցեին վիրավորական արտահայտություն հնչեցրած Վարուժան Ավետիսյանի որդին մեղավոր է ճանաչվել
«Սասնա ծռեր» խմբի անդամ Վարուժան Ավետիսյանի որդին՝ Դավիթ Ավետիսյանը դատարանի որոշմամբ մեղավոր է ճանաչվել: Նրա նկատմամբ որպես պատիժ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:32
Միրզոյանն անդրադարձել է տարածաշրջանային տնտեսական ու տրանսպորտային կապուղիների ապաշրջափակման հարցերին
Նոյեմբերի 7-ին Բուդապեշտում աշխատանքային այցի շրջանակներում ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը մասնակցել է Հունգարիայի արտաքին գործերի և առևտրի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:20
Վարորդներից բազմիցս կաշառք ստանալու և պաշտոնեական լիազորությունները չարաշահելու համար պաշտոնյաների մեղադրանք է ներկայացվել
ՀՀ հակակոռուպցիոն կոմիտեում քննված բազմադրվագ քրեական վարույթով իրականացված նախաքննությամբ բացահայտվել են ՀՀ քաղաքաշինության, տեխնիկական և...
Աղբյուր` Panorama.am
18:09
Թուրքիայում բախում է տեղի ունեցել ոստիկանության և ընդդիմության միջև
Թուրքիայում շարունակվում են խմորումներն ընդդիմադիրների և իշխանությունների միջև, որը սկսել էր մարտյան ՏԻՄ ընտրություններում ձայների 49 տոկոսով...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Եթե տրանսպորտի ուղեվարձը բարձրացնում եք, ուրեմն այդ դեպքում եկեք ժողովրդից գույքահարկ մի հավաքեք. Մեսրոպ Առաքելյան
Երևանի քաղաքային իշխանությունները հայտարարում են, թե տրանսպորտային ռեֆորմ անելու համար գործող ուղեվարձի չափը անընդունելի է և 2025 թվականի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
ԿԳՄՍՆ. Հրազդանի կիրճում հնագիտական շերտեր կամ հուշարձանների պահպանությանն առնչվող խնդիրներ չեն հայտնաբերվել
Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի նախկին տնօրեն, պատմական գիտությունների դոկտոր Հայկ Դեմոյանն այսօր ահազանգել էր՝ Հրազդանի կիրճում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
ԱԺ նախագահը և ՔՊ-ական երկու պատգամավոր առաջարկում են տեղափոխություն կատարել օրհներգում
ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը, «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավորներ Սիսակ Գաբրիելյանը և Թագուհի Ղազարյանը առաջարկում են...
Աղբյուր` Panorama.am
17:12
Գերագույն հոգևոր խորհուրդն իր մտահոգությունն է արտահայտել ՀՀ անվտանգային և ներքաղաքական հիմնախնդիրների կապակցությամբ
Նոյեմբերի 5-7-ը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, նախագահությամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և...
Աղբյուր` Panorama.am
17:01
Վիգեն Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտեն, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում
«ՌԴ արտաքին հետախուզության ծառայության հաղորդագրությունը նախ և առաջ ուղղված է Հայաստանի իշխանություններին։ Այն ասում է՝ հստակ տվյալներ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:00
Փաշինյանը Բուդապեշտում շփվել է Էրդողանի հետ
Նիկոլ Փաշինյանը Հունգարիայի մայրաքաղաք Բուդապեշտում մասնակցում է Եվրոպական քաղաքական համայնքի հինգերորդ գագաթնաժողովին: Միջոցառման բարձրաստիճան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:44
Կառավարությունն առաջարկում է հարկել անհատ շինարարներին, բրոկերներին և այլ մասնագետների
«Օրենքի նախագծով առաջարկվում է 2025 թվականի հուլիսի 1-ից մի շարք մասնագիտական աշխատանքների կատարումը և ծառայությունների մատուցումը...
Աղբյուր` Panorama.am
16:38
Տիկնիզյան. Փառք Աստծո, ես միջազգային փորձ ունեմ Հայաստանի հավաքականի շնորհիվ
Հայաստանի ազգային հավաքականի և «Լոկոմոտիվի» պաշտպան Նաիր Տիկնիզյանը խոսել է իր մոտիվացիայի մասին՝ ռուսական թիմերի միջազգային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:19
Գումարի կառավարության մասնաբաժինը հետ ենք պահանջելու քաղաքացուց և նման դեպքեր ունեցել ենք. Գևորգ Պապոյան
«ՀՀ-ում ինտենսիվ այգեգործության զարգացման, արդիական տեխնոլոգիաների ներդրման և ոչ ավանդական բարձրարժեք մշակաբույսերի արտադրության խթանման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:09
Լաբորատոր կապիկները փախել են հետազոտական կենտրոնից
Ոստիկանությունը բնակիչներին հորդորել է փակ պահել դռներն ու պատուհանները, որպեսզի կապիկները չմտնեն իրենց տները և չշփվեն նրանց հետ:
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում
17:15 07/11/2024

Վ.Հակոբյան. Ռուսաստանի հետախուզությունն ասում է՝ գիտենք, ինչ փողեր են գալիս, ում գրպաններն են մտնում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}