Մշակույթ 09:00 23/09/2019 Հայաստան

«Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր»

Հրատարակվել է պատմական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, ՀՀ ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Համո Սուքիասյանի «Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր» գիրքը, ուր առաջին անգամ հրատարակվել են բանաստեղծի գործունեությունն արտացոլող մինչ այս անտիպ շուրջ 60 փաստաթղթեր: Panorama.am-ը զրուցել է պատմաբանի հետ։

Panorama.am -Ինչո՞ւ որոշեցիք անդրադառնալ Թումանյանին և ի՞նչ բացահայտումներ, անակնկալներ եղան Ձեզ համար,, որ փոխանցել եք նաև ընթերցողին։

Հ. Սուքիասյան- Ինչպես շատ-շատերը, ես նույնպես մանկուց առանձնահատուկ սեր եմ տածել Ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հանդեպ, հափշտակությամբ կարդացել նրա հեքիաթները, բանաստեղծությունները, պոեմներն ու քառյակները: Արդեն ուսանողական տարիներին առիթ ունեցա ընթերցել նաև նրա հրապարակախոսական հոդվածները, նամակներն ու ելույթները, ինչը հնարավորություն տվեց նորովի բացահայտել Թումանյանին: 

2007 թվականից Հայաստանի ազգային արխիվում կատարած գիտահետազոտական աշխատանքների ընթացքում ինձ հանդիպել են Թումանյանի հասարակական բազմաշերտ գործունեությանը վերաբերող բազմաթիվ փաստաթղթեր, որոնց զգալի մասը, ինչպես պարզեցի, անտիպ էր: Ամենայն հայոց բանաստեղծի և նրա ստեղծագործությունների հանդեպ ունեցած անսահման սերը պատճառ է հանդիսացել, որպեսզի հավաքեմ, ծանոթագրեմ դրանք՝ ապագայում հրատարակելու նպատակով: 

Գուցե՞ այստեղ որոշակի դեր ունի նաև Մեծ բանաստեղծի կրտսեր հայրենակիցը հանդիսանալու հանգամանքը: Որոշ փաստաթղթերի վերծանությունը շաբաթներ է տևել: Անցած տասնամյակում առիթ եմ ունեցել հայտնաբերածս փաստաթղթերից որոշների մասին հաղորդումներ ներկայացնելու Հովհաննես Թումանյանին նվիրված գիտաժողովների ժամանակ: Բանաստեղծի ծննդյան 150-ամյակը, ինչպես նաև պատմաբան ու գրականագետ գործընկերներիս հորդորները առիթ հանդիսացան, որպեսզի ի մի բերեմ և հրատարակության պատրաստեմ հավաքածս փաստաթղթերը: Արդյունքում Հայաստանի ԳԱԱ պատմության ինստիտուտի գիտական խորհրդի երաշխավորությամբ և ակադեմիկոս Աշոտ Մելքոնյանի խմբագրությամբ լույս աշխարհ եկավ իմ կազմած «Հովհաննես Թումանյան. Նորահայտ փաստաթղթեր» խորագրով փաստաթղթերի սույն ժողովածուն: 

Այն հրատարակության պատրաստելիս ինձ համար մի շարք բացահայտումներ եղան: Դրանցից մեկն այն է, որ Հովհաննես Թումանյանը հանդիսացել է նորաստեղծ Հայաստանի Հանրապետության առաջին դիվանագետներից մեկը. 1918 թ. հուլիսի 1-ին Սամսոն Հարությունյանի ղեկավարած պատվիրակության կազմում թուրքերի հետ բանակցելու նպատակով նա մեկնել է Բաթում: Այդ փաստաթղթերը հիմք հանդիսացան մինչ այս չուսումնասիրված նշյալ խնդրի վերաբերյալ առանձին հոդված պատրաստելու համար:

Panorama.am –Ի՞նչ նոր բան կիմանանք Հովհաննես Թումանյանի մասին։

Հ. Սուքիասյան- Գրքում հրատարակված թվով 59 փաստաթղթերը նոր տեղեկություններ են պարունակում Հովհաննես Թումանյանի կյանքի, հասարակական բազմաշերտ գործունեության (այդ թվում՝ Հայ հայրենակցական միությունների միության կենտրոնական խորհրդի և Հայաստանի օգնության կոմիտեի հիմնադրման ու գործունեության), նրա հիսնամյակի և վաթսունամյակի տոնակատարությունների, ստեղծագործությունների տպագրության, տարածման, հետմահու ստեղծագործությունների գնահատմանխնդրի վերաբերյալ: Ժամանակագրական տեսակետից դրանք վերաբերում են 1918–1929 թվականներին և տեղ չեն գտել գրողի 10 հատորանոց երկերի լիակատար ժողովածուի բուն տեքստում և ծանոթագրություններում: 

Այս փաստաթղթերը լրացնում են բանաստեղծի ԵԼԺ-ում հրատարակված վավերագրերի տեղեկությունները՝  նոր մանրամասներ բացահայտելով նրա հանրօգուտ գործունեության վերաբերյալ: 

Տեսնում ենք, թե հայության համար ճակատագրական ժամանակահատվածում՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտական փուլում և հաջորդ տարիներին Թումանյանը, ով անբուժելի հիվանդությամբ էր տառապում, ինչպիսի գերմարդկային ջանքեր էր գործադրում արևելահայության բեկորները պահպանելու, հայ գաղթականների անհամար կարիքները դարմանելունպատակով:

Panorama.am- Հիմնականում ո՞ր շրջանակներում ավելի շատ տարածում կգտնի՝ ուսումնասիրողների, գրականագետների, բանասերներ....

Հ. Սուքիասյան- Փաստաթղթերի սույն ժողովածուն առաջին հերթին ուղղված է բանասերներին ու պատմաբաններին, Հովհաննես Թումանյանի կյանքը, հասարակական գործունեությունն ու ստեղծագործությունների պատմությունը հետազոտողներին: Վստահ եմ նաև, որ յուրաքանչյուր թումանյանասեր այս փաստաթղթերն ընթերցելիս բազմաթիվ հետաքրքիր տեղեկություններ կհայտնաբերի Ամենայն հայոց բանաստեղծի մասին, իր համար նորովի կբացահայտի նրան: Ուստի հույս ունեմ, որ այս գիրքն ընթերցողների համեմատաբար մեծ լսարան կունենա:

Panorama.am-Շնորհակալություն։

 

Լուսանկարները՝ Հ. Սուքիասյանի ֆեյսբուքյան էջից։ 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |
Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:02
Պաշտոնական Վաշինգտոնն արձագանքել է Հայաստանին զինելու մասին Ալիևի մեղադրանքներին
Պաշտոնական Վաշինգտոնն արձագանքել է Հայաստանին զինելու մասին Ադրբեջանի նախագահի մեղադրանքներին՝ «Ազատությանը» հայտնելով, որ Միացյալ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:27
Անհասկանալի հույզեր առաջացնող նկար.Քրիստինա Վարդանյան
Երևանի ավագանու անդամ, բժշկական գիտությունների թեկնածու Քրիստինա Վարդանյանը ֆեյսբուքյան իր էջում երևանի քաղաքային 8-րդ համարի ավտոբուսի...
Աղբյուր` Panorama.am
22:18
Նախորդ տարիներին կամավոր ատեստավորումը չհաղթահարած ուսուցիչները կարող են շարունակել իրենց աշխատանքը դպրոցներում. Ժաննա Անդրեասյան
ԿԳՄՍ նախարար Ժաննա Անդրեասյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է «Սիրելի ուսուցիչներ, նախորդ տարիներին կամավոր ատեստավորումը...
Աղբյուր` Panorama.am
22:03
Նոր Տարուց առաջ Երևանի քաղաքային իշխանությունը նոր «նվեր» մատուցեց երևանցինրին. Հայկ Մարության
Երևանի նախկին քաղաքապետա Հայկ Մարությանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է. «Նոր Տարուց առաջ Երևանի քաղաքային իշխանությունը նոր...
Աղբյուր` Panorama.am
21:54
Նիկոլի մոտ տագնապ կա ոչ այդքան Արցախի դեմ գործած իր մեղքերի, որքան ՀՀ-ին սպառնացող ավելի մեծ աղետի մասով. Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրում է. «Ի՞նչ է ցանկանում Նիկոլը խոսել նախագահների հետ: Ինչպես ինքն է ասում՝ բացի բանավեճից, ցանկանում...
Աղբյուր` Panorama.am
21:37
Ողբերգական ելքով բախվել են «Mini Cooper»-ն ու մոպեդը
Դեկտեմբերի 24-ին, ժամը 18:50-ի սահմաններում Խորենացի փողոցից դեպի Սարի թաղ տանող ճանապարհին բախվել են Երևանի բնակիչ 30-ամյա Արմեն Հ.-ի վարած...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Մեղքերը քավելու, սխալները արադարցնելու նոր դրսևորում է․ Օսկանյանը՝ Փաշինյանի հայտարարության մասին
Նիկոլ  Փաշինյանի վերջին հայտարարությունը, որ իբրև 1994 թվականից ԼՂ շուրջ ընթացող  բանակցութունները միտված են եղել  Արցախը թողնել...
Աղբյուր` Panorama.am
21:13
Հայոց Հայրապետը հորդորեց սարկավագներին ամենայն ջանք ի գործ դնել բարձր պահելու Հայ Եկեղեցու բարի համբավը
Մայր Աթոռից հայտնում են, որ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է սարկավագաց դասին «Դեկտեմբերի 24-ին Սուրբ Ստեփանոս Նախավկայի տոնի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:47
Մայթը շինարարության նպատակով փակելու թույլտվություն տվել է անձամբ Տիգրան Ավինյանը․ Հայրումյան
Ակտիվիստ Էդուարդ Հայրումյանը գրում է․ «Դե ինչ սիրելիներ ջան, հիմք ընդունելով Սուրեն Սեմերջյանի դիմումը՝ Գայի պողոտայից դեպի Սամվել...
Աղբյուր` Panorama.am
20:31
Մասկը կպարզի առաջիկա ամիսներին, թե ինչպես է Կիևը ծախսել ԱՄՆ-ի փողերը․ քաղաքագետ
Ձեռնարկատեր և միլիարդատեր Իլոն Մասկը մոտակա ամիսներին կարող է պարզել, թե իրականում ուր են գնացել Ուկրաինա ուղարկված ամերիկյան գումարները։ ՌԻԱ...
Աղբյուր` Panorama.am
20:16
Ըստ թուրք մասնագետների՝ Թուրքիան կարող է առանցքային դեր խաղալ Եվրոպայի էներգետիկ ճգնաժամը մեղմելու գործում
Ուկրաինայի տարածքով ռուսական գազի տարանցումը կդադարեցվի 2025 թվականի հունվարի 1-ին, քանի որ լրանում է համապատասխան պայմանագրի գործողության...
Աղբյուր` Panorama.am
20:06
Արարատ Միրզոյանը շնորհավորել է Թորգերդուր Կատրինին
Արարատ Միրզոյանը շնորհավորել է Թորգերդուր Կատրինին՝ Իսլանդիայի արտգործնախարարի պաշտոնում նշանակվելու առթիվ․ «Սրտանց շնորհավորում եմ։...
Աղբյուր` Panorama.am
19:41
Երևանի բնակիչներին տուրքերի մեջ խեղդելու այս արատավոր վարքագիծը մերժում ենք, հորդորում ենք հրաժարական տալ․ Հրայր Կամենդատյան
Տնտեսագետ Հրայր Կամենդատյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է․ «Երևանում աղբահանության վճարի հաշվարկը կկատարվի ըստ բնակարանի մակերեսի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:28
Ավելի քան 42 մլն դրամ են հատկացրել քաղաքապետարանի աշխատակիցներին տեղափոխելու համար․ Արմենակ Դանիելյան
2025թ․ բյուջեով 42 մլն 600 հազար դրամ է հատկացվել 6 ավտոբուսի համար, որոնք պետք է Երևանի քաղաքապետարանի աշխատակիցներին տնից տանեն աշխատանքի և...
Աղբյուր` Panorama.am
19:14
Ալեն Սիմոնյանը պարգևատրումներ է արել
ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանը կարգադրություն է ստորագրել․ «Ղեկավարվելով «Ազգային ժողովի կանոնակարգ» սահմանադրական օրենքի 5-րդ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:47
Եկեք ինքներս մեզ չխաբենք․ Միխեիլ Սաակաշվիլի
Վրաստանի ազատազրկված նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլիի խոսքով, «Վրացական երազանք»-ի առաջնորդները հասկանում են միայն «մահակի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:35
Արգելվել է «Բիոտոն» ՍՊ ընկերության էլեկտրամատակարարման նոր ենթակայանի գործարկումը
ՀՀ քաղաքաշինության, տեխնիկական  և հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմնի  Էներգետիկայի և էներգասպառման վերահսկողության վարչության...
Աղբյուր` Panorama.am
18:23
Ճիշտ ե՞մ հասկանում, որ հրաժարվում են․ Նիկոլ Փաշինյան
Նիկոլ Փաշինյանը ֆեյսբուքյան իր էջում, կրկին անդրադառնալով երեք նախագահներին բանավեճի հրավիրելու գրառմանը, գրում է․ «Սիրելի ժողովուրդ,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Դադարեցվել են Մասիս համայնքում գտնվող մետաղաձուլման գործարանի աշխատանքները  
Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմին ահազանգ էր ստացվել Մասիս քաղաքի կայարանի հարակից տարածքում գործող ձուլարանից արտանետվող թանձր ծխի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:52
Ալիևն ու Էրդողանը քննարկել են Բաքվի և Երևանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը
Այսօր Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը զանգահարել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևին՝ շնորհավորելու նրան ծննդյան օրվա առիթով։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:46
Որտեղ նայում եմ՝ ՔՊ-ականներդ ամեն մեկդ մի կոռուպցիայի սկանդալի ասս եք, 50 մլն դրամն էլ էդտեղ եք դմփցրել. Զարոկյան
«Ծանոթ դեմքերից է։ «Հետք»-ի կոռուպցիայի սկանդալի աստղերից է, իր հարևանի անունով Աբովյանում ֆուտբոլի դաշտ են սարքել 50 մլն...
Աղբյուր` Panorama.am
17:41
Օրեր առաջ Վիլնյուսի փողոցում մեքենան այրած երիտասարդին գտել են
Դեկտեմբերի 16-ի գիշերը՝ ժամը 1.55-ին, ՆԳՆ ոստիկանության օպերատիվ կառավարման կենտրոն զանգահարած քաղաքացին հայտնել էր, որ Վիլնյուսի փողոցի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:34
Ճոճկանի տներից մեկի նկուղում հայտնաբերվել են 12 կգ-ից ավելի կանեփանման զանգված և ցողուններ
Քրեական ոստիկանության Լոռու մարզային վարչությունում հետախուզման մեջ գտնվող տղամարդու գտնվելու վայրի վերաբերյալ օպերատիվ տեղեկություններ էին...
Աղբյուր` Panorama.am
17:31
«Հանդիսատեսի համակրանք» անվանակարգում հաղթել է ծանրամարտի աշխարհի չեմպիոն Վարազդատ Լալայանը
«Սպորտի ոլորտում տարվա լավագույններ» մրցույթի «Հանդիսատեսի համակրանք» անվանակարգի առցանց քվեարկության արդյունքներով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:16
Սարքել են իրենց հոր դուքանը, ինչ ուզեն կանեն, անհեթեթ որոշում է. Կարեն Չիլինգարյանը՝ աղբահանությունն ըստ բնակմակերեսի գանձելու որոշման մասին
Երևանի ավագանին այսօրվա նիստում որոշում ընդունեց, ըստ որի, երևանցիներն աղբահանության դիմաց 2025 թվականից ոչ թե մեկ անձի հաշվարկով են վճարելու,...
Աղբյուր` Panorama.am
17:11
Սևանա լճում և ափամերձ տարածքներում իրականացվել է ուժեղացված ծառայություն
Ջրային պարեկային ծառայությունը Էկոպարեկային ծառայության հետ համատեղ դեկտեմբերի 23-ին Սևանա լճում և Նորատուս բնակավայրի վարչական տարածքում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:01
Ռուբեն Հայրապետյանի նկատմամբ իրականացվել է ոչ թե քրեական, այլ քաղաքական հետապնդում. Պաշտպան
«Շարունակվում է ԱԺ նախկին պատգամավոր, Հայաստանի ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախկին նախագահ Ռուբեն Հայրապետյանի և նրա ընտանիքի անդամներ նկատմամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:00
Էյֆելյան աշտարակից զբոսաշրջիկները տարհանվել են վերելակում բռնկված հրդեհի մասին լուրերից հետո
Այսօր շուրջ 1200 զբոսաշրջիկ է տարհանվել  Էյֆելյան աշտարակից առաջին և երկրորդ հարկերի միջև վերելակի հորաններից մեկում բռնկված հրդեհի մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
16:38
Պարգևավճարների աճ, կապիտալ ծախսերի նվազում և չիրականացվող ծրագրեր՝ Երևանի պատկերը 2025թ.-ին. «ԼՈՒՅՍ»
«ԼՈՒՅՍ» հիմնադրամը վերլուծել է Երևան քաղաքի 2025թ. բյուջեն։ • 2025թ. բյուջեի եկամուտների հարցում քաղաքային իշխանությունները...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Գիշեր-ցերեկ կաշխատենք, միայն առաջվա Հայաստանում ապրենք. Քաղաքացիները՝ աշխատաժամանակի կրճատման մասին
14:54 24/12/2024

Գիշեր-ցերեկ կաշխատենք, միայն առաջվա Հայաստանում ապրենք. Քաղաքացիները՝ աշխատաժամանակի կրճատման մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}