Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ծնելիության խրախուսման  նոր ծրագրերը, որոնց մասին երեկ հայտարարել էր փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը, «Իրազեկ և պաշտպանված սպառող» ՀԿ նախագահ Բաբկեն Պիպոյանն առնվազն չմտածված է համարում։

Panorama.am-ի հետ զրույցում նա նշեց՝  չկան հետազոտություններ այն մասին, թե ինչն է խանգարում ընտանիքներին ունենալ առաջին, երկրորդ կամ երրորդ երեխա, ի վերջո ֆինանսական նման աջակցության արդյունքում կառավարությունը չի նշում, թե որն է լինելու ակնկալվող արդյունքը։

Հիշեցնենք, որ կառավարությունը որոշել է խրախուսել ծնելիությունը՝ 6 անգամ բարձրացնելով առաջին երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստը՝ 50 հազար դրամից դարձնելով 300 հազար դրամ և 2 անգամ բարձրացնելով երկրորդ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստը՝ 150 հազար դրամից դարձնելով 300 հազար դրամ։

«Առաջարկվող լուծումներից հետո մի շարք հարցեր են առաջանում՝ առկա՞ է արդյոք հետազոտություն, թե զույգերի քանի տոկոսն է առաջին երեխայի պլանավորումը հետաձգում մինիմալ կարիքները հոգալու համար անհրաժեշտ միջոցներ չունենալու պատճառով և ի՞նչ արդյունք է ապահովվելու  50-ը 300 հազար դարձնելու պարագայում:

Իհարկե, գովելի է, որ փորձ է արվում լուծում գտնել ծնելիության անկման խնդրին: Համաձայն պաշտոնական վիճակագրության՝ Հայաստանում 2018-ին ծնվել է 36502 երեխա, 2017-ին՝ 37700, 2016-ին՝ 40592, իսկ 2015-ին՝ 41763:

Ունենք շարունակական անկման միտում, ինչը կանխելու ուղղությամբ անհրաժեշտ են մտածված, հետազոտված և երկարաժամկետ ռազմավարական գործողություններ»,-ասում է Բաբկեն Պիպոյանը։

Նա հաշվել է, որ Հայաստանում վերջին տարվա ընթացքում ծնվել է մոտ 15000 առաջին երեխա, այս քայլով ուղղակի բյուջեից ծախսվելու է 15000*250000=3750000000 դրամ ավելի գումար:
Տարեկան ծնվում է ավելի քան 13000 երկրորդ երեխա, այսինքն՝ պլանավորվում է հատկացնել ևս 13000*150000=195000000 դրամ ավելի գումար:

«Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ծրագիրը պետք է խրախուսի ծնելիությունը՝ ծրագրի միայն 2 կետերի իրականացման համար անհրաժեշտ կլինի տարեկան 6 մլրդ դրամից ավելի գումար: Իհարկե, խրախուսելը լավ է, բայց սա այնպիսի ծավալի ծախս է,  որն իրականացնելիս պետք է ունենալ ազդեցության գնահատման արդյունավետության ցուցիչներ: Որտե՞ղ է մեր հիմնական խնդիրը, ի՞նչ խնդիր ենք լուծում, ի՞նչ աճ ենք ակնկալում և այլն»,-նշում է նա ՝ ավելացնելով, որ 6 մլրդ դրամն այն գումարն է, որով կարելի է ռեալ, սոցիալական, արդյունավետ ծրագրեր իրականացնել՝ սկսած բնակարանաշինությունից։

ՀԿ նախագահը չի բացառում, որ հետազոտություններ  իրականացվել են, բայց դրանք չեն երևում ու այս ծրագրերի հիմքում էլ դրված չեն։ Պետությունը, ըստ նրա, պետք է բացատրի, որ օրինակ հաջորդ տարի նախատեսվում է ծնելիության այսքան անկում, այս ծրագրի շնորհիվ կանխվում է անկումը, նաև աճ է ապահովվում։

«Պետությունը պետք է կանխատեսումներ անի, որպեսզի կարողանա իր ծախսի արդյունավետությունը գնահատի։ Եթե չկան ցուցիչներ, հետևաբար այն գնահատել չի լինի։ Ծրագիրն ունի մոտ 28 հազար շահառու։ Շահառուներին ու  նրանց բարեկամներին այդ ծրագիրը դուր կգա։ Բայց որպես պետություն պետք է արդյունավետ ծախս անել։ Իսկ արդյունավետությունը միայն կարճաժամկետ ուրախությունը չի։ Հրավառությունն էլ, որ անում ենք, ուրախանում ենք, բայց ամեն օր հո համերգ չե՞նք կազմակերպում։ Ի վերջո, 300 հազար դրամը լավացնելու է երեխայի օրորոցի որակն ու պապայի արած մաղարիչի սեղանը»,-կարծում է Պիպոյանը։

Նա ընդգծում է՝ պետք էր նախ հասկանալ մարդիկ ինչո՞ւ երեխա չեն ունենում՝ որովհետև աշխատա՞նք չունեն, տո՞ւն չունեն, չե՞ն կողմնորոշվել՝ որ երկրում են ապրելու հետագայում, կամ գուցե մտածում են այլ երկիր գնան, այնտեղ երեխա ունենան, ավելի մեծ օգնություն կստանա՞ն։

Ժողովրդագիր Ռուբեն Եգանյանը Panorama.am-ի հետ զրույցում  կարծիք հայտնեց՝  երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստի բարձրացումը չի կարող արմատական ու էական լուծումների հանգեցնել։

«Ժողովրդագրական իրավիճակի բարելավումը ենթադրում է երկրի  ընդհանուր իրավիճակի արմատական բարեփոխում։ Նույնիսկ այդ պարագայում լուրջ չէ ակնկալել, որ կվերականգնվի 80-ականների ծնելիության մակարդակը»,-ասաց ժողովրդագիրը։

Նա ուշադրություն է հրավիրում փաստին, երբ գյուղական բնակավայրերում ծնելիությունն ավելի ցածր է, քան Երևանում, երբ 80-ականներին գյուղերում ծնելիությունը 30-40 տոկոսով բարձր էր քաղաքներում ծնելիության մակարդակից։

«Այդ առումով այսօր իրավիճակը խաթարված է, հունից դուրս ընկած է։ Այսօր քիչ թե շատ հնարավորություն կա գյուղերում կենսամակարդակի բարձրացում, համահարթեցում ապահովելով որոշակիորեն կարգավորել ծնելիության խնդիրը։ Բայց դա ենթադրում է ահռելի մեծ ջանքերի ու մեծ միջոցների ներդրում»,-նշեց նա։

Ժողովրդագիրը վկայակոչում է Ֆրանսիայի, Գերմանիայի փորձը, երբ բազմաթիվ ու բազմաբնույթ միջոցառումներ են իրականցվում ծնելիության խթանման համար, սակայն այստեղ էլ լուրջ արդյունքների չեն հասել, նույնիսկ Գերմանիայում պարզ վերարտադրության խնդիր կա։

«Հույս ունենալ, որ միայն նյութական միջոցներով հնարավոր է հասնել ծնելիության խթանման, մի քիչ լուրջ չի։ Չնայած էլի եմ կրկնում, եթե այսօր մենք կարողանանք մարզերում կենսամակարդակը բարձրացնենք ու հասցնենք գոնե Երևանի մակարդակին, ապա որոշ չափով ծնելիության բարձրացում տեղի կունենա»,-ասաց նա։

Երբ ավելի վաղ՝ Մանե Թանդիլյանի նախարար լինելու օրոք քննարկվում էր երկրորդ երեխայի ծննդյան միանվագ նպաստը եռապատկելու և 150 հազար դրամ դարձնելու ծրագիրը,  ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակի գործադիր ներկայացուցիչ Գարիկ Հայրապետյանը կարծիք էր հայտնել, որ դա անարադյունավետ ծախս է։

«Սա ոչ արդյունավետ ծախս կլինի։ Երկար տարիներ աշխատում էինք,  որպեսզի հասնեինք այն բանին, որ քաղաքականությունը զերծ մնար ծնելիության խթանումը ֆինասական միջոցներով (հատկապես, երբ այդ ֆինանսական խթանը չնչին է) իրականացնելուց։

Փոխարենը, պետք է ստեղծել համակարգ և պայմաններ, այդ թվում և այս ռեսուրսները օգտագործելով, որը կերաշխավորի, որպիսի հաջորդ երեխա ունենալը ընտանիքների համար չդիտարկվի որպես բարեկեցության ռիսկ։

Քաղաքականության հիմնական մոտեցումները մշակվել և երկու տարի առաջ ներկայացվել է աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությանը։ Օրինակներից մեկը  կարող է լինել նախադպրոցական երեխաների որակյալ խնամքի ծառայություններ ապահովելը, որի բացակայությունը հանդիսանում է երկրորդ փաստարկը հաջորդ երեխա չունենալու համար»,-նշել էր նա։