Ձեր վստահելի աղբյուրը

Սահմանադրական դատարանի նախագահի խորհրդական Գրիգոր Մուրադյանը «Հայաստանի Հանրապետության դատական և իրավական բարեփոխումների 2019-2023 թվականների ռազմավարության» մասին խոսելիս այն պայմանական է անվանում ռազմավարություն։ Նա հակված է փաստաթուղթը որակել մարտավարական քայլերի ոչ այնքան տրամաբանական ընդհանրություն, որը կարող է լուրջ  խնդիրներ ունենալ գործող Սահմանադրության հետ։

«Իմ գնահատմամբ, խիստ կասկածելի քաղաքական նպատակների իրականացման համար այդ ռազմավարության մեջ ամրագրված են որոշակի մոտեցումներ, որոնք գոնե ինձ համար բացարձակապես ընդունելի և հասկանալի չեն»,-իր մոտեցումն այսպես հիմնավորեց Գրիգոր Մուրադյանը՝ ելույթ ունենալով «Օպերա Սյութ» հյուրանոցում ընթացող «Հայաստանի Հանրապետության դատաիրավական բարեփոխումների հիմնական ուղղությունները» խորագրով խորհրդաժողովի ժամանակ։

ՍԴ նախագահի խորհրդականը մասնավորեցրեց՝ ինչի՞ հիման վրա է խոսվում անցումային արդարադատության մասին, երբ որևէ իրավական նշանակություն ունեցող փաստի վրա չի հիմնվում Հայաստանի Հանրապետությունում անցումային արդարադատության որևէ մոդելի ներդրման հնարավորությունը:

«Անգամ այդ փաստաթղթում այսպես կոչված «Հին Հայաստանը» չի որակվել տոտալիտար կամ կոշտ ավտորիտար պետություն։ Տարբեր զեկույցների հիման վրա, անդրադարձ է կատարվում ենթադրաբար մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումներին, բայց հարց է ծագում, որևէ իրավական ակտով, որևէ դատական ակտով դա փաստարկվե՞լ է, թե՞ ոչ։ Դա մեկ։ Եվ երկրորդ, մենք սպառե՞լ ենք արդյոք, սովորական արդարադատության գործիքակազմը, որպեսզի դիմենք այդպիսի բացառիկ միջոցի»,-մտահոգությունները թվարկեց նա։

Բանախոսի համոզմամբ, առավել խնդրահարույց է փաստահավաք խմբի լիազորությունների շրջանակը, պարզ չէ, թե այն ինչպես է կազմավորվելու, միայն հռչակագրային հայտարարություն է արվում, որ այդ անդամները պետք է լինեն անկախ՝ պայմանական ասած, հեղինակություն վայելող անձինք։

«Դրանք գնահատողական հասկացություններ են, և հեղինակություն ունեցող  անձինք ինչպե՞ս են ընտրվելու, ինչպե՞ս է երաշխավորվելու այդ հանձնաժողովի անկախությունը։ Բացարձակապես պարզ չէ։ Ի դեպ, գործող Սահմանադրության շրջանակում որևէ հնարավորություն չկա ստեղծել մեկ այլ անկախ մարմին, քան այն մարմինները, որոնք Սահմանադրության մեջ արդեն իսկ սպառիչ թվարկված են»,-ընդգծեց նա՝ նկատելով, որ այդ մասով փաստաթղթում որևէ խոսք չկա ենթադրյալ սահմանադրական փոփոխությունների մասին։

Հետևաբար այս պարագայում, ըստ ՍԴ նախագահի խորհրդականի, փաստահավաք հանձնաժողովը կարող է լինել ինքնավար կամ խորհրդակցական մարմին։

«Մինչդեռ այդ հանձնաժողովին են վերապահվում, զարմանալիորեն, ոչ միայն խորհրդատվական լիազորություններ, ոչ միայն սոսկ փաստահավաք գործունեություն, այլ հնարավորություն է տրվում, որ կարևոր  վկաներին այն ազատի պատասխանատվությունից։ Ավելին, այս հանձնաժողովն իր իսկ մշակած մեթոդաբանության հիման վրա պետք է գնահատի իրավապահ մարմինների և դատարանների գործունեությունը, այդ գնահատականների հիման վրա պետք է իրականացվեն ինստիտուտցիոնալ բարեփոխումներ, թե ինչպիսի, բացարձակապես պարզ չէ»,-ասաց նա։

Մուրադյանը մտավախություն ունի, ստացվում է՝ հանձնաժողովը ոչ միայն գերդատախազական գործառույթներ է ունենալու, ստանձնելով ոչ միայն դատախազների  ու քննչական մարմինների գործունեությունը, այլև  գնահատական է տալու  դատական գործող ակտերին։

«Զավեշտալի է այն, որ այստեղ խոսք է գնում նաև կոռուպցիոն սխեմաների բացահայտման մասին, ինչը բնորոշ պետք է լինի իրավապահ մարմիններին։ Ինձ համար առավել հեգնանքի առարկա  է այն, որ դրա համար ժամանակահատված է ընտրվել 1991-ի սեպտեմբերից մինչև 2018 թվականի մայիսը։ Սա անհասկանալի է, եթե խոսում ենք զանգվածային իրավախախտումների մասին, թույլ տվեք վկայակոչել օրինակ դատարանների մուտքերի արգելափակումը, որը հանգեցրել է բազմաթիվ անձանց արդար դատաքննության, դատարանի մատչելիության հիմնական իրավունքների սահմանփակման։ Ավելին, այդ կոչը հնչեցվել է վարչապետի կողմից, ակցիային ներգրավվել են բազմաթիվ պաշտոնատար անձինք, և ոչ միայն բարձրաստիճան, դա հանգեցրել է նրան, որ Հայաստանի դատական համակարգը որոշ ժամանակահատված եղել է կաթվածահար վիճակում։ Սա հանգեցրե՞լ է մարդու իրավունքների խախտման, անշուշտ հանգեցրել է»,-ասաց նա։

Մուրադյանը նշեց, որ սոցիալական ցանցերում, լրատվամիջոցներում տեղեկատվական ահաբեկումներ են տեղի ունենում։

«Ակնհայտ է, որ մարդու արժանապատվությունը զանգվածաբար ոտնահարվում է Հայաստանի Հանրապետությունում նաև հիմա։ Ակնհայտ է, որ փորձ է արվում նսեմացնել ոչ միայն դատարանների ու դատավորների հեղինակությունը, այլ ակնհայտորեն դատավորների արժանապատվությունն է նսեմացվում։ Նրանց հիմնական իրավունքները խախտվում են։ Արդյոք դա չի՞ դառնելու այսպես կոչված փաստահավաք հանձնաժողովի քննարկման առարկա, հարց է ծագում ինչո՞ւ։ Եթե խոսում ենք զանգվածային խախտումներ քննող փաստահավաք հանձնաժողովի մասին, ապա թող այն գործի մշտական հիմունքներով»,-առաջարկեց նա։