Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի ազգային գրադարանը հրապարակել է ամենապահանջված գրքերի ցանկը։ Սեպտեմբերյան ամենաընթերցված գրքերի տասնյակում ընդգրկված են պոեզիա, պոեմանման վեպ, գրքեր, որոնք նորարարական են եղել գրականության պատմության համար. մի շարք գրքերի համար հեղինակներն արժանացել են Նոբելյան մրցանակի:

Ուշագրավ է, որ ներկայացվող գրքերի մի մասը գրողներն իրենց ամենալավ ստեղծագործություններն են համարել: Տասնյակի որոշ գրքեր նաև օգոստոսին էին  գրադարանում ամենապահանջվածների շարքում:

1. Եղիշե Չարենց, «Երկիր Նաիրի»

«Գուցե ճիշտ որ՝ միրաժ է Նաիրին. ֆիկցիա. միֆ. Ուղեղային մորմոք. Սրտի հիվանդություն... Իսկ նրա փոխարեն- կա այսօր մի երկիր, որ կոչվում է Հայաստան, և այդ հին երկրում ապրել են երեկ և ապրում են այսօր շատ սովորական մարդիկ՝ սովորական մարդու սովորական հատկություններով»: Չարենցի հետ Երկիր Նաիրին է փնտրել Ազգային գրադարանի մոտ վեց տասնյակ ընթերցող, «սույն այս պոեմանման վեպում» նրանց աչքերի առաջով անցել են բազմաթիվ նաիրցիներ. հանրահայտ Մազութի Համոն ու Մառանկոզ Նշանը, Գեներալ Ալոշն ու Տելեֆոն Սեթոն և այլք…
Եվ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիների Հայաստանի մասին պատմող մոդեռնիստական ուտոպայի վերջում թերևս գտել են այն երկիրը, «որի գոյական լինելը ճշտելու համար կարիք չկա դիմելու ոչ մի Մանուկ Աբեղյանի, որովհետև այդ պարզապես տեսնում են բոլոր նրանք, ովքեր գործուն են հողի ու աշխատանքի հետ»:

2. Գի դը Մոպասան, «Սիրելի բարեկամ»

Մոպասանի լավագույն ստեղծագործություններից մեկի՝ «Սիրելի բարեկամ» վեպի հանդեպ ընթերցողի չմարող հետաքրքրությունը հազիվ թե երբևէ նվազի. թերի կրթությունը, տաղանդի ու երևակայության բացակայությունն ու ներքին սնանկությունը սեփական արտաքին փայլով քողարկելու և փոխհատուցելու ընդունակ ու քաղաքական վերնախավում հայտնվել երազող երիտասարդ դյուրուաների հավակնությունների կողքով չեն կարող անտարբեր անցնել անգամ նրանք, ովքեր ունենալով հանդերձ այն ամենը, ինչից զուրկ է երիտասարդ կարիերիստը, չունեն այդ հավակնությունները:
19-րդ դարի վերջին ստեղծված վեպի՝ 20-րդ դարում արված մեկ տասնյակ էկրանացումներն ու հարյուրավոր բեմադրություններն ասվածի վառ վկայությունն են:

3. Ֆյոդոր Դոստոևսկի, «Ապուշը»

Որքան էլ անհավատալի թվա ժամանակակից ընթերցողին, բայց մեր սեպտեմբերյան վարկանիշային աղյուսակի երրորդ հորիզոնականը զբաղեցրած Դոստոևսկու «Ապուշը» ի սկզբանե այնքան էլ հեղինակի սրտով չի եղել: Ավելին, վերջինս մասամբ ընդունել է քննադատների, այդ թվում Մաքսիմ Գորկու, Սալտիկով-Շչեդրինի և այլոց «հարձակումները»: Իսկ գրողի կնոջ համակրանքը վալելող բարեսիրտ գրաքննադատներից մեկը՝ Վիկտոր Բուրենինը, իր մի գրախոսականում պնդում է, որ Դոստոևսկու վերոնշյալ վեպի 13-ամյա պատանիները, չգիտես ինչու, խոսում են ոչ միայն հասուն մարդու պես, այլև թերթում հոդվածներով հանդես եկող հրապարակախոսների ոճով, փոխարենը հասուն կանայք ու տղամարդիկ շփվում ու գործում են տասնամյա երեխաների պես։ Այնպես որ վեպը, առանց սխալվելու, կարելի էր անվանել… «Ապուշները»:
Ինչևէ, ավելի քան 150 տարվա պատմություն ունեցող վեպը 2002-ին ընդգրկվել է Գրքի նորվեգական ակումբի և Ալֆրեդ Նոբելի անվան նորվեգական ինստիտուտի կողմից կազմված «Բոլոր ժամանակների և ժողովուրդների 100 լավագույն գրքերի» ցանկում և համարվում է Ֆյոդոր Դոստոևսկու լավագույն ստեղծագործություններից մեկը:

4.Օրհան Փամուք, «Իմ անունը կարմիր է»

«Իմ անունը կարմիր է»-ն Փամուքն իր ամենագունեղ և լավատեսական ստեղծագործությունն է համարել: Նոբելյան մրցանակակիր թուրք գրողի պատմավեպ-միստիկա-դետեկտիվ-սիրավեպը, ի թիվս այլ արժանիքների, մեր ընթերցողին գրավում է նաև գրքի ծաղկման՝ մանրանկարչության հարազատ թեմայով. օսմանյան կայսրության՝ արևելյան նկարչական ոճով դաստիարակված մանրանկարիչներին սուլթանը հանձնարարում է պատկերազարդել մի գիրք, բայց ոչ թե իրենց հարազատ՝ արևելյան, այլ արևմտյան` ֆրանսիական և վենետիկյան ոճերով:
Գույների, ոճերի, պատումների հրավառություն է այս վեպը, գրի, գրչի գովք. «Գույնը աչքի հպումն է, խուլերի երաժշտությունը, բառ է մթության մեջ»: Պատահական չէ աշխարհի ավելի քան 60 լեզուներով թարգմանված վեպի հաջողությունը: Փամուկը վարպետորեն օգտագործում է համաշխարհային վեպի փորձառությունը. «Իմ անունը կարմիր է» վեպում զգալի է Ջեյմս Ջոյսի, Ֆրանց Կաֆկայի, Թոմաս Մանի, Վլադիմիր Նաբոկովի, Մարսել Պրուստի, Ումբերտո Էկոյի, Խորխե Լուիս Բորխեսի ազդեցությունը: «Որովհետև չկա այնպիսի սուտ, որին նա չի դիմի միայն պատմությունը գեղեցկացնելու համար»:

5. Համո Սահյան, «Դաղձի ծաղիկ»

«Գետնով տան ինձ, թե վեր թռցնեն, Իմ մշտական տեղում եմ ես…»,- գրում է Սահյանն իր 1986 թվականին լույս տեսած ժողովածուի «Տեղում եմ ես» բանաստեղծությունում: Եվ նա իր մշտական տեղն ունի մեր ընթերցողների սիրելի պոետների ցանկում: Ազգային գրադարանի շուրջ հինգ տասնյակ ընթերցող այս ամիս նախընտրել են բանաստեղծի բազմաթիվ ժողովածուներից այս մեկը՝ վայելելով նրա՝ քար ու քարափի, դաշտ ու անտառի, կյանքի ու ճակատագրի մասին խորհրդածությունները.
«Տանջանքով է տեղը գտնում
Ամեն մի բառն ամեն տաղիս»:

6. Գյուստավ Ֆլոբեր, «Տիկին Բովարի, Սալամբո, Նովելներ»

«Տիկին Բովարին» համարվում է բոլոր ժամանակների երկրորդ լավագույն վեպը՝ Լև Տոլստոյի «Աննա Կարենինայից» հետո: Իսկ գիտե՞ք, որ «Տիկին Բովարիի» ստեղծման նախանիշը գրողի՝ 1851-ին լույս տեսած «Սուրբ Անտոնիոսի գայթակղությունը» վեպն էր: Բանն այն է, որ վերջինս ենթարկվել էր Ֆլոբերի գրչակից ընկերների անողոք քննադատությանը, իսկ գրողի ընկեր, «La Revue de Paris»-ի խմբագիր Մաքսիմ դյու Կանը Ֆլոբերին առաջարկել էր զերծ մնալ բանաստեղծական և վերամբարձ գրելաոճից, փոխարենն ընտրել առավել հասարակ մարդկանց կյանքին առնչվող իրատեսական սյուժեներ, անդրադառնալ ֆրանսիացի քաղքենիների առօրեական կյանքին: Եվ Ֆլոբերն անսաց ընկերների խորհրդին: Սպասելիքներն ավելի քան արդարացան…
19-րդ դարի եվրոպական գրականության խոշորագույն ներկայացուցիչ Գուստավ Ֆլոբերի երկերի ժողովածուն գրավել է Ազգային գրադարանի ավելի քան չորս տասնյակ ընթերցողի:

7. Ֆրանց Կաֆկա, «Դատավարություն»

Ազգային գրադարանի շուրջ 40 ընթերցող այս ամիս դարձյալ ընտրել է Կաֆկայի առ այսօր աղմկահարույց համարվող «Դատավարությունը», մի բան, որ անչափ հատկանշական է այս ստեղծագործության համար:
Ֆրանց Կաֆկան, ինչպես պնդում են նրա կենսագիրները, սկզբից գրել է «Դատավարության» առաջին և վերջին գլուխները, այնուհետև մյուս աշխատանքներին զուգահեռ վերադարձել իր այս փիլիսոփայական վեպին, որն ավելի շատ հարցեր է առաջադրում, քան տալիս հարցերի պատասխանները: Եվ դա ինչ-որ առումով հասկանալի է. չէ՞ որ գրողը վեպն սկսել է գրել մարդկության և իր համար անչափ բարդ մի ժամանակաշրջանում. բավական չէր՝ 1914-ի հուլիսին թափ էր հավաքում Առաջին աշխարհամարտը, ի լրումն դրա գրողը չեղյալ է հայտարարում Ֆելիցիա Բաուերի հետ նշանադրությունը: Իր վիճակն այդ ժամանակ Կաֆկան համեմատում է դատապարտյալի կարգավիճակի հետ, իսկ նշանածի քրոջ ներկայությամբ իր եզրափակիչ զրույցը նա բնորոշում է ոչ այլ կերպ, քան՝ «տրիբունալ»:

8. Ուիլյամ Ֆոլքներ, «Շառաչ և ցասում»

Ֆոլքների չորրորդ վեպը Ջեյմս Ջոյսի «Ուլիսեսի» հետ կանխորոշեց համաշխարհային գրականության հետագա ընթացքը՝ հիմք դնելով գիտակցության հոսքին և ներքին մենախոսության ոճին: «Այս գիրքը
գրելիս ես սովորեցի կարդալ… Հայացք նետելով «Շառաչ և ցասում»-ին, ես տեսնում եմ, որ այն ինձ համար շրջադարձային էր. նրանում ցասումը զուգակցել եմ փախուստի հետ»,- գրում է Ֆոլքներն իր գրքի չկայացած հրատարակության առաջաբանում: Վեպը թեև դժվարությամբ լույս տեսավ, սակայն բարձր գնահատվեց գրականագիտական և ընթերցողական շրջանում, համաշխարհային գրադարանային սանդղակով 20-րդ դարի 100 լավագույն անգլիալեզու գրքերի շարքում 6-րդ տեղում է:
Ընտանեկան դրամա, բարքերի անկում, տաղանդավոր գրողի նորարարական գրելաոճ՝ համադրություն, որ անվրեպ է գործում: Ազգային գրադարանի մոտ չորս տասնյակ ընթերցող նույն կարծիքին է:

9. Հուսիկ Արա, «Եվ սերը ասաց»

Մեր օրերի լավագույն սիրերգակներից մեկի՝ Հուսիկ Արայի սիրային բանաստեղծությունների ժողովածուում տեղ է գտել նաև նրա «Բուրմունքի հիշողությունը» պոեմը: Աստվածաշնչյան Երգ երգոցից ոգեշնչված բանաստեղծը հաճախ սիրած էակին գովերգում է աղոթքի լեզվով ու հնչողությամբ, նրա տողերը զգացմունքների հեղեղ են: Ի դեպ, Հուսիկ Արայի հավատարիմ ընթերցողները, նրանց թվում՝ Ազգային գրադարանի ավելի քան երեք տասնյակ ընթերցող, որոնցից շատերը նաև Ֆեյսբուքում նրա հետևորդներն են, գիտեն, որ բանաստեղծի ֆեյսբուքյան էջի պրոֆիլի նկարը տևական ժամանակ հենց այս ժողովածուի շապիկի նկարն է:

10. Կամիլ Լըմոնյե, «Տղամարդու սերը»

Լըմոնյեի այս ստեղծագործությունն այս ամիս կրկին եզրափակել է մեր գրադարանի ընթերցողների նախընտրած գրքերի տասնյակը: Գուցե այդպես է վիճակված բոլոր այն գրքերին, որոնք այս կամ այն պատճառով (սյուժեի ընտրություն, պատումի կառուցվածք կամ անգամ՝ վերնագիր) հայտնվել են «Արգելված գրքերի» սև ցուցակում, բայց փաստը, որ հնարավոր չէ անտարբեր անցնել այս հրաշալի ստեղծագործության կողքով, անժխտելի իրողություն է: «Զարմանալ կարելի է, թե մարդկային արարածի խորքերում ինչպիսի հզոր փրկարար ուժեր կան, որ կարող են մթագնած հոգին լուսավորել և առաջնորդել դեպի փրկություն: Մեր տարօրինակ անվստահությունը սեփական ուժերի նկատմամբ և մեր մշտական պահանջը՝ խորհրդանիշներին ապավինելու, ստիպում է մեզ հույսներս դնել գերբնական ուժերի միջնորդության վրա: Բայց իրականում այդ ուժերը մեր մեջ են և գոյատևում են մեր տկարությունների կողքին»: