Ցեղասպանության ճանաչումն ԱՄՆ Կոնգրեսում․ երբ շահերն ու արժեքները համընկնում են
Միջազգային հարաբերություններում և համաշխարհային քաղաքականության մեջ մշտապես կա լարվածություն շահերի և արժեքների, «ռեալպոլիտիկի» և նորմատիվային մոտեցումների մեջ։ Երբեմն հաջողվում է հաշտեցնել պետությունների համար կարևոր կողմնորոշիչների այդ երկու խմբերի պահանջները, ավելի հաճախ լինում է, երբ գերակայություն են ստանում շահերը՝ այն պարզ պատճառաբանությամբ, որ դրանք ավելի կարևոր են անվտանգություն ապահովելու տեսակետից։
Հոկտեմբերի 29-ին ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատը ձայների գերակշիռ մեծամասնությամբ բանաձև ընդունեց, որով ճանաչվում է 1,5 միլիոն հայերի Ցեղասպանությունը Օսմանյան կայսրությունում: Փաստաթղթին աջակցեցին և՛ հանրապետականները, և՛ դեմոկրատները, որն էլ ընդունվեց 405 կողմ և 11 դեմ ձայներով: Նախ պետք է ամրագրել, որ անկախ ամենից, ԱՄՆ Կոնգրեսի ստորին պալատի կողմից այս բանաձևի ընդունումը կարևոր նշանակություն ունի Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և դատապարտման գործընթացում, և այն իրականություն դարձավ առաջին հերթին աշխարհով մեկ սփռված հայության, ներառյալ հազարավոր ամերիկահայերի, հայկական պետության և կազմակերպությունների անկոտրուն եռանդի և արդարության շարունակական ձգտման շնորհիվ։ Եթե չլիներ համահայկական այդ հաստատակամությունն ու համառությունը, ապա ոչ մի աշխարհաքաղաքական գործոն չէր կարող էական ազդեցություն ունենալ դեպքերի նման զարգացման վրա։
Բանաձևի ընունման հետ կապված խանդավառությանը զուգահեռ առավել հաճախ հնչող հարցերից են ինչու՞ հիմա և ի՞նչ է լինելու հետո։ Ժամանակի առումով մոտեցումներից մեկն այն է, որ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևի ընդունման դրդապատճառը ամերիկյան վերնախավի ցանկությունն էր պատժել Թուրքիային, որը վերջին շրջանում, և հատկապես Սիրիայի հարցում, ավելի ու ավելի է հեռանում ԱՄՆ-ից՝ ստվերելով այդ երկու երկրների միջև առկա դաշնակցային հարաբերությունները։ Բնականաբար, այս փաստարկման մեջ որոշակի ճշմարտություն կա այն իմաստով, որ ամերիկաթուրքական երկկողմ հարաբերություններն ազդել են ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա։ Կար շահերի և արժեքների որոշակի հակադրում։ Այժմ, երբ ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերություններում նկատելի վատթարացում և շահերի անհամատեղելիություն կա, ԱՄՆ կողմից ցեղասպանության ընդունման համար շահադիտական խոչընդոտները նվազեցված են, ինչն էլ հնարավորություն տվեց բանաձևի անցկացմանը։
Փաստաթղթի ընդունումը ցույց է տալիս, թե ինչքան է պակասել Թուրքիայի նշանակությունն ԱՄՆ-ի համար, ինչքան է մաշվել այս երկրի բարոյական կերպարը, որ ԱՄՆ վարչակազմը՝ գործադիր իշխանության մարմինները, որևէ լուրջ քայլ չարեցին կասեցնելու գործընթացը։ Թուրքիայի ներկայիս իշխանությունների վարած արտաքին քաղաքականությունը վանում է ոչ միայն նրա անմիջական հարևաններին, այլ նաև եվրոպական ու ամերիկյան դաշնակից երկրներին։ Ահա այս պայմաններում է, որ արժեքները գերակայություն են ստանում և ուղորդում պետությունների վարքագիծը։
Եթե պատմական արդարության վերականգնումը Թուրքիայի համար դիտարկվում է որպես պատիժ, թող այդպես լինի։ Դա ոչ մի կերպ չի նսեմացնում ԱՄՆ կոնգրեսի ընդունած բանաձևի արժեքն ու կարևորությունը նաև ցեղասպանությունների կանխարգելման միջազգային ջանքերի տեսակետից։
Մյուս հարցին, թե ինչ կլինի հետո, ինչ ազդեցություն կունենա այս բանաձևը, պետք է պատասխանել ավելի լայն համատեքստով։ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը մեծ հարված էր թուրքական ժխտողականության համար, ինչքան էլ որ թուրքական իշխանությունները փորձեն ժխտել դրա կարևորությունը։ Ուստի կարելի է ակնկալել, որ այս ճանաչումը կբերի նմանատիպ գործընթացների այլ երկրներում ևս՝ այդ կերպ ավելացնելով ճնշումը Թուրքիայի վրա։
Ինչքան էլ որ կարևորելու լինենք բանաձևի ընդունմանը նախորդած և հաջորդող իրադարձությունները, դրանք որևէ կերպ չպետք է խամրեցնեն այդ բանաձևի գոյության բուն փաստը։ Արդեն հարյուրամյակից ավել է ինչ մենք սովոր ենք, որ հայկական հարցը գործիք է դառնում այս կամ այն պետության ձեռքին՝ սեփական օրակարգը առաջ մղելու համար։ Ժամանակն է, որ մենք էլ սովորենք օգտվել այլոց խնդիրներից՝ մեր հարցերին լուծում տալու համար։
Իդեալական է, երբ արժեքներն ու շահերը համընկնում են, և քաղաքական ու բարոյական հարթություններում լարվածություն չկա։ Բայց միջագզային հարաբերություններում միայն այդ մոտեցմամբ շարժվելը մեղմ ասած միամտություն է, հատկապես մեր տարածաշրջանում։ Վերջին հաշվով, արդյունավետ արտաքին քաղաքականությունը միայն երկրի համար բարենպաստ պայմաններ ստեղծելը չէ, այլ նաև ստեղծված իրավիճակից օգտվելն է։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Բերվել են բոլոր հակափաստարկները. ԱՆ փոխնախարարը՝ արցախցիների ընտրելու իրավունքի մասին
