Հիմնարար իրավունքներ, որոնք ոչ բոլորի համար են հասանելի
Փակ հաստատություններում մարդկանց հիմնարար իրավունքների պաշտպանությունն ու նրանց կյանքի որակը շարունակում է մնալ իրավապաշտպանների ուշադրության կենտրոնում։ Թեև իշխանությունները հավաստիացնում են, որ ամեն ինչ արվում է փակ հաստատություններում և ընդհանրապես մարդկանց իրավունքները պաշտպանելու ուղղությամբ, այնուամենայնիվ, խնդիրներ առկա են։ Այդ խնդիրների մասին այսօր «Մարտահրավերներ և բարեփոխումներ․ մարդու իրավունքները փակ հաստատություններում» թեմայով համաժողովի ընթացքում իրենց տեսակետներն ու առաջարկներն էին ներկայացնում փորձագետներ Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցը, ՄԻՊ Կանխարգելման ազգային մեխանիզմի իրականացման համակարգող՝ խոշտանգումների և վատ վերաբերմունքի կանխարգելման վարչության պետ Գոհար Սիմոնյանը, Քրեակատարողական հիմնարկներում և մարմիններում հասարակական վերահսկողություն իրականացնող հասարակական դիտորդների Խմբի անդամ Հասմիկ Հարությունյանը, իրավապաշտպան Ռոբերտ Ռևազյանը և Երեխաների պաշտպանության ցանցի նախագա Աիդա Մուրադյանը։
Նշենք, որ քննարկումն անցկացվում է «Հանրային լրագրության ակումբ» ՀԿ-ի և «Հետաքննող լրագրողներ» ՀԿ-ի կողմից՝ Եվրոպական Միության և Բաց հասարակության հիմնադրամներ–Հայաստանի ֆինանսավորմամբ:
«Փակ հիմնարկների մասին մի խնդիր կա, որ մենք 15 տարի է՝ բարձրաձայնում ենք, թե ներպետական, թե միջազգային ինստիտուտների աչքից վրիպում է։ Արդյո՞ք կալանավայրերում աշխատանք ստեղծելով՝ մենք գլոբալ խնդիր չենք լուծի, որպեսզի վերացնենք մեկուսացումը, ինտեգրենք այս մարդկանց հասարակություն և ընտանիք»,- «Մարտահրավերներ և բարեփոխումներ․ մարդու իրավունքները փակ հաստատություններում» համաժողովի ընթացքում նման հարցադրում արեց Իրավաբանների և հոգեբանների միջազգային ասոցիացիայի նախագահ Խաչատուր Վարոսյանը։
Պատասխանելով վերոնշյալ հարցին՝ իրավապաշտպան Ռոբերտ Ռևազյանը նշեց, որ աշխատանքը շատ խնդիրներ փայլուն ձևով լուծում է. «Աշխատանքը նվազեցնում է ռիսկերը թե առողջական խնդիրների, թե ընտանիքի անդամների ուսերին բեռ դառնալու։ Այդ ուղղությամբ միանշանակ աշխատանքներ տարվում են»:
Երեխաների պաշտպանության փորձագետ Դավիթ Թումասյանը բարձրաձայնեց մեկ այլ խնդիր՝ սեռական բռնության ենթարկված երեխաների դատաբժշկական փորձաքննության անցկացումը. «Սեռական բռնության ենթարկված աղջիկ երեխային ստուգում է տղամարդ բժիշկ, որը այդ աղջնակի համար երկրորդ տրավման է։ Ես առաջարկում եմ, որ փակ հաստատություններում բժիշկների պակասի խնդիրը լուծենք կա՛մ նրանց ավելի բարձր աշխատավարձ առաջարկելով, կա՛մ բուհերում անվճար սովորելու հնարավորություն տալով, որից հետո ուսումն ավարտած մասնագետին 5 տարով կգործուղեն որևէ հաստատություն»։
Անդրադառնալով երեխաների իրավունքներին՝ Երեխաների պաշտպանության ցանցի նախագահ Աիդա Մուրադյանը նշեց, որ քրեակատարողական հիմնարկներում երեխաների կրթության հարցը մնում է բաց. «Աբովյան ՔԿՀ-ում երեխաները կրթությունից դուրս էին մնացել սկսած 2015 թվականից։ Այս տարի սեպտեմբերից նոր իրականացվում է երեխաների կրթություն ստանալու իրավունքը։ Նաև ցանկանում են անդրադառնալ Վարդաշենի թիվ 1 կրթահամալիրին, որտեղ 51 երեխաներ տարբեր պատճառներով են հայտնվել տարբեր երեխաներ՝ մուրացկանություն անողներից մինչև սոցիալապես անապահով ընտանիքի երեխաներ և հասարակության համար որոշակի վտանգ ներկայացնող երեխաներ։ Հատուկ դպրոցներ հաճախող 360 երեխաներից ընդամենը 190-ն ունեն կրության առանձնահատուկ պայմանների կարիք։ Պետությունը տարիներ շարունակ իրականացնում է ներառական կրթության ծրագիր՝ չունենալով ներառական կրթության ռազմավարություն»։
Փաստաբան Արա Ղարագյոզյանն իր խոսքում անդրադարձավ ՔԿՀ-ներում խոշտանգումների դեպքերին։ Նա իր զարմանքն արտահայտեց, թե ինչպես է արդարադատության նախարարությունը նշում, որ վերջին 3 տարիների ընթացքում խոշտանգման որևէ դեպք չի գրանցվել, մինչ հետաքննական լրագրողները ներկայացնում են խոշտանգումների թարմ դեպքեր։
«Օրինակ 2018 թվականին 30-ամյա Արմեն Աղաջանյանը կալանավորվելուց և «Նուբարաշեն» ՔԿՀ տեղափոխվելուց հետո ենթարկվել է խոշտանգման, իսկ 4 ամիս հետո նրա մարմինը գտել են «Հոգեկան առողջության պահպանման ազգային կենտրոնի» լոգարանում կախված։ Ուզում եմ ի վերջո պետությունը խոշտանգված զոհերի իրավունքրը վերականգնի»,-ասաց նա։
Վրաստանի պառլամենտի անդամ, Խոշտանգումների, անմարդկային և նվաստացնող վերաբերմունքի և պատժի կանխարգելման հանձնաժողովի նախագահ Գեորգի Թուգուշին իր խոսքում նշեց, մարդկանց անմարդկային պայմաններում պահելու և նրանց հիմնարար իրավունքները խախտելու համար չի կարելի հիմնավորումներ գտնել ու նշել, որ անհրաժեշտ միջոցների բացակայությունն է խնդրի պատճառը. «Այսինքն՝ բոլոր անհրաժեշտ ծառայությունները մարդկանց պետք է տրամադրվեն անկախ իրավիճակից։ Փող չկա, չենք անում-ը հիմնավորում չէ։ Եթե մարդու հիմնարար իրավունքները պահպանվում են, ապա միշտ կա հնարավորություն բարեփոխումներ իրականացնելու»։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե այսպես շարունակվի, Հայաստանը կարժանանա Արցախի ճակատագրին. Հրայր Ուլուբաբյան
