Մշակույթ 11:12 23/11/2019 Հայաստան

Հայաստանում պատմամշակութային հուշարձանները վտանգված են

Պատմաբան, հնագետ, մշակութաբան Համլետ  Պետրոսյանն ահազանգում է, որ վերջին ամիսներին պատմամշակութային՝ հատկապես ճարտարապետական, հնագիտական, լանդշաֆտային հուշարձանների ոչնչացումը, նորակառույց զիզի-բիզիներով դրանց հագեցումը, ոչ գիտական հիմքերի վրա վերականգնումներն ու աղավաղումները սպառնում են, որ մոտ ապագայում այդ ժառանգությունն ի վերջո կկորցնի իր բնօրինակությունը:

«Արդեն  մոտ երկու տարի է անցել հեղափոխությունից ու ինձ մոտ այն կարծիքն է, որ այդ ժամանակը կոնկրետ մշակութային քաղաքականության ասպարեզում ուղղակի մսխվել է»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Համլետ Պետրոսյանը:

Նրա խոսքով, այդ ընթացքում պետք է մշակվեր մշակութային նոր քաղաքականության հայեցակարգ, այդ ամենը քննարկվեր, ընդունվեին համապատասխան օրենսդրական ակտեր:

«Ամեն ինչ ուղղակի բացիթողի վիճակում է: Կարիք ունենք պետական մի քիչ ամուր ձեռքի, որը հապշտապ, հընթացս պետք է ամրացնի այդ վերահսկողությունը, զուգահեռաբար մասնագիտական շրջանակների հետ մշակվի քաղաքականություն, որը հնարավորություն կտա պետությանն իրականացնի պահպանությունը՝ ներառելով հասարակությանը».- ասաց նա:

Մշակութաբանի խոսքով, խորհրդային համակարգի փլուզումից հետո, երբ պետությունն ամբողջովին ստանձնում էր մշակութային ժառանգության, պատմամշակութային հուշարձանների պահպանությունը, եկավ մի ժամանակ, երբ Հայաստանում ընդարձակ  հողատարածքներ սեփականաշնորհվեցին, ըստ էության, առանձնահատուկ, հատկապես վերջին տասնամյակում շեշտադրվեց զբոսաշրջության զարգացումը, այդ ամենը հանգեցրեց նրան, որ մշակութային ժառանագությունը, հատկապես նյութական հուշարձանները, շատ ավելի վատ վիճակում հայտնվեցին: 

«Բազմիցս հիշատակել եմ, արդեն 20 տարի փորձում եմ ինչ-որ ձևի կանխել Առինջի խաչքարային դաշտի ավերումը, ինչն ինձ չի հաջողվում, արդյունքը զրո է: Խնդիրը ներկայացվել է, բարձրաձայնվել է, սակայն բավարար է գնալ Առինջի խաչքարադաշտ, ու ամեն  անգամ գնալուց տեսնում եմ նոր թաղումներ: Պետականորեն արգելված է այդ հուշարձանում որևէ գործողություն կատարել, բայց ամեն տարի մի քանի անգամ հին տապանաքարերը շարժվում են, խաչքարերը շարժվում են, նոր գերեզմանոցներ են ստեղծվում: Ամեն տարի տեսնում եմ, թե ինչպիսի ստորությամբ հին քարերը շարժվում են, բիզնեսը ծաղկում է մեր քթի տակ: Ավելի քան վստահ եմ, որ այստեղ կոռուպցիոն մեծ համակարգ է գործում՝ տարածքները վաճառվում են: Սա միտումնավոր ոչնչացում է, ոչ թե անտարբերության հետևանք: Այսօր Հայաստանում Առինջից ավելի գեղեցիկ, ավելի մատչելի, արվեստային տեսակետից հիանալի ուրիշ խաչքարարերի դաշտ չունենք: Ջուղան կորցրեցինք, հիմա մեր քթի տակ կորցնում ենք նաև Առինջը:  Պատական մարմինները պետք է շտապ քայլեր ձեռնարկեն, թե չէ այդ ամենը կործանվելու է»,- ասաց մշակութաբանը:

Նրա ներկայացմամբ, վերջերս հուշարձանների, հուշարձանների պատմամշակութային լանդշաֆտի աղավաղման բազմաթիվ դեպքերի են ականատես լինում, միջնադարյան վանքերի շուրջ բեսեդկաներ են կառուցում:

«Ես չեմ ասում խորհրդային համակարգը լավն էր, բայց խորհրդային պետությունը գոնե կարողանում էր իր վրա վերցրած պարտականություններն իրականացել:  Հեղափոխությունից հետո վիճակն ավելի վատթարացել է: Դրա հիմնական պատճառը մշակույթի նախարարության կցումն է»,- նշեց Համլետ Պետրոսյանը: 

Նա օրինակներ բերեց՝ նշելով, որ պետությունը, կառավարությունը կատարում է գործառույթներն առանց նկատի ունենալով մշակութային ժառանգությունը, ինչը ոչ թե միտումնավոր է արվում, այլ մասնագիտական կարողությունները չիրականացնելու հետևանք է. «Դվինից նոր եմ վերադարձել: Համայնքն ուզում է ջրագիծ անցկացնել: Զարմանալին այն է, որ այդ ամբողջ փաստաթղթերը կառավարությունը հաստատել է, առանց նկատելու ունենալու, որ այդ ջրագիծն անցնելու է Դվինի պարիսպի տակով: Մենք համոզեցինք այդ մարդկանց,  բերեցինք Երևան,  նախարարությանը նորից նամակ ուղարկեցինք,  ստացանք պաշտոնական թույլտվություն, ասացի, որ միայն Դվինի հանդակի միջով կարելի է  անցկացնել»:

Նա ընդգծեց, որ այսպես շարունակվելու դեպքում շուտով շատ բաներից ենք զրկվելու. «Գնացել եմ Եղեգիս, որտեղ հիանալի հուշարձաններ կան: Պարզվում է, որ որոշ բաներ ուղղակի անտեսված են: Ով որտեղ ուզի, ինչ ուզի կառուցում է, այդ ամենը ներկայացնում է  որպես Հայաստանի զբոսաշրջային տեսլական: Ամբողջ աշխարհը գիտի, որ զբոսաշրջությունը եկամտաբեր է, բայց նաև գիտի, որ զբոսաշրջությունը հակամիտված է մշակութային ժառանգությանը: Զբոսաշրջային տենդի պայմաններում պետք է այնպես անել, որ այդ պայմանները չթելադրեն նաև հուշարձանների ենթարկում զբոսաշրջությանը, այլապես վաղը ոչինչ չենք ունենալ ցուցադրելու համար»:

Համլետ Պետրոսյանը համամիտ է այն կարծիքին, որ մշակույթի նախարարության միավորումն այլ նախարարությունների վնաս հասցրեց մշակույթի ոլորտին:

«Մինչև միավորելը խնդիրները գոնե կարողանում էին ներկայացնել ոլորտի նախարարներին: Հիմա բոլորը կենտրոնացել է, նախարարը շատ ավելի հեռու, անհասանելի է դարձել: Ես ոչ թե վարչարարության քննադատությամբ եմ ուզում զբաղվել,  այլ ինձ  մտահոգում են իրական փաստերը:  Միանշանակ ասում եմ, որ մեր հուշարձաններն այսօր շատ ավելի աննախանձելի իրավիճակում են, որովհետև մի կողմից այդ ամենը հսկելու պետության հնարավորություններն թուլանում են, մյուս կողմից զբոսաշրջության զարգացման տակ կատարվում են զբոսաշրջային հեռանկարների զանազան իրականացնումներ, որոնք ուղղակի վնասում են հուշարձանը»,- ասաց նա:

Հնագետն ընդգծեց, որ հնարավոր է մշակութային ժառանգությունը պահպանել, եթե հստակորեն պահպանվի կարգուկանոն:

«Դեմոկրատական առաջընթացը շատ հաճախ արհամարհում է  գոյություն ունեցող կարգուկանոնը, և դա հանգեցնում է սրան»,- ասաց Հ. Պետրոսյանը:

Նա առաջարկում է ստեղծել կառավարությանն առընթեր, ինքնուրույն և ինքնաբավ մի մարմին, որը պետական մակարդակով կտնօրինի, կկառավարի, կվերահսկի մշակութային ժառանգության անխաթար պահպանությունն ու օգտագործումը:

«Ինչքան էլ փորձենք պետական միջոցներով պահպանել, մենք չենք կարողանալու, պետք է լինի քաղաքականության մի մասը, որը ենթադրում է  համայնքի, հասարակական կազմակերպությունների, գիտական հանրույթի ներգրավումն այդ պահպանության մեջ: Մինչև հուշարձանը չդարձնենք այնտեղ ապրող մարդկանց, նաև պատմամշակութային, սոցիալական, բիզնես կյանքի բաղադրիչը, մենք չենք հասնելու դրան»,- նշեց մշակութաբանը:

Համլետ Պետրոսյանի խոսքով, հաճախ են խոսում հայ ինքնության պահանության մասին. «Դարերի ընթացքում հայերի լինելության  ամենամեծ փաստարկը եղել է այն, որ Աստված է իրենց տվել այս երկիրը, իրենք են այս ամենի ժառանգորդը: Շատ ցավալի է ինձ համար, որ այսօր այդ ժառանգության ակնհայտ առաջնային նշանակությունը մեր ինքնության պահպանության գործում մոռացել են ոչ միայն առանձին մարդիկ, նաև մոռացել է պետությունը»:

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:03
Լիանա Գյուրջյանը՝ ծանրամարտի Մ23 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն, Մարգարիտա Առաքելյանը՝ փոխչեմպիոն
Լեհաստանում ընթացող Մ23 տարեկանների Եվրոպայի առաջնությունում Հայաստանի ծանրամարտի կանանց հավաքականի ներկայացուցիչ, 87 կգ քաշային Լիանա...
Աղբյուր` Panorama.am
22:49
«Արարատ», Վեստ Արմենիա» և «Ալաշկերտ» ֆուտբոլային ակումբների հայտարարությունները
«Արարատ» ֆուտբոլային ակումբն  անդրադարձել է հայկական ֆուտբոլի շուրջ ներկայումս ստեղված իրավիճակին. «ՀՖՖ նախագահի՝...
Աղբյուր` Panorama.am
22:28
Վրաստանից արտաքսվել են օտարերկրյա 60 քաղաքացիներ, այդ թվում թnւրքեր և ադրբեջшնցիներ
Վրաստանի ներքին գործերի նախարարության միգրացիոն դեպարտամենտի աշխատակիցները «Օտարերկրացիների և քաղաքացիություն չունեցող անձանց իրավական...
Աղբյուր` Panorama.am
22:10
Ջրհեղեղ Իսպանիայում. կառավարությունը օգնություն է խնդրում ԵՄ-ից
Իսպանիայի վարչապետ Պեդրո Սանչեսը խնդրել է միջոցներ տրամադրել Եվրոպական համերաշխության հիմնադրամից՝ օգնելու իր երկրին վերականգնվել այս դարում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:46
Ծավ գյուղի անտառամերձ հատվածում հրդեհ է, քամու պատճառով առկա է դեպի անտառ տարածման վտանգ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 14:40-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Ծավ գյուղի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:36
Հունաստանի հայոց թեմի ներկայացուցիչներ և ուխտավորներ են եկել Մայր Աթոռ՝ եպիսկոպոսական ձեռնադրության և օծման առիթով
Նոյեմբերի 2-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ընդունել է Հունաստանի հայոց թեմի թեմական կառույցների...
Աղբյուր` Panorama.am
20:19
Բժիշկ Մյասնիկովը թվարկել է ամենաառողջարար ըմպելիքները
Սովորական մաքուր ջուրը, թեյը և սուրճն ամենաառողջ ըմպելիքներն են։ «Ռոսիա 1» ալիքի «Բժիշկ Մյասնիկով» հաղորդման ժամանակ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:43
Արցախցիների խնդրանքով «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունները դիմել են ՍԴ
ՀՀ ԱԺ պատգամավորների 1/5-ը («Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» խմբակցությունների պատգամավորներ) ՀՀ Սահմանադրական դատարան է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:27
Նիկոլը նաև լվանում է Թուրքիայի արյnւնnտ երեսը վերջինիս՝ ԵՄ հնարավոր անդամագրության գործընթացում. Աշոտյան
«Հայոց ցեղասպանության ուրացումը ոչ թե Միրզոյանի, այլ անձամբ Փաշինյանի նախաձեռնությունն է»
Աղբյուր` Panorama.am
19:16
Ջուլիետա Ավանեսյանը` ծանրամարտի Մ20 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն
Պոկում և հրում վարժություններում ևս Ավանեսյանն արժանացել է փոքր ոսկե մեդալներին։
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Հաջորդ շաբաթ 100 դրամների կրիզիս է լինելու. Մեսրոպ Մանուկյան
 Երևանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցության անդամ Մեսրոպ Մանուկյանն այցելել է «Երևան ավտոբու» ՓԲԸ, ծանոթացել է...
Աղբյուր` Panorama.am
18:48
«Սուրբ Հովհաննես» մատուռի մոտից քաղաքացուն իջեցնելու համար անհրաժեշտ է եղել փրկարարների օգնությունը
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 16:28-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Լոռու մարզի Հարթագյուղ գյուղի «Սուրբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:35
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին կայցելի Հայաստան
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին Հայաստանում կմասնակցի և կբանախոսի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության նախաձեռնությամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Մեծ Մանթաշի մոտակայքում հրդեհից ջերմահարվել են եղևնու և սոճու տնկիներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 15:13-ին Շիրակի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Մեծ Մանթաշ ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:19
ՀՖՖ փոխնախագահը՝ հավաքականի գլխավոր մարզչի ու Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով երկրպագուների ակցիաների մասին
«Այն տարբերակը, որ մենք ընտրում ենք, չի լինելու հայաստանցի»,- ասել է ՀՖՖ փոխնախագահ Արմեն Նիկողոսյանը՝ պատասխանելով Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:58
Քանյե Ուեսթը 1 միլիարդ դոլարով վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել իր մասին
Ռեփեր Քանյե Ուեսթը  իր մասին վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել. «Ո՞ւմ անունով» ֆիլմի համար նա ծախսել է 1 միլիարդ դոլար։ Variety-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Ակցիա՝ «Արարատ»-«Փյունիկ» խաղի ժամանակ ՀՖՖ նախագահ Արմեն Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով
Հայաստանի  Պրեմիեր լիգայի «Արարատ» - «Փյունիկ» խաղի ժամանակ երկրպագուները  ակցիա են իրականացրել՝ պահանջելով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
COP29-ը՝ Ադրբեջանում, COP17-ը՝ Հայաստանում․ քաղաքական հատուցո՞ւմ
Հայաստանն ընտրվել է որպես Կենսաբազմազանության կողմերի համաժողովի հյուրընկալող երկիր և COP17-ը  2026թ,-ին անցկացվելու է մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
17:18
Դիզայներները նորաձևության տարօրինակ հնարք են մտածել, որը խոստանում է դառնալ ձմեռան գլխավոր թրենդ
Վերջին Նորաձևության շաբաթներին հայտնի բրենդների դիզայներները հաճախ դիմում էին մեկ պարզ, բայց միևնույն ժամանակ անսովոր հնարքի։ Burberry-ի,...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Ադելիա Պետրոսյանը Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում հաղթել է կարճ ծրագրում
Ռուսաստանի գեղասահքի չեմպիոն ազգությամբ հայ  Ադելիա Պետրոսյանը Կազանում ընթացող Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում լավագույն արդյունքն է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:42
Հրդեհ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի Ախալքալաքի կայարանում
Նոյեմբերի 1-ին երեկոյան ժամը 22։00-ի սահմաններում հրդեհ է բռնկվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու Ախալքալաքիի հատվածի հոսանքի տրանսֆորմատորային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Իրանը լուրջ հարվшծ կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին. հոգևոր առաջնորդ
Իրանը լուրջ հարված կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին՝ ի պատասխան Թեհրանի և Մերձավոր Արևելքում իսլամական դիմադրության ուժերի նկատմամբ թշնամական քայլերի։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:13
Նախկին ՀՀԿ-ական, «Զովք»-ի փոխտնօրեն, «Պրոֆալ»-ի տնօրեն և այլք․ Աննա Հակոբյանի հետ ընթրած «հաջողակ տղամարդիկ»
Oragir.News-ը մանրամասներ է ընթրիքից, որին մասնակցելու համար «Իմ քայլը» հիմնադրամին նախապես 1 միլիոն դրամ պետք է վճարեին։
Աղբյուր` Panorama.am
16:00
Սերբիայում երկաթուղային կայարանում փլուզման հետևանքով 14 մարդ է զոհվել, երկրում սգո օր է
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը ցավակցել է Սերբիայի երկաթուղային կայարանում տեղի ունեցած ողբերգական փլուզման հետևանքով զոհվածների ընտանիքին։
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ծանրորդ Ալեքսանդր Լազարյանը` Եվրոպայի մինչև 20 տարեկաների չեմպիոն
Նա նվաճել է նաև փոքր բրոնզե և փոքր ոսկե մեդալներ
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Արցախյան հանրությունը պետք է իմանա` ովքե՞ր են այդ մարդիկ, որ իրենց իրավունք են վերապահում արցախցիների անունից խոսել. Ստեփանյան
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը տեղեկացրել է, որ «40+10 հազար» աջակցության ծրագիրը կշարունակվի մինչև ապրիլ,...
Աղբյուր` Panorama.am
15:07
Կոչ. COP29-ին ընդառաջ և ընթացքում հատուկ կարևորությամբ արծարծել արցախահայության նկատմամբ շարունակվող անարդարության մասին
Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը, կաթողիկե հայոց կաթողիկոս պատրիարք Տ. Ռաֆայել Պետրոս ԻԱ Մինասյանը և Մերձավոր Արևելքի Հայ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:41
Սիսիան-Աղիտու ավտոճանապարհին բախվել են բեռնատարն ու «VAZ»-ը, կան տուժածներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 13:23-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Սիսիան-Աղիտու...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
12:04 02/11/2024

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}