Մշակույթ 11:12 23/11/2019 Հայաստան

Հայաստանում պատմամշակութային հուշարձանները վտանգված են

Պատմաբան, հնագետ, մշակութաբան Համլետ  Պետրոսյանն ահազանգում է, որ վերջին ամիսներին պատմամշակութային՝ հատկապես ճարտարապետական, հնագիտական, լանդշաֆտային հուշարձանների ոչնչացումը, նորակառույց զիզի-բիզիներով դրանց հագեցումը, ոչ գիտական հիմքերի վրա վերականգնումներն ու աղավաղումները սպառնում են, որ մոտ ապագայում այդ ժառանգությունն ի վերջո կկորցնի իր բնօրինակությունը:

«Արդեն  մոտ երկու տարի է անցել հեղափոխությունից ու ինձ մոտ այն կարծիքն է, որ այդ ժամանակը կոնկրետ մշակութային քաղաքականության ասպարեզում ուղղակի մսխվել է»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Համլետ Պետրոսյանը:

Նրա խոսքով, այդ ընթացքում պետք է մշակվեր մշակութային նոր քաղաքականության հայեցակարգ, այդ ամենը քննարկվեր, ընդունվեին համապատասխան օրենսդրական ակտեր:

«Ամեն ինչ ուղղակի բացիթողի վիճակում է: Կարիք ունենք պետական մի քիչ ամուր ձեռքի, որը հապշտապ, հընթացս պետք է ամրացնի այդ վերահսկողությունը, զուգահեռաբար մասնագիտական շրջանակների հետ մշակվի քաղաքականություն, որը հնարավորություն կտա պետությանն իրականացնի պահպանությունը՝ ներառելով հասարակությանը».- ասաց նա:

Մշակութաբանի խոսքով, խորհրդային համակարգի փլուզումից հետո, երբ պետությունն ամբողջովին ստանձնում էր մշակութային ժառանգության, պատմամշակութային հուշարձանների պահպանությունը, եկավ մի ժամանակ, երբ Հայաստանում ընդարձակ  հողատարածքներ սեփականաշնորհվեցին, ըստ էության, առանձնահատուկ, հատկապես վերջին տասնամյակում շեշտադրվեց զբոսաշրջության զարգացումը, այդ ամենը հանգեցրեց նրան, որ մշակութային ժառանագությունը, հատկապես նյութական հուշարձանները, շատ ավելի վատ վիճակում հայտնվեցին: 

«Բազմիցս հիշատակել եմ, արդեն 20 տարի փորձում եմ ինչ-որ ձևի կանխել Առինջի խաչքարային դաշտի ավերումը, ինչն ինձ չի հաջողվում, արդյունքը զրո է: Խնդիրը ներկայացվել է, բարձրաձայնվել է, սակայն բավարար է գնալ Առինջի խաչքարադաշտ, ու ամեն  անգամ գնալուց տեսնում եմ նոր թաղումներ: Պետականորեն արգելված է այդ հուշարձանում որևէ գործողություն կատարել, բայց ամեն տարի մի քանի անգամ հին տապանաքարերը շարժվում են, խաչքարերը շարժվում են, նոր գերեզմանոցներ են ստեղծվում: Ամեն տարի տեսնում եմ, թե ինչպիսի ստորությամբ հին քարերը շարժվում են, բիզնեսը ծաղկում է մեր քթի տակ: Ավելի քան վստահ եմ, որ այստեղ կոռուպցիոն մեծ համակարգ է գործում՝ տարածքները վաճառվում են: Սա միտումնավոր ոչնչացում է, ոչ թե անտարբերության հետևանք: Այսօր Հայաստանում Առինջից ավելի գեղեցիկ, ավելի մատչելի, արվեստային տեսակետից հիանալի ուրիշ խաչքարարերի դաշտ չունենք: Ջուղան կորցրեցինք, հիմա մեր քթի տակ կորցնում ենք նաև Առինջը:  Պատական մարմինները պետք է շտապ քայլեր ձեռնարկեն, թե չէ այդ ամենը կործանվելու է»,- ասաց մշակութաբանը:

Նրա ներկայացմամբ, վերջերս հուշարձանների, հուշարձանների պատմամշակութային լանդշաֆտի աղավաղման բազմաթիվ դեպքերի են ականատես լինում, միջնադարյան վանքերի շուրջ բեսեդկաներ են կառուցում:

«Ես չեմ ասում խորհրդային համակարգը լավն էր, բայց խորհրդային պետությունը գոնե կարողանում էր իր վրա վերցրած պարտականություններն իրականացել:  Հեղափոխությունից հետո վիճակն ավելի վատթարացել է: Դրա հիմնական պատճառը մշակույթի նախարարության կցումն է»,- նշեց Համլետ Պետրոսյանը: 

Նա օրինակներ բերեց՝ նշելով, որ պետությունը, կառավարությունը կատարում է գործառույթներն առանց նկատի ունենալով մշակութային ժառանգությունը, ինչը ոչ թե միտումնավոր է արվում, այլ մասնագիտական կարողությունները չիրականացնելու հետևանք է. «Դվինից նոր եմ վերադարձել: Համայնքն ուզում է ջրագիծ անցկացնել: Զարմանալին այն է, որ այդ ամբողջ փաստաթղթերը կառավարությունը հաստատել է, առանց նկատելու ունենալու, որ այդ ջրագիծն անցնելու է Դվինի պարիսպի տակով: Մենք համոզեցինք այդ մարդկանց,  բերեցինք Երևան,  նախարարությանը նորից նամակ ուղարկեցինք,  ստացանք պաշտոնական թույլտվություն, ասացի, որ միայն Դվինի հանդակի միջով կարելի է  անցկացնել»:

Նա ընդգծեց, որ այսպես շարունակվելու դեպքում շուտով շատ բաներից ենք զրկվելու. «Գնացել եմ Եղեգիս, որտեղ հիանալի հուշարձաններ կան: Պարզվում է, որ որոշ բաներ ուղղակի անտեսված են: Ով որտեղ ուզի, ինչ ուզի կառուցում է, այդ ամենը ներկայացնում է  որպես Հայաստանի զբոսաշրջային տեսլական: Ամբողջ աշխարհը գիտի, որ զբոսաշրջությունը եկամտաբեր է, բայց նաև գիտի, որ զբոսաշրջությունը հակամիտված է մշակութային ժառանգությանը: Զբոսաշրջային տենդի պայմաններում պետք է այնպես անել, որ այդ պայմանները չթելադրեն նաև հուշարձանների ենթարկում զբոսաշրջությանը, այլապես վաղը ոչինչ չենք ունենալ ցուցադրելու համար»:

Համլետ Պետրոսյանը համամիտ է այն կարծիքին, որ մշակույթի նախարարության միավորումն այլ նախարարությունների վնաս հասցրեց մշակույթի ոլորտին:

«Մինչև միավորելը խնդիրները գոնե կարողանում էին ներկայացնել ոլորտի նախարարներին: Հիմա բոլորը կենտրոնացել է, նախարարը շատ ավելի հեռու, անհասանելի է դարձել: Ես ոչ թե վարչարարության քննադատությամբ եմ ուզում զբաղվել,  այլ ինձ  մտահոգում են իրական փաստերը:  Միանշանակ ասում եմ, որ մեր հուշարձաններն այսօր շատ ավելի աննախանձելի իրավիճակում են, որովհետև մի կողմից այդ ամենը հսկելու պետության հնարավորություններն թուլանում են, մյուս կողմից զբոսաշրջության զարգացման տակ կատարվում են զբոսաշրջային հեռանկարների զանազան իրականացնումներ, որոնք ուղղակի վնասում են հուշարձանը»,- ասաց նա:

Հնագետն ընդգծեց, որ հնարավոր է մշակութային ժառանգությունը պահպանել, եթե հստակորեն պահպանվի կարգուկանոն:

«Դեմոկրատական առաջընթացը շատ հաճախ արհամարհում է  գոյություն ունեցող կարգուկանոնը, և դա հանգեցնում է սրան»,- ասաց Հ. Պետրոսյանը:

Նա առաջարկում է ստեղծել կառավարությանն առընթեր, ինքնուրույն և ինքնաբավ մի մարմին, որը պետական մակարդակով կտնօրինի, կկառավարի, կվերահսկի մշակութային ժառանգության անխաթար պահպանությունն ու օգտագործումը:

«Ինչքան էլ փորձենք պետական միջոցներով պահպանել, մենք չենք կարողանալու, պետք է լինի քաղաքականության մի մասը, որը ենթադրում է  համայնքի, հասարակական կազմակերպությունների, գիտական հանրույթի ներգրավումն այդ պահպանության մեջ: Մինչև հուշարձանը չդարձնենք այնտեղ ապրող մարդկանց, նաև պատմամշակութային, սոցիալական, բիզնես կյանքի բաղադրիչը, մենք չենք հասնելու դրան»,- նշեց մշակութաբանը:

Համլետ Պետրոսյանի խոսքով, հաճախ են խոսում հայ ինքնության պահանության մասին. «Դարերի ընթացքում հայերի լինելության  ամենամեծ փաստարկը եղել է այն, որ Աստված է իրենց տվել այս երկիրը, իրենք են այս ամենի ժառանգորդը: Շատ ցավալի է ինձ համար, որ այսօր այդ ժառանգության ակնհայտ առաջնային նշանակությունը մեր ինքնության պահպանության գործում մոռացել են ոչ միայն առանձին մարդիկ, նաև մոռացել է պետությունը»:

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:07
Արթուր Պողոսյանի թեկնածությունն առաջադրել եմ Քննչական կոմիտեի նախագահի պաշտոնում. Փաշինյան
«Արթուր Պողոսյանի թեկնածությունն առաջադրել եմ Քննչական կոմիտեի նախագահի պաշտոնում»,-Հանրային հեռուստատեսությանը տված հարցազրույցում...
Աղբյուր` Panorama.am
22:56
Սաակաշվիլին հեղաշրջման կոչ է անում. Մամուկա Մդինարաձե
Վրաստանի նախկին նախագահ Միխեիլ Սաակաշվիլին կոչ է անում քաղաքացիներին երկրում հեղաշրջում իրականացնել՝ ասելով, որ ցուցարարները պետք է ավելի շատ...
Աղբյուր` Panorama.am
22:31
Փաշինյանը հայտարարում է, թե 6 պաշտոնյաներին ոչ թե հորդորել, այլ խնդրել է հեռանալ պաշտոններից
«2018 թվականից վեր հանված  խնդիրները պետք է ավելի արդյունավետ հասցեագրվեն»,-բացատրելով վերջին պաշտոնանկությունների պատճառները՝...
Աղբյուր` Panorama.am
22:03
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական ոճում զբաղեցրել է 3-րդ հորիզոնականը. ՀՀ ՊՆ
ՀՀ ՊՆ-ից հայտնում են, որ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության վերջնարդյունքում ՀՀ ԶՈՒ հավաքականը թիմային աղյուսակում հունահռոմեական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:55
ՔՊ-ական Կարեն Սարուխանյանը վստահեցնում է, որ լավ քնելու համար բարբիտուրատներ պարունակող Կորվալոլ է խմել
ԱԺ ՔՊ-ական պատգամավոր Կարեն Սարուխանյանը գրում է. «2023թ. դեկտեմբերին, երբ «Քաղաքացիական պայմանագիր»  կուսակցությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
21:34
Արամ Առաջինը Լիբանանի հայկական կուսակցապետերի և պատգամավորների հետ խորհրդակցություն է անցկացրել
Մեծին տան Կիլիկիո կաթողիկոսությունից հայտնում են, որ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Վեհափառ Հայրապետի հրավերով, Հայ հոգևոր պետերի և Լիբանանի հայ քաղաքական...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Առաջիկա օրերին սպասվում է ձյուն
ՇՄՆ «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի տնօրեն Լևոն Ազիզյանը գրում է. Նոյեմբերի 25-ի գիշերն առանձին...
Աղբյուր` Panorama.am
20:58
ՀՀ ՆԳՆ-ն որոշակիորեն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում․ Ստեփան Դանիելյան
 «Իմ մոտ այն տպավորությունն է, որ գոնե ՆԳ նախարարության առումով արդեն ուղղակիորեն Հայաստանն արտաքին կառավարման տակ է գտնվում...
Աղբյուր` Panorama.am
20:33
Ես այդ խնդիրը լուծելու եմ կացնային ձևով․ Նիկոլ Փաշինյան
Նիկոլ Փաշինյանը հարցազրույց է տվել Հանրային հեռուստաընկերությանը։ Այս մասին ֆեկսբուքյան էջում տեղեկացրել է Փաշինյանը՝ գրելով․...
Աղբյուր` Panorama.am
20:23
Մուշեղ Մկրտչյանը՝ ըմբշամարտի զինվորականների աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Մուշեղ Մկրտչյանը (92 կգ) հաղթեց Հնդկաստանի մասնակցին և նվաճեց Երևանում անցկացվող ըմբշամարտի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:10
Ճիշտ հոր պես․ Քիմ Քարդաշյանը սովորում է իրավաբանության յոթերորդ կուրսում
 Քիմ Քարդաշյանը ոչ միայն ռեալիթի աստղ է, գործարար և բազմազավակ մայր։ Նա նաև ջանասեր իրավագիտության ուսանող է։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
Տասը տարի առաջ այս օրը․․․ ․ Տիգրան Աբրահամյան
«Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանը գրում է․ «10 տարի առաջ այս օրը, Պաշտպանության բանակի հատուկ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:47
Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու է «հերձելու» վրա․ Նարեկ Սամսոնյան
«Իմնեմնիմի» փոդքասթի վարող Նարեկ Սամսոնյանը գրում է․ «Վաղվա «Իմնեմնիմի»-ի հիմնական ֆոկուսը լինելու ա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:36
Թռչնամսում հայտնաբերվել են մանրէաբանական անհամապատասխանություններ․ ՍԱՏՄ
 ՀՀ սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ստուգումների արդյունքում կասեցվել է «Ոսկե հավիկ պլյուս» ՍՊԸ-ին պատկանող թռչնամսի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ն որպես կարմիր գիծ առողջապահությունում. Ծաղիկ Վարդանյան
«Առողջության իրավունք» իրավապաշտպան ՀԿ համանախագահ Ծաղիկ Վարդանյանը գրում է․ «ԱՐՏԱՇԱՏԻ ԲԺՇԿԱԿԱՆ ԿԵՆՏՐՈՆԸ ՈՐՊԵՍ ԿԱՐՄԻՐ ԳԻԾ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:09
Սարգիս Գալստյանը մեղավոր ճանաչվեց լրտեսության համար և դատապարտվեց 18 տարվա ազատազրկման
Լրտեսության համար մեղադրվող Լեռնային Ղարաբաղի նախկին պաշտոնյա, Ստեփանակերտում մոտ կես տարի մնալուց հետո Հայաստան տեղափոխված Սարգիս Գալստյանը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:55
Փոքր պետություններն իրավունք չունեն սխալներ գործել․ Արտակ Զաքարյան
ՀՀԿ ԳՄ անդամ Արտակ Զաքարյանը գրել է. «2018թ. ապրիլի 17-ին, երբ հասարակության մի հատվածը, Նիկոլի հետ փողոցներն ընկած, փոփոխությունների...
Աղբյուր` Panorama.am
18:41
Էրդողան․ Մեր արտաքին առևտրի դեֆիցիտի ամենամեծ պատճառը էներգիայի դիմաց վճարելն է
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Ստամբուլում մասնակցել է «‎Anadօlu» պետական լրատվական գործակալության էներգետիկ ֆորումին,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետ
Oragir.News-ի տեղեկություններով, առաջիկայում ԱԺ «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցության պատգամավոր Արփի Դավոյանը կնշանակվի ՊՎԾ պետի...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը լեգիտիմացնում է Ցեղասպանությունը․ Լիլիթ Գալստյան
 «Հայաստան» խմբակցության պատգամավորնոր Լիլիթ Գալստյանը գրում է․ «Ազգային ողբերգություն է ունենալ մի իշխանություն, որը...
Աղբյուր` Panorama.am
18:04
Դժբախտ պատահարի հետևանքով մաhաgել է Հայաստանի կարատեի առաջնությունների բազմակի չեմպիոն Մկրտիչ Ղազարյանը
Այսօր դժբախտ պատահարի հետևանքով կյանքից անժամանակ հեռացել է Հայաստանի կարատեի ազգային ֆեդերացիայի մարզիկ Մկրտիչ Ղազարյանը: Լուրը հայտնում...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Ախալքալաքում տարածված է կոկսակի վիրուսը
Ախալքալաքի մունիցիպալիտետում վերջերս տարածում է ստացել կոկսակի վիրուսը։ Jnews-ի հաղորդմամբ, հիվանդությունն Ախալքալաքում առաջին անգամն է...
Աղբյուր` Panorama.am
17:53
Բնակարանային գողությունը բացահայտվել է դատագենետիկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում
Այս տարվա  հունիսի 1-ին` ժամը 10։30-ին, անհայտ անձը Երևան քաղաքի Մամիկոնյանց փողոցի բնակարաններից մեկի պատուհանից ապօրինի մուտք էր գործել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
Հայտնի են 2025 թվականի տարվա թռչնի քվեարկության արդյունքները
Հայտնի են «Տարվա թռչուն 2025» քվեարկության արդյունքները։ Ձայները բաժանվել են հետևյալ կերպ. 1․ Հայկական որոր (Larus armenicus)՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
Թալանում ու թալանում են, խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
Այս տարվա ընթացքում առաջին անհրաժեշտության տարբեր ապրանքներ, ծառայություններ թանկացել են, թեև ոչ աշխատավարձը, ոչ թոշակը գրեթե չի բարձրացել։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
ՃՏՊ Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 15:28-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Աշտարակ-Օհանավան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:59
2024 թ.-ին մեկնարկած թանկացումներն ավելի մեծ թափով կշարունակվեն 2025 թ.-ին
Չկարողանալավ տնտեսության մեջ իրական աճ ապահովել՝ Հայաստանի կառավարությունը որդեգրել է ծառայությունների, գների թանկացման և հարկերի բարձրացման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Սիսիան-Կապան ավտոճանապարհին ավտոցիստեռնը բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, վնասել ջրագիծը և հայտնվել Որոտան գետում
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:10-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շամբի ՀԷԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
17:35 22/11/2024

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}