Մշակույթ 11:12 23/11/2019 Հայաստան

Հայաստանում պատմամշակութային հուշարձանները վտանգված են

Պատմաբան, հնագետ, մշակութաբան Համլետ  Պետրոսյանն ահազանգում է, որ վերջին ամիսներին պատմամշակութային՝ հատկապես ճարտարապետական, հնագիտական, լանդշաֆտային հուշարձանների ոչնչացումը, նորակառույց զիզի-բիզիներով դրանց հագեցումը, ոչ գիտական հիմքերի վրա վերականգնումներն ու աղավաղումները սպառնում են, որ մոտ ապագայում այդ ժառանգությունն ի վերջո կկորցնի իր բնօրինակությունը:

«Արդեն  մոտ երկու տարի է անցել հեղափոխությունից ու ինձ մոտ այն կարծիքն է, որ այդ ժամանակը կոնկրետ մշակութային քաղաքականության ասպարեզում ուղղակի մսխվել է»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Համլետ Պետրոսյանը:

Նրա խոսքով, այդ ընթացքում պետք է մշակվեր մշակութային նոր քաղաքականության հայեցակարգ, այդ ամենը քննարկվեր, ընդունվեին համապատասխան օրենսդրական ակտեր:

«Ամեն ինչ ուղղակի բացիթողի վիճակում է: Կարիք ունենք պետական մի քիչ ամուր ձեռքի, որը հապշտապ, հընթացս պետք է ամրացնի այդ վերահսկողությունը, զուգահեռաբար մասնագիտական շրջանակների հետ մշակվի քաղաքականություն, որը հնարավորություն կտա պետությանն իրականացնի պահպանությունը՝ ներառելով հասարակությանը».- ասաց նա:

Մշակութաբանի խոսքով, խորհրդային համակարգի փլուզումից հետո, երբ պետությունն ամբողջովին ստանձնում էր մշակութային ժառանգության, պատմամշակութային հուշարձանների պահպանությունը, եկավ մի ժամանակ, երբ Հայաստանում ընդարձակ  հողատարածքներ սեփականաշնորհվեցին, ըստ էության, առանձնահատուկ, հատկապես վերջին տասնամյակում շեշտադրվեց զբոսաշրջության զարգացումը, այդ ամենը հանգեցրեց նրան, որ մշակութային ժառանագությունը, հատկապես նյութական հուշարձանները, շատ ավելի վատ վիճակում հայտնվեցին: 

«Բազմիցս հիշատակել եմ, արդեն 20 տարի փորձում եմ ինչ-որ ձևի կանխել Առինջի խաչքարային դաշտի ավերումը, ինչն ինձ չի հաջողվում, արդյունքը զրո է: Խնդիրը ներկայացվել է, բարձրաձայնվել է, սակայն բավարար է գնալ Առինջի խաչքարադաշտ, ու ամեն  անգամ գնալուց տեսնում եմ նոր թաղումներ: Պետականորեն արգելված է այդ հուշարձանում որևէ գործողություն կատարել, բայց ամեն տարի մի քանի անգամ հին տապանաքարերը շարժվում են, խաչքարերը շարժվում են, նոր գերեզմանոցներ են ստեղծվում: Ամեն տարի տեսնում եմ, թե ինչպիսի ստորությամբ հին քարերը շարժվում են, բիզնեսը ծաղկում է մեր քթի տակ: Ավելի քան վստահ եմ, որ այստեղ կոռուպցիոն մեծ համակարգ է գործում՝ տարածքները վաճառվում են: Սա միտումնավոր ոչնչացում է, ոչ թե անտարբերության հետևանք: Այսօր Հայաստանում Առինջից ավելի գեղեցիկ, ավելի մատչելի, արվեստային տեսակետից հիանալի ուրիշ խաչքարարերի դաշտ չունենք: Ջուղան կորցրեցինք, հիմա մեր քթի տակ կորցնում ենք նաև Առինջը:  Պատական մարմինները պետք է շտապ քայլեր ձեռնարկեն, թե չէ այդ ամենը կործանվելու է»,- ասաց մշակութաբանը:

Նրա ներկայացմամբ, վերջերս հուշարձանների, հուշարձանների պատմամշակութային լանդշաֆտի աղավաղման բազմաթիվ դեպքերի են ականատես լինում, միջնադարյան վանքերի շուրջ բեսեդկաներ են կառուցում:

«Ես չեմ ասում խորհրդային համակարգը լավն էր, բայց խորհրդային պետությունը գոնե կարողանում էր իր վրա վերցրած պարտականություններն իրականացել:  Հեղափոխությունից հետո վիճակն ավելի վատթարացել է: Դրա հիմնական պատճառը մշակույթի նախարարության կցումն է»,- նշեց Համլետ Պետրոսյանը: 

Նա օրինակներ բերեց՝ նշելով, որ պետությունը, կառավարությունը կատարում է գործառույթներն առանց նկատի ունենալով մշակութային ժառանգությունը, ինչը ոչ թե միտումնավոր է արվում, այլ մասնագիտական կարողությունները չիրականացնելու հետևանք է. «Դվինից նոր եմ վերադարձել: Համայնքն ուզում է ջրագիծ անցկացնել: Զարմանալին այն է, որ այդ ամբողջ փաստաթղթերը կառավարությունը հաստատել է, առանց նկատելու ունենալու, որ այդ ջրագիծն անցնելու է Դվինի պարիսպի տակով: Մենք համոզեցինք այդ մարդկանց,  բերեցինք Երևան,  նախարարությանը նորից նամակ ուղարկեցինք,  ստացանք պաշտոնական թույլտվություն, ասացի, որ միայն Դվինի հանդակի միջով կարելի է  անցկացնել»:

Նա ընդգծեց, որ այսպես շարունակվելու դեպքում շուտով շատ բաներից ենք զրկվելու. «Գնացել եմ Եղեգիս, որտեղ հիանալի հուշարձաններ կան: Պարզվում է, որ որոշ բաներ ուղղակի անտեսված են: Ով որտեղ ուզի, ինչ ուզի կառուցում է, այդ ամենը ներկայացնում է  որպես Հայաստանի զբոսաշրջային տեսլական: Ամբողջ աշխարհը գիտի, որ զբոսաշրջությունը եկամտաբեր է, բայց նաև գիտի, որ զբոսաշրջությունը հակամիտված է մշակութային ժառանգությանը: Զբոսաշրջային տենդի պայմաններում պետք է այնպես անել, որ այդ պայմանները չթելադրեն նաև հուշարձանների ենթարկում զբոսաշրջությանը, այլապես վաղը ոչինչ չենք ունենալ ցուցադրելու համար»:

Համլետ Պետրոսյանը համամիտ է այն կարծիքին, որ մշակույթի նախարարության միավորումն այլ նախարարությունների վնաս հասցրեց մշակույթի ոլորտին:

«Մինչև միավորելը խնդիրները գոնե կարողանում էին ներկայացնել ոլորտի նախարարներին: Հիմա բոլորը կենտրոնացել է, նախարարը շատ ավելի հեռու, անհասանելի է դարձել: Ես ոչ թե վարչարարության քննադատությամբ եմ ուզում զբաղվել,  այլ ինձ  մտահոգում են իրական փաստերը:  Միանշանակ ասում եմ, որ մեր հուշարձաններն այսօր շատ ավելի աննախանձելի իրավիճակում են, որովհետև մի կողմից այդ ամենը հսկելու պետության հնարավորություններն թուլանում են, մյուս կողմից զբոսաշրջության զարգացման տակ կատարվում են զբոսաշրջային հեռանկարների զանազան իրականացնումներ, որոնք ուղղակի վնասում են հուշարձանը»,- ասաց նա:

Հնագետն ընդգծեց, որ հնարավոր է մշակութային ժառանգությունը պահպանել, եթե հստակորեն պահպանվի կարգուկանոն:

«Դեմոկրատական առաջընթացը շատ հաճախ արհամարհում է  գոյություն ունեցող կարգուկանոնը, և դա հանգեցնում է սրան»,- ասաց Հ. Պետրոսյանը:

Նա առաջարկում է ստեղծել կառավարությանն առընթեր, ինքնուրույն և ինքնաբավ մի մարմին, որը պետական մակարդակով կտնօրինի, կկառավարի, կվերահսկի մշակութային ժառանգության անխաթար պահպանությունն ու օգտագործումը:

«Ինչքան էլ փորձենք պետական միջոցներով պահպանել, մենք չենք կարողանալու, պետք է լինի քաղաքականության մի մասը, որը ենթադրում է  համայնքի, հասարակական կազմակերպությունների, գիտական հանրույթի ներգրավումն այդ պահպանության մեջ: Մինչև հուշարձանը չդարձնենք այնտեղ ապրող մարդկանց, նաև պատմամշակութային, սոցիալական, բիզնես կյանքի բաղադրիչը, մենք չենք հասնելու դրան»,- նշեց մշակութաբանը:

Համլետ Պետրոսյանի խոսքով, հաճախ են խոսում հայ ինքնության պահանության մասին. «Դարերի ընթացքում հայերի լինելության  ամենամեծ փաստարկը եղել է այն, որ Աստված է իրենց տվել այս երկիրը, իրենք են այս ամենի ժառանգորդը: Շատ ցավալի է ինձ համար, որ այսօր այդ ժառանգության ակնհայտ առաջնային նշանակությունը մեր ինքնության պահպանության գործում մոռացել են ոչ միայն առանձին մարդիկ, նաև մոռացել է պետությունը»:

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

17:53
Բնակարանային գողությունը բացահայտվել է դատագենետիկական փորձաքննության եզրակացության արդյունքում
Այս տարվա  հունիսի 1-ին` ժամը 10։30-ին, անհայտ անձը Երևան քաղաքի Մամիկոնյանց փողոցի բնակարաններից մեկի պատուհանից ապօրինի մուտք էր գործել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:44
Հայտնի են 2025 թվականի տարվա թռչնի քվեարկության արդյունքները
Հայտնի են «Տարվա թռչուն 2025» քվեարկության արդյունքները։ Ձայները բաժանվել են հետևյալ կերպ. 1․ Հայկական որոր (Larus armenicus)՝...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
Թալանում ու թալանում են, խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
Այս տարվա ընթացքում առաջին անհրաժեշտության տարբեր ապրանքներ, ծառայություններ թանկացել են, թեև ոչ աշխատավարձը, ոչ թոշակը գրեթե չի բարձրացել։...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
ՃՏՊ Աշտարակ-Ապարան ավտոճանապարհին․ կան տուժածներ
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 15:28-ին Արագածոտնի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Աշտարակ-Օհանավան...
Աղբյուր` Panorama.am
16:59
2024 թ.-ին մեկնարկած թանկացումներն ավելի մեծ թափով կշարունակվեն 2025 թ.-ին
Չկարողանալավ տնտեսության մեջ իրական աճ ապահովել՝ Հայաստանի կառավարությունը որդեգրել է ծառայությունների, գների թանկացման և հարկերի բարձրացման...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Սիսիան-Կապան ավտոճանապարհին ավտոցիստեռնը բախվել է բետոնե արգելապատնեշին, վնասել ջրագիծը և հայտնվել Որոտան գետում
Նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:10-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Շամբի ՀԷԿ-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
16:37
Նոր կառուցվող էլիտար շենքի շինհրապարակում բետոնախառնիչը կողաշրջվել է. Կա վիրավոր
Այսօր՝ նոյեմբերի 22-ին, արտակարգ դեպք է տեղի ունեցել Երևանում: Shamshyan.com-ը հայտնում է, որ ժամը 12:40-ի սահմաններում Արշակունյաց 23/7...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Հոկտեմբեր ամսվա տաք մեկնարկը և ցրտաշունչ ավարտը
Օդի միջին ամսական ջերմաստիճանը Հայաստանում կազմել է 7․1°C
Աղբյուր` Panorama.am
16:25
Հայաստանի հավաքականն Ազգերի լիգայի փլեյ-օֆֆում կխաղա Վրաստանի հետ
Նոյեմբերի 22-ին ՈւԵՖԱ-ի շտաբ-բնակարանում՝ շվեյցարական Նիոն քաղաքում, կայացել է ՈՒԵՖԱ Ազգերի լիգայի B/C լիգաների փլեյ-օֆֆի վիճակահանությունը։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:11
Մարությանը համաձայնեց բանավիճել Տիգրան Ավինյանի հետ
«Սիրելի հայրենակիցներ, Ընդունում ենք Factor TV-ի առաջարկը՝ բանավեճ անցկացնել Տիգրան Ավինյանի հետ՝ իշխանության բերած տրանսպորտի թանկացման...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
Ալեն Սիմոնյանը Վիետնամից լուսանկար է հրապարակել ընդդիմադիր պատգամավորի հետ
Ալեն Սիմոնյանի գլխավորած պատվիրակությունը պաշտոնական այցով Վիետնամում է։ Ալեն Սիմոնյանն ինսթագրամի սթորի բաժնում ակտիվորեն լուսակարներ է...
Աղբյուր` Panorama.am
15:35
Հայաստանում ալկոհոլից կախվածությամբ հաշվառված է 6312 անձ. ԱՆ
Ալկոհոլը հոգեակտիվ, տոքսիկ նյութ է և կարող է կախվածություն առաջացնել։  Այն խաթարում է կենտրոնական նյարդային համակարգի աշխատանքը՝ մեծացնելով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:24
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում. կլինի վարչական հատվածի փոփոխություն
«Արտաշատ» ԲԿ-ում կրքերը չեն հանդարտվում։ Այսօր կենտրոն է շտապել առողջապահության նախարարի պաշտոնը զբաղեցնող Անահիտ ավանեսյանը։...
Աղբյուր` Panorama.am
15:17
Սանիտարահիգիենիկ նորմերի կոպիտ խախտումներ հանրային սննդի կետում
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմնի ղեկավարի որոշմամբ կասեցվել է անհատ ձեռնարկատեր Լուսիկ Կարապետյանին պատկանող հանրային սննդի օբյեկտի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:37
Վանաձոր-Դիլիջան ճանապարհին բեռնատար է այրվել
Լոռու մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 11:28-ին ահազանգ է ստացվել, որ Վանաձոր-Դիլիջան...
Աղբյուր` Panorama.am
14:27
Արմենուհի Հարությունյանն ազատվել է փոխնախարարի պաշտոնից
Նիկոլ Փաշինյանի որոշմամբ, արդարադատության նախարարի տեղակալի ժամանակավոր պաշտոնակատար Արմենուհի Հարությունյանն ազատել է զբաղեցրած պաշտոնից:...
Աղբյուր` Panorama.am
14:10
Հայրենի՞ք, հա՞յ, մարդկային կյա՞նք... դուք տենց բաներ չեք լսել. Մամիջանյանը՝ ՔՊ-ին
«Սպասում եք անցած անգամվա նման կես տարի տանջեք մարդկանց Բաքվի բանտում ու ընտրություններից մի քանի շաբաթ առաջ գերիների առողջության գնով մի երկու ձայն ավել պոկեք»
Աղբյուր` Panorama.am
13:59
ԱԺ նախագահի հայտարարությունը՝ Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին
ՀՀ ԱԺ նախագահը հայտարարություն է տարածել ԱԺ պատգամավոր Նարեկ Զեյնալյանի հրաժարականի դիմումի մասին։  ««Ազգային ժողովի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:49
Ադրբեջանին և Թուրքիային անհրաժեշտ է, որ Փաշինյանի միջոցով Հայաստանը դառնա պանթյուքիզմի ֆուռերի համար «պռոխոդնոյ դվոր». Շարմազանով
«Նիկոլ Փաշինյանը Հայստանը տանում է դեպի վերջնական գահավիժման, Երրորդ հանրապետության դե ֆակտո և դե յուրե կործանում,  դեպի Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
13:27
Գարիկ Սարգսյանը չի թույլատրում Վեդիում կազմակերպել «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմի ցուցադրությունը. Տիգրան Նալչաջյան
Արդեն երկու անգամ Վեդու համայնքապետարանը թույլ չի տալիս քաղաքում ցուցադրել ռեժիսոր Տիգրան Նալչաջյանի «Կատարյալ ապուշը» ֆիլմը։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:13
Կկատարվի քահանայական ձեռնադրություն
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարբեր կառույցներում սպասավորող վեց սարկավագներ կարժանանան քահանայական օծման և ձեռնադրության
Աղբյուր` Panorama.am
13:07
Ջերմաստիճանը կնվազի 6-10 աստիճանով
Երևանում նոյեմբերի 22-ի ցերեկը, 23-24-ին, 27-ի ցերեկը սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Նոյեմբերի 25-26-ին, 27-ի գիշերը սպասվում են...
Աղբյուր` Panorama.am
12:53
Ալեքսիս Օհանյանը ցուցադրել է գերհազվագյուտ հայկական մետաղադրամ
Ամերիակահայ գործարար, Reddit-ի հիմնադիր Ալեքսիս Օհանյանը X սոցիալական ցանցում (նախկինում՝ Twitter) ցուցադրել է Արտաշեսյանների տոհմից Մեծ Հայքի...
Աղբյուր` Panorama.am
12:33
Թափառող շների վրա կրակած տղամարդը ներկայացել է ոստիկանություն
Նոյեմբերի 10-ին հաղորդում էր ստացվել Համայնքային ոստիկանության Արթիկի բաժնում: Կենդանապաշտպանները հայտնել էին, որ նախորդ օրը Արթիկի Լմբատ-2...
Աղբյուր` Panorama.am
12:31
Ռոնալդուն նշել է ռեկորդ, որը չի ցանկանում գերազանցել
Կրիշտիանու Ռոնալդուն մի քանի ամիս առաջ բացել է իր YouTube ալիքը։ Պորտուգալացին կայծակնային արագությամբ ձեռք է բերել բաժանորդներ. այժմ ալիքին...
Աղբյուր` Panorama.am
12:16
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բարբոքը Բաքվում կայացած COP29-ի ժամանակ սուր քննադատության է ենթարկել Ադրբեջանին
Գերմանիայի ԱԳ նախարար Անալենա Բերբոքն Ադրբեջանում ընթացող ՄԱԿ-ի Կլիմայի փոփոխության համաժողովի (COP29) 29-րդ նստաշրջանում իր առաջին...
Աղբյուր` Panorama.am
11:37
Visa-ն խտրականություն է դնում ԶԼՄ-ների միջև՝ սահմանափակելով աշխատանքը
«Պարզում ենք, թե ինչ սկզբունքով են ընտրվել ԶԼՄ–ները, որոնց հասանելի կլինեն ֆորումի բանախոսները»։
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
17:35 22/11/2024

Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}