Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ռուսաստանի քաղաքականությունը Հայաստանի և Ադրբեջանի նկատմամբ տարբեր զարգացումներով են անցել։ Որոշակի վայրուվերումներից հետո այժմ տպավորությունն այն է, որ Ռուսաստանի մտադրությունն է երկու երկրների հետ էլ ունենալ բարիդրացիական, լավ, և նաև ռազմավարական հարաբերություններ՝ փորձելով այսպես կոչված «հավասարակշռված հեռավորություն» պահել երկուսից։ Խնդիրն այն է, որ այդ ցանկալի հավասարկշությունը գտնելն այնքան էլ դյուրին չէ՝ հաշվի առնելով Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը և Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև առկա թշնամական հարաբերությունները։ Եթե Ռուսաստանը ցանկանում է երկու երկրներին բերել նույն «հեռավորության» վրա կամ, այլ կերպ ասած, երկուսի հետ էլ ունենալ նույն կարգի ու որակի հարաբերություններ, ապա պահանջվում է որոշակի վերձևակերպումներ երկկողմ հարաբերություններում։

Հավասարակշռման կետին հասնելու համար Ռուսաստանը ստիպված պետք է Հայաստանին որոշակիորեն «հեռացնի» իրենից և ջանքեր գործադրի Ադրբեջանին մերձեցնելու համար։ Այս տեղաշարժերը հատկապես զգայուն են ԼՂ հիմնախնդրի համատեքստում, որտեղ Ռուսաստանը փորձում է ներկայանալ որպես անկողմնակալ միջնորդ, ով հակամարտության կարգավորման դիվանագիտական ջանքերից բացի կողմերին «բարեկամաբար» տրամադրում է սպառազինություն՝ մեկին վարկով, մյուսին կանխիկով։

Հավասարակշռման հերթական դրսևորում էր Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովի՝ դեկտեմբերի 2-3-ին Բաքու կատարած պաշտոնական այցը։ Նոյեմբերին նա Երևանում էր։ Երկու այցերի դեպքում քննարկման հիմնական թեմաներից, երկկողմ հարաբերություններից զատ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հեռանկարներն էին։ Բաքվում նախարար Լավրովը նախ հանդիպեց նախագահ Ալիևի հետ։ Ակիևը, անդրադառնալով ԼՂ հարցին, Լավրովին դժգոհեց, որ հակամարտության կարգավորման հարցում տեսանելի արդյունքներ չկան և որ դրա պատճառը «Հայաստանի ղեկավարությունն է» ու «Ղարաբաղը Հայաստանն է» հայտարարությունը: Լավրովը համաձայնեց Ալիևի հետ, թե պետք է խուսափել հակասող հռետորաբանությունից։

Դեկտեմբերի 3-ին Ադրբեջանի և Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարարները հանդես եկան մամուլի ասուլիսով։ Նախարար Մամեդյարովը ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունները գնահատեց որպես ռազմավարական համագործակցության հաջողված և ուսանելի օրինակ։ Սերգեյ Լավրովը փոխադարձեց նույնատիպ որակավորումներով՝ երկու երկրների միջև հարաբերությունները բնութագրելով որպես ռազմավարական և վստահելի։ 

ԼՂ հակամարտության մասով Ադրբեջանի նախարարը կարևորեց բանակցային առաջընթացը՝ փուլային եղանակով։ Լավրովը զգուշավոր նշեց, որ փոխզիջման հնարավորություն կա և հույս հայտնեց, որ արդյունքներ կլինեն։ Պատասխանելով այսօր՝ դեկտեմբերի 4-ին, Բրատիսլավայում Հայաստանի ԱԳ նախարարի հետ հանդիպման մասին հարցին՝ Մամեդյարովը կարևորեց «առարկայական բանակցությունները» և հույս հայտնեց,  թե այսօր կկարողանան սկսել այդ բանակցությունները։ Նախարար Լավրովն այսօր Բրատիսլավայում հնգակողմ փաստաթուղթ ընդունելու հնարավորություն էր տեսնում՝ Հայաստանի, Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների ու ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների կողմից։

Հարցին, որ Հայաստանի վարչապետը կոչ է արել ՀԱՊԿ երկրներին զենք չվաճառել Ադրբեջանին, Ռուսաստանի ԱԳ նախարարը տվել է նույն ստանդարտ պատասխանը, որ ռազմատեխնիկական համագործակցությունը Ադրբեջանի հետ համապատասխանում է իրավական նորմերին և հաշվի է առնում տարածաշրջանային բալանսը։ Ասուլիսից ևս մի հետաքրքրիր նյուանս՝ երկու նախարարներն էլ կարևորել են անցած շաբաթ Մեհրիբան Ալիևայի այցը Մոսկվա։ Ադրբեջանի առաջին փոխնախագահ և առաջին տիկին Մեհրիբան Ալիևայի այս այցը առանձնակի նշանակություն ունի Ադրբեջանում վերջին շրջանում տեղ գտած ներքաղաքական զարգացումների ֆոնի վրա։  

Սերգեյ Լավրովի՝ Բաքու կատարած այս այցը կարելի է անվանել հերթական: Ռազմավարական գործընկերների միջև հերթական բարձրաստիճան այցն է, որի ընթացքում վերահաստատվեցին փոխադարձ հանձառությունները։ Սակայն հենց այդ «հերթական» լինելն է, որ հարցեր է առաջացնում։ Արդյո՞ք Ռուսաստանին հաջողվել է գտնել Հայաստանի և Ադրբեջանի հետ հավասարկշռված քաղաքականություն վարելու ճիշտ կետը, որից գուցե երկուսն էլ բավարարված չեն, բայց ստիպված են ընդունել։ Այս պարագայում Ռուսաստանը ձգտելու է վերահսկելի պահել Հարավային Կովկասում իր արդեն երկու ռազմավարական գործընկերներին և փորձել ապահովել հարաբերական կայունություն։ Սակայն մյուս կողմից Ադրբեջանի, նաև Թուրքիայի հետ մերձեցման Ռուսաստանի քաղաքականությունը կարող է բնական մտահոգություններ առաջացնել Հայաստանում՝ ստիպելով նրան կա՛մ փնտրել անվանգության լրացուցիչ երաշախավորի, կա՛մ Ադրբեջանի մրցակցությանը դիմանալու համար էլ ավելի սերտացնել հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ։

Երկու տարբերակն էլ կարող է հայաստանյան հանրության մեջ առաջացնել որոշակի հակառուսական տրամադրվածություն, որը փարատելու համար ռուսական կողմից բավարար չէ նշել, որ Ադրբեջանին ահռելի քանակությամբ սպառազինության  վաճառքն իրավաչափ ու հավասարակշռված է։