ՀՆԱ-ի աճը մնում է բարձր` պայմանավորված մասնավոր սպառմամբ. ՀԲ
2019 թ․ երրորդ եռամսյակում՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ ՀՆԱ-ն կայուն աճել է 7․9 տոկոսով։ Դրա շնորհիվ մինչև 2019 թ․ սեպտեմբեր ՀՆԱ-ի հանրագումարային աճը՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ հասել է 7․5 տոկոսի, ինչը հիմնականում պայմանավորված է մասնավոր սպառմամբ։ Այս մասին նշված է Համաշխարհային բանկի «Հայաստան ամսական տնտեսական զարգացումները․ դեկտեմբեր 2019 թ.» հրապարակած զեկույցում։
Ըստ ՀԲ-ի՝ կարևոր է այն հանգամանքը, որ զուտ արտահանումը և կապիտալի ձևավորումը, որը տարվա սկզբին լճացած էր, դրական՝ թեև համեստ նպաստ են ունեցել այս աճի առումով (յուրաքանչյուրը 0.7 տոկոսային կետ (տկ))․ այն օգնել է փոխհատուցել պետական սպառման ծավալների անկումը։
Արտադրության ոլորտում աճն ապահովել են գլխավորապես (5.5 տկ-ով) առևտրի և ծառայությունների ոլորտները, որոնց հաջորդել է արդյունաբերության (հիմնականում մշակվող արդյունաբերություն (1 տկ), հանքարդյունաբերություն (0.6 տկ) շինարարարություն (0.3 տկ)) ոլորտը։ Մշակվող արդյունաբերությունն աճել է 9 տոկոսով, իսկ հանքարդյունաբերության թողարկման ծավալները 18 տոկոսով ավելացել են նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, քանի որ ոլորտը շարունակում է վերականգնվել 2018 թ․ արտադրական ընդհատումներից։ Գյուղատնտեսության ծավալները շարունակում են կրճատվել։
Այս միտումները շարունակվել են հոկտեմբեր ամսին․ գրանցվել է տնտեսական ակտիվության ինդեքսի 7․7 տոկոսով բարելավում նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Հանքարդյունաբերության ոլորտի աճը չափավորվել է՝ սեպտեմբերին գրանցված 70 տոկոսից մինչև 30 տոկոսի։ Շինարարության ոլորտի աճը մի փոքր արագացել է՝ հասնելով 5 տոկոսը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ, իսկ ծառայությունների ոլորտը (ներառյալ առևտուրը) շարունակել է արագ ընդլայնվել (նախորդ տարվա համեմատ 12 տոկոսով)։
2019 թ․ մինչ այժմ գրանցված տնտեսական լուրջ արդյունքների հիման վրա իրական ՀՆԱ-ի աճի կանխատեսումը բարձրանում է 6․9 տոկոսի (2019-կեսին կանխատեսված 5.5 տոկոսից)։ Նոյեմբերին գնաճը շարունակել է աճել։ Նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ նոյեմբերին գները 1 տոկոսով բարձրացել են՝ նախորդ ամսում գրանցված տարեկան 0․9 տոկոսից, սակայն դեռևս ՀՀ Կենտրոնական բանկի 4 +/-1.5 թիրախային միջակայքի նվազագույն շեմից ցածր են։ 1 տոկոս գնաճին հավասարապես նպաստում են պարենի, ալկոհոլային խմիչքների, կոմունալ, տրասնպորտային և առողջապահական ծախսերը։
2019 թ․ մինչ նոյեմբեր գնաճի տարեկան միջին ցուցանիշը շարունակել է մնալ 1․5 տոկոս։
ՀԲ-ի փոխնացմամբ, նոյեմբերին դրամավարկային պայմանները մնացել են անփոփոխ։ Ներմուծման ծավալների կայուն աճի և արտահանման ծավալների չափավոր աճի հետևանքով առևտրային հաշվեկշիռն ընդլայնվել է։ Սեպտեմներին 33 տոկոսով աճից հետո, հոկտեմբերին արտահանման ծավալներն աճել են ընդամենը 1.3 տոկոսով՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Կտրուկ ճշգրտումները պայմանավորված են եղել թանկարժեք քարերի և մետաղների (հիմնականում՝ ոսկի) ավելի դանդաղ, թեև նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ շատ արտահայտված՝ 30 տոկոս աճով։
Օգտակար հանածոները (պղինձ) կազմում են արտահանման 28 տոկոսը, որին հաջորդում են գյուղմթերքները (23 տոկոս) և թանկարժեք քարերն ու մետաղները (15 տոկոս)։ Այսպիսով, 2019 թ․ տաս ամիսներին արտահանման հանրագումարային աճը կազմել է 7․2 տոկոս։ Ներմուծման ծավալների աճը ևս հոկտեմբերին դանդաղել է, սակայն կազմում է 15 տոկոս, ինչը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ դեռևս կենսունակ ցուցանիշ է։
Այս ամենի շնորհիվ ներմուծման ծավալների հանրագումարային աճը 2019 թ․ առաջին տաս ամիսներին կազմել է 6․2 տոկոս։ Եթե հանենք տրանսպորտային միջոցների ներմուծումը (որը 70 տոկոսով աճել է), ապա ներմուծման ծավալներն ավելացել են ընդամենը 1 տոկոսով։
Դրամի արժևորման ճնշումները ցրվում են
Ընդլայնված առևտրային հաշվեկշռի պակասուրդը մասնակիորեն փոխհատուցվել է արտասահմանից ավելի մեծ դրամական փոխանցումների, զբոսաշրջային մուտքերի, ինչպես նաև չգրանցված վերաարտահանման հետևանքով նվազել են ֆինանսավորման կարիքները։
Այդուհանդերձ, դրամը, որը 2019 թ․ հունիսից նշանակալի կայուն է եղել, նոյեմբեր ամսվա ընթացքում մոտ 0․3 տոկոսով թուլացել է։ Նոյեմբերին միջազգային պահուստները փոքր-ինչ նվազեցին, սակայն 2․4 միլիարդ ԱՄՆ դոլարն ըստ պատմական չափանիշների շարունակում է բարձր ցուցանիշ լինել։ Հոկտեմբերին բյուջեում արձանագրվել է 0․5 տոկոս տարեկան ՀՆԱ պակասուրդ։ Այս կերպ, տարվա սկզբից մինչև հոկտեմբեր հավելուրդը նվազել է՝ հասնելով ՀՆԱ-ի 0․9 տոկոսի, ինչը, սակայն, զգալի գերակատարում է ՀՆԱ-ի 2 տոկոս տարեկան բյուջետային պակասուրդի պլանի համեմատ։
Հոկտեմբերի պակասուրդը պայմանավորված է կապիտալ ծախսերի արագացմամբ, ինչպես նաև եկամուտների հավաքագրման ծավալների աճի նվազմամբ։ Հոկտեմբերին՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ կապիտալ ծախսերի աճը կազմել են մինչև 40 տոկոս, մասնակի փոխհատուցելով տարեսկզբի դանդաղ կատարողականը: Դեռևս տարվա սկզբից մինչև հոկտեմբեր բյուջեով նախատեսված կապիտալ ծախսերի կեսից էլ քիչն է իրականացել։ Հոկտեմբերին եկամուտների աճ չի գրանցվել, թեև տարվա սկզբից մինչև հոկտեմբեր՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ դեռևս 19 տոկոսով բարձր է։
Պետական պարտքն էլ (չհաշված ՀՀ ԿԲ-ի պարտքը) 2019 թ․ հոկտեմբերի վերջի դրությամբ կազմել է կանխատեսվող տարեկան ՀՆԱ-ի մոտ 47․5 տոկոսը, ինչը նվազում է ցույց տալիս 2018 թ․ ավարտի դրությամբ ՀՆԱ-ի 51․3 տոկոսի համեմատ։
ՀՀ ազգային ժողովը հաստատել է 2020 թ․ պետական բյուջեի վերանայված նախագիծը, որտեղ թիրախավորված է ՀՆԱ-ի 2․3 տոկոս պակասուրդ։ Վերջերս ի պատասխան վերջին նպաստավոր միտումների՝ Ֆիթչի վարկանիշային գնահատականներում Հայաստանի օտարերկրյա արժույթով երկարաժամկետ թողարկողի գնահատականը բարձրացել է «BB-»-ից «B+»-ի, և հեռանկարը գնահատվել է «կայուն»: Աղքատության ցուցանիշը 2018 թ․ նվազել է 23․5 տոկոսի՝ 2017 թ․ 25․7 տոկոսի համեմատ1։ Նվազումն ավելի արտահայտված է եղել գյուղական շրջաններում և մայրաքաղաք Երևանում, մինչդեռ մյուս երկրորդային քաղաքներում աղքատության ցուցանիշը բարձրացել է։ Վարկերն ու ավանդները հոկտեմբերին աճել են գերազանցելով 15 տոկոսը նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ։ Ավանդադրումների աճի տեմպը փոքր-ինչ գերազանցում է վարկավորման ընդլայնման տեմպին։ Թե՛ վարկերի, թե՛ ավանդների պորտֆելներն աճել են տեղական արժույթով բաղադրիչի շնորհիվ՝ այս կերպ նպաստելով դոլարիզացիայի ցուցանիշի նվազմանը։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Եթե այսպես շարունակվի, Հայաստանը կարժանանա Արցախի ճակատագրին. Հրայր Ուլուբաբյան
