Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ծաղկող Սևան, հանք դառնալու վտանգի տակ կանգնած Ամուլսար, անկում ապրող արագիլներ, անընդհատ հատվող ծառեր, անազատության մեջ գտնվող վայրի կենդանիներ. այս և բազում այլ  բնապահպանական խնդրիրների Հայաստանը բախվեց 2019 թվականի ընթացքում։

Հայաստանում որպես բնապահպանական գերխնդիր շարունակում է մնալ Սևանա հարցը, որն, ըստ բնապահպան Կարինե Դանիելյանի, ոչ միայն  լուծում չի ստանում, այլ նաև ավելի է խորանում։ Բնապահպանի խոսքով, 2020 թվականին ևս մենք ունենալու ենք ծաղկող Սևան։

«1964 թվականից հետո Սևանում ջրիմուռների ծաղկում լինում է, բայց շատ կարճ ժամանակով և փոքր հատվածով։ Իսկ այն, ինչ 2 տարի իրար վրա եղավ, շատ աննախադեպ էր։ Դա ցուցանիշ է, որ Սևանում ճահճացման գործընթացները խիստ ակտիվացել են»,- նշում է Դանիելյանը։

Բնապահպանի խոսքով, Սևանը ունի նաև մաքրման կարիք։  Թեև վերջին տարիներին Սևանում մաքրման 3 հիմնական կայան է կառուցվել, բայց դրանք միայն մեխանիկական աշխատանք են կատարում և լիճն ամբողջությամբ չեն մաքրում։

Դանիելյանն ասաց, որ պետք է նաև աշխատանքներ տարվեն՝ կենսաբանական մարքման պայմաններ ստեղծելու. «Ջրի հետ եկող աղբի մաքրումից հետո պետք է միկրոբների միջոցով մաքրել այն քիմիական նյութերը, որոնք ջրում կան»։

Բացի դրանից, այն օբյեկտները, որոնք շրջապատում են Սևանը, պետք է մարքման կայաններ ստեղծեն, որպեսզի իրենց ջրային աղտոտված հոսքերը չլցվեն Սևան։

«Բավականին աշխատանք այստեղ կա։ Սկզբունքորեն նաև կլիմայի փոփոխությունն է ազդում, քանի որ ջերմաստիճանի միջին բարձրացումը բերում է նրան, որ հատակի շերտում նույնպես ջերմաստիճանը բարձրանում է, իսկ դա օգնում է ճահճացմանը»,- նշում է Դանիելյանը։

Երկրորդ և ամենացավոտ խնդիրը, որ շարունակում է մտահոգել բնապահպաններին, հանքարդյունաբերությունն է,  որն, ըստ բնապահպանների, լուրջ բացասական ազդեցություն է ունենում շրջակա միջավայրի վրա։ 

Բնապահպան Սիլվա Ադամյանի խոսքով, տարիներ շարունակ խոսվում է հանքարդյունաբերության ոլորտի աշխատանքներն ավելի պատասխանատու, իսկ  արդյունահանողներին հաշվետու դարձնելու մասին։ Սակայն իրականում որևէ դրական տեղաշարժ ոլորտում չի նկատվում։

«Այդ աշխատանքները պետք է համակարգի բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինը։ Եթե նա լավ կատարի իր աշխատանքը, մենք այսպիսի խնդրի առաջ չենք կանգնի։ Բայց  հիմա նրանք գնում, տեսնում են խնդիրը, տուգանքը գրում և տալիս են հանքարդյունաբերողին, նա էլ մուծում է սահմանված գումարը, և հետո նույնը շարունակվում է՝ հանքարդյունահանողը նույն ձևով շարունակում է բնությանը վնաս տալ։ Իրենք շատ վատ են աշխատում, ցուցադրական ինչ-որ քայլեր են անում, և վերջ։ Եթե նայում ես, բնապահպանության դաշտում իրենց գործունեությունից ոչինչ չի փոխվում»,- արձանագրում է Սիլվա Ադամյանը։

Բնապահպանի խոսքով, շատ-շատ են լքված պոչանքները։ Ադամյանի համոզմամբ, այդ լքված պոչանքները պետք է գույքագրվեն, բայց այդ մասին կարծես թե վաղ է խոսելը։ 

«Էս ամենի հետ միասին ուզում ենք Ջերմուկում հանք բացել։ Ախր մենք մեր եփած շիլան չենք կերել, ուզում եք նորը եփել, այն էլ առողջարանային քաղաքում։ Ավիրել այդ առողջարանը, ուղղակի հանցագործություն է։  Ամուլսարի խնդիր կարևորագույն է, և մենք հույս ունեինք, որ ներկայիս կառավարությունը որոշակի քայլեր կձեռնարկի՝ խնդրին լուծում տալու։ Սա քաղաքական խնդիր է՝ ձեռքը սեղանին խփելու և վերջ ասելու։ Իսկ մենք տեսանք հակառակ արդյունքը, որ վերին ատյաններն ասում են՝ հանքը 0 բացասական արդյունք է ունենալու բնության վրա»,- նշում է Ադամյանը։

Բայց, բնապահպանն ասում է, որ փորձաքննության մեջ չի դիտարկվել անգամ ուրանի առկայությունը։ Ադամյանի խոսքով,  Դա 1956 թվակաի Սովետական Միության արած հետազոտությունները ցույց են տվել, որ Ամուլսարում ուրանի բաականին լուրջ պաշարներ կան։

«Եթե հանքը շահագործվեց, դա կլինի Ջերմուկի վերջը։ Սովետական Միության նման հզոր պետությունը կարող էր այդ հանքը շահագործել, բայց ուրանի առկայության փաստը ետ է պահել նրան այդ մտքից»,- հավելում  է Ադամյանը։

Անտառահատումների խնդիրը ևս շարունակում է մնալ օրակարգում։ Բնապահպանների համոզմամբ, հատվող ծառերի քանակի ավելացումը միաժամանակ երկու՝ բնապահպանական և սոցիալական խնդիրների հետևանք է։

«Ասել, որ մարդիկ չպետ է հատեն անտառ, հեշտ է, և մենք ասում ենք, բայց դրա համար պետք է այլընտրանք առաջարկել։ Ես կարծում եմ, որ մինչև  չլուծվի ալտերնատիվ էներգետիկայի խնդիրը, ծառահատումները շարունակվելու են։ Այսինքն՝ գյուղացին եթե չունենա հնարավորություն բացի բարձր գնով վաճառվող գազից այլ բան վառելու՝ դա լինի արևային էներգիան, քամու էներգիան, նա մշտապես հատելու է անտառը»,- նշում է Սիլվա Ադամյանը։

Կենսաբազմազանության խնդիրը ևս բավականին լուրջ արտահայտված է Հայաստանում։
Ադամյանի խոսքով, խնդիրն ավելի արտահայտված է կենդանական աշխարհում։ 

«Մեզ մոտ չի արվում մշտադիտարկում, թե որտեղ ինչ կենդանի ունենք, քանի գլուխ և որտեղ կա։
Անազատության մեջ գտնվող կենդանիների խդիրը ևս շատ լուրջ է։ Մեր ամբողջ երկիրը ողողված է փոքր կենդանաբանական այգիներով, որտեղ մեծ քանակությամբ  կարմիրգրքյան կենդանիներ կան։ Մինչև այսօր մշտադիտարկում արված չէ, թե քանի նմանատիպ օբյեկտ կա, քանի կենդանի է անազատության մեջ։ Նույն խնդիրն է դելֆինարիումների հետ կապված։ Այդ կենդանիները մեր կլիմայական պայմաններում չեն կարող գոյատևել, բայց բացվում են նման օբյեկտներ։  Այս խնդիրն էլ ենք տարեցտարի տեղափոխում նոր դաշտ»,- ասաց  բնապահպանը։

Վերջին, և գլոբալ առումով ամենամեծ խնդիրը, որը ըստ Սիլվա Ադամյանի, օրակարգում է, կապված է կլիմայական փոփոխությունների հետ. «Կլիմայական փոփոխություններին մարդիկ կարող են ադապտանալ, բայց ինչ վերաբերում է կենդանական և բուսական աշխարհին, կենսաբազմազանությանը, ապա այդ առումով Հայաստանում ոչինչ չի արվում, մենք դեռ չենք հասել դրան, որ կենսաբազմաղզանությունը ադապտանա»։