Ձեր վստահելի աղբյուրը

Անցյալ ամիս ես պատասխանեցի Պոլսո նորընտիր պատրիարք Սահակ Բ եպիսկոպոս Մաշալյանի՝ թուրքական թերթին տված հարցազրույցին, որում նա քննադատել էր ԱՄՆ Սենատի կողմից Հայոց ցեղասպանության բանաձևի ընդունումը:

Այդ ժամանակից ի վեր, հայոց աշխարհը անհանգստացած է, որ պատրիարքը շարունակել է հարցազրույցներ տալ թուրքական լրատվամիջոցներին՝ կատարելով թուրքամետ և հակահայկական մեկնաբանություններ: Ինչպես գրել էի նախկինում, հասկանալի է, որ Ստամբուլի հայկական համայնքի մնացորդները պատանդ են թուրքական վարչակարգի դաժան ձեռքերում։ Հետևաբար, մենք պետք է որոշակի ըմբռնումով մոտենանք նրանց կասկածելի արտահայտություններին։ Այնուամենայնիվ, ոչ բոլոր հայտարարություններն են արվում ճնշման տակ: Նրանց ժխտական հայտարարություններից մի քանիսը արվում են իրենց սեփական կամքով՝ առանց թուրքական կառավարության կողմից որևէ ճնշման: Երբեմն, Թուրքիայի որոշ հայեր հակահայկական հայտարարություններ են անում պաշտպանելու համար իրենց գործարար ձեռնարկները թուրք պաշտոնյաների հետ կամ պահպանելու իրենց աթոռները՝ սիրաշահելով թուրքական իշխանություններին։ Ուստի, չպետք է ինքնաբերաբար գալ այն եզրակացության, որ պետք է զերծ մնալ նրանց թուրքամետ հայտարարությունները քննադատելուց միայն այն պատճառով, որ նրանք ապրում են Թուրքիայում: Ամեն ինչ կախված է հայտարարության հանգամանքներից և այն աստիճանից, որով պոլսահայը հարձակվում է հայ ժողովրդի և նրա քաղաքական պահանջների վրա։

Թուրքական «Միլիյեթ» և «Սաբահ» թերթերին հարցազրույցներ տալուց հետո պատրիարք Մաշալյանը շարունակել է մնալ թուրքական լրատվամիջոցների ուշադրության կենտրոնում։  2020 թ․ հունվարի 2-ին նա ասել է «Աքշամ» թերթին, որ սփյուռքահայերը և պոլսահայերը կապ չունեն միմյանց հետ և Սփյուռքը հարյուր տարի հետ է մնացել։

Պատրիարք Մաշալյանն ավելացրել է․ «Թուրքիայում բոլոր փոքրամասնությունները համակարծիք են, որ մենք մեր ամենահանգիստ ժամանակաշրջանը ապրում ենք նախագահ Էրդողանի իշխանության տարիներին»։ Պատրիարքը, կարծես թե, մոռացել է, որ վերջին 12 տարիներին հայ համայնքին թույլ չեն տվել փոխարինող պատրիարք ընտրել այն բանից հետո, երբ նախկին պատրիարքը գտնվում էր կոմային վիճակում։ Էրդողանի կառավարությունը նաև արգելել էր Թուրքիայի մի շարք հայ հոգևորականների մասնակցությունը պատրիարքական ընտրություններին՝ պարզապես այն պատճառով, որ նրանք ծառայում էին Թուրքիայի սահմաններից դուրս գտնվող եկեղեցական ծխերում։ Պատրիարք Մաշալյանը, ամենայն հավանականությամբ, չէր ընտրվի, եթե մյուս թեկնածուներին թույլ տրվեր մասնակցել ընտրություններին:

«Օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանից ի վեր փոքրամասնությունների խնդիրները օգտագործվել են Թուրքիայի ներքին գործերին միջամտելու համար: Մենք չենք ուզում, որ այս հարցի պատճառով Թուրքիան վնասներ կրի միջազգային քաղաքականության մեջ: Մենք այս երկրի քաղաքացիներն ենք, և այս երկրի դեմ ուղղված ցանկացած խոսք մեզ ևս վիրավորում է», ասել է պատրիարքը «Աքշամ» թերթին։

Բացի այդ, Պոլսո պատրիարքը հայտարարել է, որ «հայկական սփյուռքը մեզ հետ կապ չունի: 1915-ը և դրա հաջորդող հիշողությունները փոխանցվել են սերնդեսերունդ։ Նրանք տեսել են, որ այս հարցն առնվազն պահպանում է իրենց միասնությունը և ստեղծում է ժխտական հավաքական գիտակցություն: Ստեղծվել է ողբերգության վրա հիմնված հավաքական գիտակցություն։ Նրանք չեն ուզում կորցնել այն։ Իսկ մենք այդ դեպքերից հետո մնացել ենք այս հողերի վրա։ Մենք որոշեցինք ապրել այլ ներկայացուցիչների հետ միասին։ Սփյուռքը հարյուր տարի հետ է մնացել․․․ Մեր և Սփյուռքի կողմից իսլամը հասկանալու ձևի մեջ տարբերություն կա։ Իրականում ժողովուրդը շատ ավելի մեղմ է: Նրանք դրա մասին հիշում են ապրիլի 24-ին և մոռանում են մինչև հաջորդ ապրիլի 24-ը»։

Շարունակելով իր հակահայկական խաչակրաց արշավանքը, պատրիարք Սահակ Բ-ն 2020 թ․ հունվարի 2-ին թուրքական NTV-ին ասաց, որ Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող ԱՄՆ Սենատի բանաձևը «վիրավորել է ինձ»։ Պատրիարքը նաև ասաց. «Մենք Սփյուռք չենք: Մենք միշտ եղել ենք այստեղ և մնացել ենք այս երկրում: 1915 թ․ դառը իրադարձություններից հետո մենք որոշեցինք մնալ այստեղ։ Մենք 105 տարի ապրել ենք այլ կերպ, քան սփյուռքահայերը: Նրանք գոյատևել են 1915 թվականի ցավի դառը հիշողություններով, որոնք փոխանցել են սերնդեսերունդ: Մենք վերապրել ենք այդ ցավը։ Մենք այն չենք մոռացել, սակայն վերապրել ենք այն։ Տեղի է ունեցել միասին ապրելու կախարդանք»։

Պատրիարք Սահակ Բ-ն ունեցել է հակասական անցյալ՝ տարբեր տարօրինակ միջադեպերով: Սակայն հիմա ես նախընտրում եմ չանդրադառնալ այդ հարցերին։ Հաճելի չէ հարձակվել բարձրաստիճան հայ հոգևորականի վրա։ Պարզապես ցանկանում եմ հակիրճ մեջբերում անել պատրիարքի 2017 թ․ գրածից․ «Եկեղեցուն նվիրել եմ իմ կյանքը, իմ երիտասարդությունը և իմ տղամարդկությունը: Ես ընտանիք չունեմ։ Վեց տարի ապրել եմ Պատրիարքարանի 20 քառակուսի մետրանոց սենյակում»:

Պատրիարք Սահակ Բ-ի՝ թուրքական լրատվամիջոցներին արած հայտարարությունները, նրա պաշտոնավարման ժամկետի հենց սկզբում, նույնիսկ նախքան նրա գահակալության հանդեսը, լավ նշան չեն: Բազմաթիվ հայեր, ինչպես Թուրքիայի ներսում, այնպես էլ դրսում, բողոքում էին, որ նրա մրցակիցը՝ Արամ արքեպիսկոպոս Աթեշյանը, խիստ ենթակա էր թուրքական իշխանություններին: Թեև այդպիսի պահվածքը որոշ չափով հասկանալի է՝ հաշվի առնելով թուրքական իշխանությունների կեղեքիչ բնույթը, սակայն նորընտիր պատրիարքը շատ ավելին է գերազանցել իր մրցակցի հնազանդ պահվածքը:

Պատրիարք Սահակ Բ-ի ինքնանվաստացուցիչ խոսքերը թուրքական լրատվամիջոցներին, պարզապես, Հայոց ցեղասպանության թուրքական ժխտողականության կրկնությունն են և ԱՄՆ Սենատի կողմից վերջերս դրա ճանաչման մերժումը: Ավելին, իրեն համադրելով թուրքական կառավարության հետ՝ պատրիարքը իրեն և Թուրքիայի հայ համայնքին հեռացնում է Սփյուռքից, ինչպես թուրք իշխանավորներն արգելեցին Սփյուռքում ծառայող թուրքահայ հոգևորականներին մասնակցել պատրիարքական ընտրություններին:

Պատրիարք Սահակ Բ-ն ապրում է իր նոր պաշտոնի մեղրամսի ժամանակաշրջանը: Այնուամենայնիվ, ինչպես տեսանք նախկինում, Թուրքիայի կառավարությունը ցանկացած պահի կարող է ուժեղացնել ճնշումը տեղի հայ համայնքի վրա: Երբ դա տեղի ունենա, հայկական Սփյուռքն է, որը կփորձի օգնության հասնել Թուրքիայի հայ համայնքին՝ անտեսելով պատրիարքի անցանկալի խոսքերն ընդդեմ Սփյուռքի․․.
Ավելին, ես գիտեմ, որ պատրիարքը Սփյուռքի քննադատական հայտարարությունները կօգտագործի թուրքական իշխանությունների մոտ միավորներ շահելու համար:

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի