Ձեր վստահելի աղբյուրը

... Ու թե ինչպես մարդիկ ելան իրենց տունը պահելու, մենք ու գիտենք ու չգիտենք։
Ինչ արժե մահվան բերան գնալը՝ հանուն կյանքի,

որդոց Հայաստանում թողնելը ու մանկամարդ կանանց Արցախում կռվելը,

մահապարտների ջոկատը, բահից զենք սարքելը, հողում զոհված որդիք սերմելը...:
 

Հայ ժողովրդի պատմությունը լի է հերոսական էջերով: Շատերին ծանոթանում ենք ուղղակի գրքերի էջերից, որոշները հենց մեր կողքին են տեղի ունեցել: Արցախյան պատերազմ… Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ:

Պատերազմի մասնակիցների մասին պատմությունները շատ են, նրանց կողմից իրենց մարտական ընկերների մասին պատմությունները շատ են, հիշողությունները՝ անմոռանալի: Սակայն  բոլորն էլ ընդգծում են, որ իրենք պատրաստ են իրենց կյանքը զոհաբարել իրենց հայրենիքին, ինչպես արել են իրենց ընկերները, որոնք իրենց կյանքի գնով հետ են շպրտել թշնամուն:

Լևոն Խեչոյան. «Սև գիրք, ծանր բզեզ»

«Պատերազմում խելագարվում ես: Նույնիսկ եթե դա արտահայտվում է փափուկ կյանք վերադառնալուց հետո, դու պատերազմում ես խելագարվել:

Երբ գիտես, որ ամեն փոս կարող է դառնալ քո վերջին հանգրվանը, ինչպես ընկերոջինդ, որին քիչ առաջ հողին հանձնեցիք, կամ որի մարմնի մնացորդները ստանալու համար դժոխքի բաժին դարձաք, բայց հետ եկաք: Անդին պիտի հանդիպես, փոսն ընկար պատահաբար: Այն քե՛զ իր մեջ կառնի կամ ընկերոջդ»:

Միշտ էլ տեղին է, իսկ այսօր՝ պարտադիր է հիշել պատերազմի մասնակիցների խոսքերը, որոնք մի ամբողջ դասագիրք կարող են լինել այսօրվա զինվորների համար ու մի այլ կյանքի փարոս՝ խաղաղության մեջ ապրողների համար:



Հայաստանի ազգային հերոս, Արցախի հերոս Մոնթե Մելքոնյան՝ Ավո

«Եթե կորցնենք Արցախը, ապա մենք կշրջենք հայոց պատմության վերջին էջը»,- Մոնթեի այս խոսքը որպես զգաստացման կոչ էր հնչում ճակատային մարտիկների, ամբողջ հայ ժողովրդի համար։ Նա անփոխարինելի դեր է կատարել հայկական առաջին ինքնապաշտպանական ուժերը կազմակերպելու և ապա նաև՝  կանոնավոր բանակ ստեղծելու մտահղացումներում»։

Արցախի հերոս Լեոնիդ Ազգալդյան

«Ոչ մի կտոր հող չպետք է կորչի, սա Հայաստանն է, և վերջ: Ոչ ոք իրավունք չունի սա վաճառքի, փոխանակման, հանձնման դնել»:

Արցախի հերոս Վլադիմիր Բալայան

Երբ թշնամին մոտեցել է Մարտակերտին, կինը, տագնապահար լաց լինելով, խնդրել է Վլադիմիրին, որ նա ընտանիքը դուրս բերի գյուղից։ Սակայն Վլադիմիրը անկոտրում էր. «Եթե ես ընտանիքս հանեմ… կասեն` հրամանատարը փախչում է»։ Եվ նա մինչև վերջին օրն ընտանիքը թողեց գյուղում (http://www.hayzinvor.am)

Ազատագրական շարժման գործիչ, գրող Դավիթ Սարապյան՝ Դև 

1991-ին ադրբեջանցիները Դավթի պապենական տունը Հադրութի շրջանի Տող գյուղում շտաբի էին վերածել: Պատմում են, որ հայկական կողմի ծրագրած գործողության օրը՝ հոկտեմբերի 30-ին, երբ մութն ընկել էր, Դավիթը մոտեցել էր պապի տանը, որը միակ լուսավորվածն էր: Արդբեջանցիներն այդտեղ խնջույք էին կազմակերպել: Բակից կանչել էր ՕՄՕՆ-ականների պետին, և երբ վերջինս հայտնվել էր, նռնակներով տրցակը շպրտել էր վրան՝ գոռալով «բռնի՛ր»: Պայթունից տունը փլվել էր, այնուհետ սկսվել էր հայկական կողմի կենտրոնացած գրոհը (https://hetq.am/hy/article/65391):

Փոխգնդապետ, Արցախյան պատերազմի միակ կին հրամանատար Անահիտ Մարտիրոսյան

Անահիտը այնքան է պնդում, որ նրան ռազմաճակատ են ուղարկում որպես բուժքույր։ Քաջ աղջիկը փրկում է 14 վիրավոր զինվորի կյանք, ու նրանք էլ դիմում են Կոմանդոսին, որ ջոկատ ստեղծեն՝ Անահիտ Մարտիրոսյանի հարամանատարությամբ։ Դա էլ Անահիտի «Անահիտն» է. «Պարգեւ Սրբազանը մեզ կցեց նաև Ռուսաստանից եկած «Սուրբ խաչի» 14 նվիրյալների խմբին, որոնք եկել էին հայերի հետ միասին կռվելու: Այդպես ստեղծվեց մեր հետախուզական ջոկատը:
Վրեժդ լուծելուց բավականություն ես ստանում, մեծ բավականություն: Թուրքը պետք է իմանա, որ 1915 թվի հայը չկա, հիմա հայը պայքարող է, չհանդուրժող, ոչ մի քայլի համար հայը նրան անպատասխան չի թողնելու: Գիտես, ես, երեւի, լուծեցի իմ վրեժը, բայց դրան զուգահեռ շատ բան կորցրեցի. կորցրեցի իմ հանգիստը, հոգու՝ առանց այդ էլ փոթորկված խաղաղությունը։
Վրեժից բացի ես իմ ջոկատով դիրք եմ ազատագրել: Դրանից վեր ոչինչ չգիտեմ՝ ոչ փող, ոչ ունեցվածք. ոչինչ չի կարող հավասարվել հայրենի հողն ազատագրելու անբացատրելի զգացումի հետ: Մենք մեր հողի գույնն ունենք, չպետք է թույլ տանք, որ դրա վրայով օտարը քայլի» (https://mediamax.am/am/news/war_women/18660/):

Ենթասպա Աղավնի Սահակյան 
«Պատերազմում կնոջ ներկայությունը կարևոր է, բայց ամենից առաջ կարևոր է մարդ ու հայ լինելը: Հայրենիքը միայն տղամարդունը չէ. կանայք էլ են օգտվում հայրենիքի բարիքներից, ուրեմն մենք էլ պետք է պաշտպանենք մեր հայրենի հողն ու ջուրը:

Միշտ ասում էին՝ «իզուր չէ անունդ Աղավնի. եկար ու խաղաղություն բերեցիր», ասում էի՝ անունս կապ չունի՝ ես եկել եմ հաղթելու, հետո հաղթանակած խաղաղություն ունենալու համար» (https://mediamax.am/am/news/war_women/19710/):

^{Լուսանկարը` Ա. Սահակյանի արխիվից(mediamax.am)}

ՀՀ զինված ուժերի մայոր Սարգիս Ստեփանյանը, ով վիրավորվել էր 2014 թվականի ամռանը հակառակորդի դիվերսիոն հարձակման ժամանակ վիրավորվել էր՝  արկի պայթունից կորցնելով երկու ոտքն ու ձեռքը 

«Այսօր մեր զինծառայողներին խորհուրդ եմ տալիս՝ նախ կամքով ուժեղ, ապա՝ բռունցքով, հետո նոր՝ զենքով։ Աստված մի արասցե, եթե հայտնվեն նման իրավիճակում՝ թող մտածեն այսպես՝ եթե ոչ ես, ապա էլ ո՞վ» (https://www.panorama.am)։

Սեյրան Մարգարյան
«Մեր երկիրն է, ով պետք է գնա, ասենք ՝ ես, Պողոսը, Պետրոսը չգնացինք. Բա հետո՞։ Թողնենք, որ դրանք ոտք դնեն մեր հողում, նման բան չի կարող լինել: Հայրենասիրությունը պետք է մարդու արյան մեջ լինի, հայրենասեր չեն դառնում» (https://www.panorama.am):

Ապրիլյանի մասնակից Ժորա Աֆրիկյան

«Քառօրյա պատերազմը Հայաստանի նորագույն պատմության հերթական էջերից է, որտեղ  հայ ժողովուրդն ունեցել է ցավ,  վերք, կորուստներ։ Աստված ոչ անի,  պատերազմ սկսվի, հիմա ավելի պատրաստ ենք ու թող ոչ մեկ չկասկածի, որ հակառակորդի համար ծանր հետևանքներ կունենա: Եթե անհրաժեշտություն լինի, նորից կգնամ դիրքեր, մեկ վայրկյան չեմ մտածի: Ինձ համար ապրիլյան պատերազմն արցունքոտ հաղթանակ էր» (https://www.panorama.am): 

Ապրիլյան պատերազմի մասնակից, «Մարտական խաչ» առաջին աստիճանի շքանշանակիր Մարատ Պետրոսյան, որը ապրիլյան մարտական գործողությունների ժամանակ  խոցել է հակառակորդի 5 տանկ և 1 հետևակի մարտական մեքենա  

«Կորցրել ենք մեր ընկերներին, մեր ախպերներին, թեկուզ իրենց  չեմ ճանաչել, բայց իրանք իմ ընկերներն են: Այդ օրերին չթուլացանք, հակառակը՝ ճիշտ կողմնորոշվեցինք ու լավ դաս տվեցինք հակառակորդին: Վախը երկրորդական էր, այդ պահին միայն մտածում էինք, որ մի քայլ, մեկ մետր առաջ չգան: Դիմադրեցինք և հակառակորդը, մեծ կորուստներ տալով, ետ շպրտվեց» (https://www.panorama.am):

Նարեկ Մալխասյան՝  հակառակորդի ուղղաթիռը հակատանկային նռնականետով  խոցած Նարեկը 

«Ես հերոս չեմ, հերոսներն այս պահին առաջնագծում կանգնած բոլոր տղաներն են, որոնք հսկում են մեր հանգիստը, որ գիշերը մեր գլուխը դնում ենք բարձին ու խաղաղ քնում, դա նրանց շնորհիվ է: Հերոս էդ տղերքն են:
Պատերազմը դաժան բան է» (https://www.panorama.am):

Հակատանկային դասակի հրամանատարի տեղակալ, կրտսեր սերժանտ  Տելման Մարկոսյան 

«Հայրենիքն ինձ համար այդ հողն էր, իմ ընտանիքը, ընկերները: Աչքիս առաջ  ծնողներս էին, եղբայրս, քույրս ու սիրած աղջիկս:  Ես չեմ կարող մոռանալ այն ամենը, ինչ եղել է այդ օրերին, անհնար է, ո՞նց մոռանամ էն զինվորին, որն ինձ խրամատից հանել է, իջեցրել  դիրքից, իսկ մեկ ամիս հետո զոհվել է,  ո՞նց մոռանամ պատերազմի դաշտում ընկած ընկերներիս: Եթե պատերազմ սկսվի, առանց մի վայրկյան մտածելու նորից կգնամ դիրքեր» (https://www.panorama.am): 

Ավագ սերժանտ Արգիշտի Շաքրիկյան

«Ապրիլը շատ բան փոխեց,  շատ բան տարավ, հիմա ամեն ինչին ավելի լուրջ ես նայում, հասկանում ես՝ ինչքան թանկ է կյանքը, որ կարող էիր հիմա չլինել, բայց՝ կաս: Անընդհատ վերլուծում ես ու ավելի լուրջ ես մոտենում կյանքին' (https://www.panorama.am):

Նրանց, ինչպես նաև նրանց նահատակված ընկերներին պետք է հիշել միշտ: Միայն այդ դեպքում է հնարավոր կառչած մնալ քո երկրից, քո հողից, որի համար մարդիկ արյուն են թափել, ու երբեք, որևէ մեկ անգամ չմտածել այնտեղից հեռանալու  մասին:

Հավերժ փառք քեզ, Հայոց բանակի զինվոր...