Արտահերթ ընտրություններն Ադրբեջանում․ երբ ցանկալին ներկայացվում է որպես իրականություն
Փետրվարի 9-ին Ադրբեջանում տեղի ունեցան արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ։ Ըստ վերջին տվյալների, 125 տեղանոց Մեջլիսում 71 տեղը ստացել է Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի «Նոր Ադրբեջան» կուսակցությունը։ Մյուս տեղերը զբաղեցրել են փոքր կուսակցությունները կամ անկախ թեկնածուները, որոնք լոյալ են տրամադրված Ալիևի կուսակցությանը։
Այս արտահերթ ընտրությունների անցկացումը Ալիևը մեկնաբանում էր մոդերնիզացիայի, փոփոխությունների, արևմտյան կրթություն ստացած մարդկանցով խորհրդարանը համալրելու պահանջներով։ Սակայն, ինչպես երևում է արդյունքներից, շատ բան ու շատ մարդիկ չփոխվեցին ընտրությունների արդյունքում։ Ընտրությունները չի կարելի համարել նաև կառավարության վստահության քվե, քանի որ նախորդ՝ 2015թ․-ի ընտրություններից մոտ 10 տոկոսով պակաս էր մասնակցությունը։
Կարծիք կա, որ Ալիևը ցանկանում էր այս ընտրություններով առավել ժողովրդավար երևալ՝ հատկապես Հայաստանում տեղի ունեցող փոփոխությունների ֆոնին, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության համատեքստում միջազգային համակրանքը չլինի «ժողովրդավար Հայաստանի» կողմից։
Ընտրությունների անցկացումը ևս նախկիններից առանձնապես չտարբերվեց․ կիրառվեցին ստանդարտ կեղծիքներ՝ լցոնումներ, ընտրական կարուսել, ահաբեկումներ, ինչն արձանագրեցին նաև միջազգային դիտորդները։
Այսպես, Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովի (ԵԽԽՎ), ԵԱՀԿ-ԺՀՄԻԳ-ի և ԵԱՀԿ խորհրդարանական վեհաժողովի դիտորդների նախնական զեկույցում ասվում է, որ չնայած մեծ թվով թեկնածուների մասնակցությանը (մոտ 1300)՝ ընտրությունները չեն եղել մրցակցային, ժողովրդավարական, ընտրություններում արձանագրվել են հաշվարկի ընթացակարգերի համատարած խախտումներ, մեդիան համաչափ չի ներկայացրել թեկնածուներին, և որ սահմանափակող օրենսդրությունն ու քաղաքական միջավայրը կանխել են իսկական մրցակցային ընտրությունները երկրում։
Հետաքրքրական է դիտորդական առաքելության զեկույցի այն հատվածը, որում ԵԱՀԿ կարճաժամկետ դիտորդական առաքելության ղեկավար Արթուր Գերասիմովն անդրադառնում է «ներքին տեղահանվածների ընտրական իրավունքին» և ասում, թե գիտակցում է՝ «ինչ ազդեցություն ունի Հայաստանի հետ հակամարտությունն այս երկրում ընտրությունների կազմակերպման վրա և գնահատում է արված ջանքերը՝ ապահովելու ներքին տեղահանվածների մասնակցությունն ընտրություններին»:
Ադրբեջանական ԶԼՄ-ները դիտորդի այս խոսքերին հավելել են այն, թե նա ասել է, որ Ադրբեջանի տարածքի մի մասը 25 տարի օկուպացիայի տակ է։ Ինչպես ասում են, ցանկալին իրականություն ներկայացնելու քարոզչություն։
Քարոզչական գործիք է նաև «Ստեփանակերտից» պատգամավոր ունենալու Ադրբեջանի ցանկությունը։ Հայկական տիրույթում ուշադրության արժանացավ Ադրբեջանի համար «վիրտուալ» տարածքից՝ Ստեփանակերտից, «առաջադրված» ու «ընտրված» թեկնածուն։ Սա, սակայն, նորություն չէր։ Ադրբեջանի գործող խորհրդարանում ևս կա այդ տարածքից «ընտրյալ»։ Այս անգամ արդեն «Ստեփանակերտի» մանդատով Մեջլիս է անցել Թուրալ Գյանջալիևը, որը ներկայանում է որպես «Լեռնային Ղարաբաղի ադրբեջանական համայնքի» նախագահ։ Բաքվում տեղակայված ընտրատեղամասում ընտրությանը համայնքի նախագահ լինելու փաստը Գյանջալիևին այնքան էլ չի օգնել, այլ օգնել են բազում խախտումները։ Ադրբեջանի կողմից թմբկահարվող 1մլն փախստականներից այս «վիրտուալ» 122 ընտրատեղամասում գրանցված է եղել 5000 ընտրող։ Գյանջալիևի օգտին քվեարկել է 1596 մարդ կամ մասնակցածների՝ 56,7 տոկոսը։
Այս ընտրությունների միակ նորությունն այն է, որ «ReAl» ընդդիմադիր կուսակցությունն ունեցավ 1 ներկայացուցիչ, սակայն կուսակցության ղեկավար Իլգար Մամադովը, որը 5 տարի անցկացրեց բանտում, թույլ չտվեցին մասնակցել ընտրություններին։
Դիտորդների քննադատություններին Ադրբեջանի պատասխանը ևս նորություն չէր․ Ալիևը հայտարարեց, որ միջազգային դիտորդներն Ադրբեջանում ընտրություններին կողմնակալ են վերաբերում և որ նրանց եզրակացությունները պատրաստվում են ընտրություններից առաջ։
Հիշենք, որ Իլհամ Ալիևը վերջին անգամ ևս ընտրվել է արտահերթ ընտրությունների միջոցով։ Ադրբեջանում նախագահական ընտրությունները տեղի ունեցան 2018թ. ապրիլին՝ նախատեսվող հոտկեմբերի փոխարեն։ 2016թ. սահմանադրական բարեփոխումներից հետո, որով նախագահի ժամկետը 5-ից դարձավ 7 տարի, սա առաջին ընտրությունն էր, որի արդյունքում Ալիևը հերթական անգամ վերընտրվեց՝ այս անգամ 7 տարով։
Այսքանից հետո առավել արդիական է հարցը՝ ինչու է Ալիևը նախընտրում իր իշխանությունը վերարտադրել արտահերթ ընտրությունների միջոցով, ինչ կարող է փոխվել 6 կամ 10 ամսվա ընթացքում, ինչն է ստիպում արագացնել ընտրությունը։
Արտահերթ ընտրությունների անցկացմանը կարող են լինել մի քանի ռացիոնալ բացատրություններ, ինչպես օրինակ ներիշխանական կլանային պայքարի սրացում, հակամարտության կարգավորման վճռական փուլից առաջ իշխանության ամրացում, աշխարհաքաղաքական զարգացումների դիմագրավման հրամայական և այլն։
Թերևս հակված ենք այն կարծիքին, որ Իլհամ Ալիևի հիմնական դրդապատճառներից է արտահերթ ընտրություններով անակնկալի բերել առանց այն էլ փոշիացված ընդդիմությանը և տանել վստահելի հաղթանակ։ Անվիճարկելի իշխանության պահպանումը բոլոր ինքնակալների հիմնական նպատակն ու մոլուցքն է, իսկ մնացածը պարզապես ուղեկցող խոսակցություններ են։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Իմ կարծիքով, շատ տգեղ բան եք անում. Եղոյանը՝ Լուսինե Հակոբյանին
