Ձեր վստահելի աղբյուրը

ԱԺ–ն 76 կողմ ձայներով երեկ ընդունեց «Ծխախոտային արտադրատեսակների և դրանց փոխարինիչների օգտագործման հետևանքով առողջությանը հասցվող վնասի նվազեցման և կանխարգելման մասին» օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին դեմ հանդես եկած պատգամավորները հիմնավոր կասկածներ հայտնեցին, որ այն լրջորեն կվնասի ծխախոտի հայկական շուկայի 50 տոկոսը զբաղեցնող ազգային արտադրողներին։

Խնդիրը այն է, որ հայրենական ընկերությունները ներքին շուկայի ոչ միայն վաճառքի չափաբաժնում ունեն գերակայող դիրք, այլև ձևավորում են դրան համապատասխան հայրենական արտադրության կարևոր ենթակառուցվածքներ։ Այսպես՝ պետական եկամուտների կոմիտեի 2019 թվականի հրապարակած տվյալներով, Հայաստանի խոշորագույն հարկատուն ծխախոտի արտադրությամբ զբաղվող «Գրանդ տոբակո» ընկերությունն է՝ 57 մլրդ դրամ վճարած հարկերով։

«Գրանդ հոլդինգի» կազմում ընդգրկված «Ինթերնեյշնլ Մասիս տաբակ» ընկերությունն իր հերթին բյուջե է վճարել 19.2 մլրդ դրամ՝ զբաղեցնելով խոշոր հարկատուների ցանկի չորրորդ հորիզոնականը։ Հոլդինգի ծխախոտ արտադրող մեկ այլ ընկերություն՝ «Մասիս տոբակոն» նույնպես ընդգրկված է խոշոր հարկատուների ցանկում և բյուջե է մուտքարել 687 մլն դրամ։ Սիգարետի տեղական արտադրությամբ զբաղվող «ՍՊՍ սիգարոն» ՍՊ ընկերությունն 2019 թվականին պետական բյուջե է մուտքագրել 3.1 մլրդ դրամ հարկ։

Այս ցուցանիշների ֆոնին օրնաչափ էր պատգամավորների հնչեցրած մտահոգություները։ Նրանք իրենց ելույթներում պնդում էին, որ ներքին շուկայում վաճառվող բոլոր ծխախոտների համար սահմանելով միանման՝ սպիտակ տուփերի օգտագործման պահանջը, առավելություն կտրվի ներմուծվող օտարերկրյա ապրանքներին։ Ելույթներում նաև ակնարկներ հնչեցին, որ սպիտակ գույնը նաև քողարկված գովազդի ռիսկեր է պարունակում հօգուտ հայտնի արտասահմանյան ընկերության։

Այն, որ օրինագծի ընդունումը վնասելու է տարեցտարի աճող ծխախոտի արտադրությունը, միանշանակ է։ Սա այն դեպքում, երբ արտադրության այս ճյուղն այսօր արձանագրում է աճի ամենաբարձր տեմպերը և նպաստում է բնակչության զբաղվածության տոկոսի աճին։

Հատկանշական է, որ «Գրանդ հոլդինգի» կազմում ընդգրկված ընկերությունների հարկային մուտքերը նախորդ տարվա համեմատ աճել են միջինը 35-40 տոկոսով, որը միանշանակ խոսում է արտադրությունների ծավալների աճի մասին։

Վիճակագրական պետական ծառայության հրապարակած ցուցանիշներից ակնհայտ երևում է, որ Հայաստանի ամբողջ մշակող արդյունաբերության մեջ ծխախոտի արտադրության ծավալը 13.7 % է։ Միայն 2019 թվականին ծխախոտի արտադրությունն ավելացել է մոտ 10 տոկոսով։ Վերջին տարիներին տնտեսության այս ճյուղի աճի նման բարձի տեմպերն արդեն օրինաչափություն են դարձել։

Հետևաբար՝ անտրամաբանական էր նման զգայուն օրինագծի ընդունումը, որը կարող է վնասել Հայաստանի՝ առանց այն էլ դանդաղ տեմպերով առաջ շարժվող տնտեսության համար առաջանցիկ ցուցանիշներ ապահովող ճյուղի զարգացմանը։ Այստեղ հիշատակման է արժանի այն փաստը, որ զարգացած մի շարք երկներում, որտեղ ծխախոտի խոշոր արտադրություններ կան, ոլորտը կարգավորող օրենքներուվ նման սահմանափակումներ չեն նախատեսված։

Պատգամավոր Գուրգեն Բաղդասարյանի համոզմամբ, ծխախոտի բոլոր տուփերն սպիտակ դարձնելու՝ օրինագծի պահանջն ուղղակի արտագրված է Ավստրալիայում գործող օրենքից, որտեղ չկա ծխախոտ արտադրող ազգային ընկերություն։

Ընդունված օրենքում բացի այս դրույթից կան նաև այլ վիճահարույց կետեր։ Տեղական արտադրության համար առաջնային կարևորություն է ներկայացնում օրենքի կարգավորումներում տեղ գտած կրկնակի հարկման հոդվածը և տույժերի բարձր մակարդակը։ Այսօր կայացած խորհրդարանական ճեպազրույցների ժամանակ «Իմ քայլը» խմբակցության պարգամավոր Հայկ Կոնջոյանը հայտարարեց, որ իրենց նախաձեռնությամբ ստեղծվելու է աշխատանքային խումբ, որտեղ քննարկվելու են վերոհիշյալ բոլոր հարցերը։

Այսքանից հետո տրամաբանական հարց է ծագում՝ ինչու կառավարության ներկայացուցչի պնդմամբ հապճեպ ընդունել թերի օրենք և հետագայում լրացուցիչ ժամանակ ու ռեսուրս վատնել նոր աշխատանքային խումբ ձևավորելու և երեկ ընդունված օրենքը կրկնակի փոփոխության ենթարկող նոր օրինագծերի մշակման վրա։ Քննարկումների ժամանակ խորհրդարանական մեծամասնության և կառավարության շտապողականությունը հիմնավորող որևէ էական փաստարկ չհնչեց, առավել ևս, որ օրենքն, ըստ էության, ավելի շատ նպատակ է հետապնդում կանոնակարգելու ծխախոտի վաճառքի և օգտագործման գործընթացը, այլ ոչ թե նվազեցնել ծխողների թիվը։

Ա. Վարդանյան