Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Ամերիա» ՓԲ ընկերությունն իրականացրել է Փոքր և միջին ձեռնարկատիրության ոլորտի վերաբերյալ ծավալուն հետազոտություն, որը հնարավորություն է տալիս արդյունավետ գնահատելու ոլորտի ներկա վիճակը, սպասումներն ու զարգացման հեռանկարները։

Աշխատանքը կատարվել է 2019 թ. տեղեկատվության հիման վրա և բացառիկ է՝ ընդգրկուն նկարագրով, ոլորտի վերաբերյալ կանխատեսումներով, փորձագիտական գնահատումներով։ Հետազոտության համար դիտարկվել են հանրապետության առավել խոշոր 5 քաղաքներում՝ Երևանում, Վանաձորում, Գյումրիում, Արմավիրում և Էջմիածնում գործունեություն իրականացնող թվով 729 ՓՄՁ-ներ, որոնց 93,8 տոկոսը գերփոքր է, 5,1 տոկոսը՝ փոքր, մոտ 1 տոկոսը՝ միջին։

«Ամերիա» ՓԲԸ կառավարման խորհրդատվական ծառայության տնօրեն Տիգրան Ջրբաշյանը լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ ՓՄՁ ոլորտը Հայաստանում ամենախոշորն է, սակայն լավ չեն պատկերացնում, ինչ է այն իրենից ներկայացնում:

«Լուրջ խնդիրներ կան կապված ՓՄՁ սահմանման հետ: Չնայած օրենքով սահմանված ունենք չափանիշներ, սակայն տարբեր պետական մարմիններ տարբեր ձևակերպումներ ունեն, ինչի արդյունքում բավական դժվար է այս ոլորտում պետական քաղաքականության իրականացումը, քանի որ ՊԵԿ-ը մի ձևակերպում ունի, հարկահավաքման ժամանակ ՓՄՁ-ն մի ձև է հասկանում, բանկային ոլորտն ընդհանրապես բավական խնդրահարույց  է ձևակերպման մասով, տարբեր բանկեր տարբեր ձևով են ձևակերպում: Այստեղ խնդիր կա նաև հասկանալու, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այդ ոլորտը, ինչ սպասումներ ունի, ինչպիսի ներդրումներ է իրականացնում, ինչպիսի ակնկալիք ունի առաջիկա տարիներից: Նաև փորձել ենք հասկանալ այն խնդիրները, որոնց բախվում է ՓՄՁ-ն: Կան տարիներով, անգամ տասնամյակներով ձևավորված որոշակի ստերիոտիպեր ՓՄՁ ոլորտի խնդիրների մասին: Փորձում ենք հասկանալ, թե ինչքան են արդիական այս պահին, իրական խնդիրներն որտեղ են գտնվում»,- նշեց նա:

Տ.Ջրբաշյանի խոսքով, հետազոտության իմաստը դա է՝ փորձել օժանդակել այն բոլոր կառույցներին, որոնք զբաղվում են ՓՄՁ ոլորտի հետ՝ բանկեր, միջազգային ֆինանսական կառույցներ, պետական քաղաքականությունն իրականացնող մարմիններ, խորհրդատվական և այլ պրոֆեսիոնալ ծառայություններ մատուցողներ, փորձում են ներկայացնել, թե ինչպիսի պահանջարկ ունեն, ինչպիսի նոր շուկաներ կարող են լինել, ինչ են ակնկալում այդ ոլորտում:

«Հիմնական խնդիրն այն է, որ ՓՄՁ սպասումները 2019 թվականի կեսերի վիճակով բավականին իրարամերժ էին: ՓՄՁ-ն ընդհանրապես պետք է ընկալել, որ միասեռ  հասկացություն չէ, իր մեջ պարունակում է տնտեսության մեջ գործող գրեթե 94 և ավելի տոկոսն ընկերությունների կամ բիզնեսով զբաղվող անձանց, սակայն այդտեղ իրենք իրարից բավական մեծ տարբերություն ունեն: Փորձել ենք բացահայտել այդ տարբերությունները, որոնք կան: Մասնավորապես, ներմուծող ընկերությունները բավական վատատես են իրենց ապագայի նկատմամբ ի համեմատ արտահանող ընկերությունների: Ցավոք սրտի, նվազել են ընդհանուր ՓՄՁ կողմից ինովացիոն, կապիտալ ներդրումները: Ավելի շատ ներդրումներն  այսօր գնում են դեպի պահեստի ավելացմանը, ՓՄՁ-ներն այսօր պատրաստ չեն նոր ներդրումների, որը, կարծում եմ, ամենամտահոգիչն է ապագայի համար: Առաջիկա ժամանակում պետական քաղաքականության միջոցով դա փոփոխելու խնդիր կա: Կարծում ենք՝ այդ ներդրումները պետք է բերեն  արտադրողականության աճի, ապագայի նկատմամբ ավելի լավատես վերաբերմունքի »,- նշեց նա:

Տ.Ջրբաշյանի ներկայացմամբ, համեմատական վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ  բանկերի հետ հարաբերությունները բավական բարելավել են ի տարբերություն 2013 թվականի: Ըստ նրա, դա նաև բխում է նրանից, որ բանկերը սկսել են մեծ ուշադրություն դարձնել ՓՄՁ ոլորտին, դառել է թիրախային ոլորտ զարգացման համար:

«Լավ նշան է, որ պրոֆեսիոնալ ծառայությունների իմաստով բավական մեծ պահանջարկ են ցույց տալիս ՓՄՁ-ները, մասնավորապես, շատ ավելի ընկերություններ այսօր հետաքրքրված են  հաշվապահական ծառայություններով, կառավարչական  խորհրդատվությամբ, բիզնես պլանների մշակմամբ, մարկետինգային վերլուծություններով, սակայն այստեղ էլ ՓՄՁ-ները միատարր չեն,  տարբեր խմբեր կան, պետք է հասկանալ որ ամեն խումբը պահանջում է իրեն հատուկ վերաբերմունք»,- նշեց «Ամերիա» ՓԲԸ կառավարման խորհրդատվական ծառայության տնօրենը:

Հարցին, թե այս տարվա ընթացքում ի՞նչ սպասումներ ունեն ՓՄՁ-ները, Տ.Ջրբաշյանն ասաց, որ ընդհանուր առմամբ, սպասումները դրական են, բայց  շատ զգուշավոր. «Դրանով է պայմանավորված,  որ ընկերությունների հիմնական ներդրումներն այսօր հոսում են դեպի պահեստի ձևավորում, այլ ոչ կապիտալ ներդրումներ՝ ուղղված դեպի զարգացմանը»:

Նրա խոսքով, այդ զգուշավորությունը որոշակի իմաստով կապված է տնտեսության  մեջ առկա անորոշությունների հետ, որոշակի իմաստով զսպում է նրանց կողմից ավելի ակտիվ աշխատելը:

«Հարցումն իրականացվել է 2019-ի կեսերին, այդ ժամանակ բոլորը սպասում էին  և մեծ ակնկալիքներ ունեին Հարկային փոփոխություններից, որոնք եղան: Հաշվի առնելով, որ այդ ՓՄՁ-ների մեծ մասը գերփոքր ընկերություններն են, որոնք նոր հարկային փոփոխություններով ստացան  բավական մեծ արտոնություններ, ոնց որ հետաձգում էին իրենց ակտիվ ներդրումներն այդ արտոնություններից հետո իրականացնելու տեսակետից:

Իհարկե, այլ բան է փոքր և միջին ձեռնարկությունների դեպքում, որոնք շատ ավելի զգայուն են անորոշությունների հետևանքով ձևավոված իրավիճակին»,- ասաց նա:

Տ.Ջրբաշյանի ներկայացրած տվյալների համաձայն, ՓՄՁ-ների ընդհանուր քանակը 4000-ով ավելացել է, սակայն չի նշանակում  4000 նոր ՓՄՁ է ստեղծվել, քանի որ այս ընթացքում բավական մեծ քանակով ընկերություններ դուրս են եկել շուկայից, նորերն են ավելացել:

«Ընդհանուր քանակը մոտ 4000 խաղացողով ավելացել է այն սահմանման ներքո, որն օգտագործում է այսօր պետությունը որպես հիմնաքար: ՀՆԱ-ի մեջ իրենց ծավալը նույնպե աճել է»,- ասաց նա:

Տ.Ջրբաշյանը կարծում է, որ այսօր ՓՄՁ-ները պահանջում են շատ թիրախավորված վերաբերմունք, որոշակիություն տնտեսական քաղաքականության տեսակետից հասկանալու, թե ինչպիսին են տնտեսական հեռանկարները ռազմավարական  ծրագրերի առկայության դեպքում, իհարկե, համապատասխան պետական քաղաքականության  իրականացման դեպքում, որը պետք է լինի շատ թիրախավորված:

Հետազոտության համաձայն, ընդհանուր առմամբ, 2018-ի համեմատ 2019-ին փոքր և միջին չափի ընկերությունները ձեռնարկատիրական մթնոլորտի և սեփական տնտեսական վիճակի ոչ զգալի, բայց դրական փոփոխություն են արձանագրել։ Ըստ ոլորտների, էական բարելավում է նկատվել անշարժ գույքի ոլորտում գործող ընկերությունների մոտ, ինչը կարելի է բացատրել անշարժ գույքի գների նկատվող աճով։ Նույն ժամանակահատվածում առևտրի ոլորտում գործունեություն իրականացնող ՓՄՁ-ներն արձանագրել են զգալի վատթարացում։

Հաշվի առնելով ՓՄՁ-ների ոլորտի զարգացման համար ֆինանսական միջոցների մատչելիության կարևորագույն խնդիրը՝ առանձնակի ուշադրություն է դարձվել ՓՄՁ համագործակցությանը բանկերի հետ։ Դիտարկված ՓՄՁ-ների 86 տոկոսը նշել է, որ վերջին 3 տարում համագործակցել է բանկերի հետ, այսինքն՝ օգտվել է որևէ ծառայությունից, ինչը դրական է անդրադարձել նրանց գործունեության վրա։ ՓՄՁ-ների համար առավել պահանջված բանկային պրոդուկտներ են վարկերն ու փոխանցումները, իսկ բանկ ընտրելիս՝ ամենակարևոր գործոնը սպասարկման արագությունն է, որակը, սակագները, անձնակազմի պրոֆեսիոնալիզմը և այլն։

Կարևորելով ֆինանսական ոլորտում նորարար և թվային տեխնոլոգիաների կիրառումը՝ «Ամերիա» ՓԲԸ-ի հետազոտությունները ներառում են նաև հեռահար ծառայությունների պահանջարկի ուսումնասիրությունը։ Պարզվել է, որ միջինում 10 ձեռնարկությունից 6-ը նախընտրում է զարգացած մասնաճյուղերի ցանցը, իսկ 4-ը՝ հեռահար բանկինգը, ընդ որում, որքան մեծ է ՓՄՁ-ն, այնքան ավելի է կարևորվում հեռահար բանկինգի առկայությունը։

«Ամերիա» ՓԲԸ-ի կողմից ՓՄՁ ոլորտի համապարփակ հետազոտությունն իրականացվում է արդեն երկրորդ անգամ. առաջինն իրականացվել է 2013-ին։ Աշխատանքները հիմնված են ինչպես երկրորդային (առկա հրաարակումներ և տեղեկատվություն), այնպես էլ առաջնային տվյալների՝ «Ամերիա» ՓԲԸ կողմից նախաձեռնած ՓՄՁ ոլորտի հետազոտության արդյունքների վրա։ Առանձնակի ուշադրություն է դարձվել նաև այլ երկրներում նույն ոլորտի զարգացումների հետ համադիրներին։