Գիտնական. Արտակարգ դրության ռեժիմից պետք է դուրս գանք յուրաքանչյուր ոլորտի խնդիրների լուծման պատրաստի փաթեթներով
«Կորոնավիրուսի պանդեմիան հանգեցնելու է սննդի մատակարարման շղթայի կառուցվածքի փոփոխության, դա էլ իր հերթին բերելու է արժեշղթաների փոփոխության»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում իր կանխատեսումներն ու ագրոպարենային ոլորտի հնարավոր զարգացումները ներկայացրեց Սննդի շղթայի ռիսկերի գնահատման տեղեկատվավերլուծական կենտրոնի ղեկավար, սննդագիտության դոկտոր, պարենային իրավունքի մասնագետ Դավիթ Պիպոյանը։
Ըստ նրա, դա նշանակում է, որ պետությունը պետք է վերանայի իր ագրարային քաղաքականությունը՝ ելնելով այդ փոփոխություններից։
Գիտնականն ընդգծում է, այն երկրները, որոնք իրականացրել են հետազոտություններ, եկել են համոզման, երբ մարդիկ տանն են, էականորեն փոխվում են նրանց սննդային սովորույթները։ Օրինակ, այսօր հայաստանյան խանութներում դժվար է գտնել իմբիր, կամ եթե կա էլ այն թանկ է, մինչդեռ սովորական օրերին քչերն էին հետաքրքրված կոճապղպեղով։
«Ստեղծված իրավիճակը բացասական ազդեցություն է ունենում կենդանական ծագման մթերքների՝ մասնավորապես մսի ու մսամթերքի սպառման վրա»,- ասում է նա։
Համավարակն իր առաջին ազդեցությունն է թողել տուրիզմի ոլորտի վրա, դատարկ են հյուրանոցները, ռեստորանները, հանրային սննդի կետերը, որոնք խոզի մսի հիմնական գնորդներն էին։
«Քանի որ մեր կենտրոնն ուսումնասիրում է մարդկանց սննդային սովորույթներն ու սննդի սպառման առանձնահատկությունները Հայաստանում, շատ լավ գիտենք, թե ինչ են մարդիկ ուտում տանը, և ինչ են ուտում հանրային սննդի կետերում։ Ռեստորաններում, սննդի կետերում մարդիկ ավելի հաճախ ուտում են խորոված, իքիբիր, բրդուճներ, շաուրմա և այլն։ Մեր հետազոտությունները ցույց են տվել, որ խոզի միսն ավելի շատ սպառում ունի հենց այդ օբյեկտներում»,- խոզաբուծության ոլորտում առաջացած խնդրի ու վարակի կապը բացատրում է Պիպոյանը։
Միաժամանակ, խոզի մսով ուտեստները տանը պատրաստվող ուտելիքների կատեգորիային չեն պատկանում, ազգային ճաշատեսակների, սոուսների ու ապուրների ճնշող մեծամասնությունը տավարի կամ հավի մսով է։ Հետևաբար, սննդի շղթայի մեջ խոզի մսի հիմնական սպառում ապահովող կետը՝ հանրային սննդի կետերը, դուրս են եկել։
«Հիմա պետք է մտածել, թե ո՞րն է ալտերնատիվը խոզաբուծության ոլորտը Հայաստանում փրկելու համար։ Ի դեպ, այդ ոլորտը միայն Հայաստանի դեպքում չէ, որ խնդիր է։ Պետք է հիշեցնեմ, որ խոզի միսն օգտագործվում է մսամթերքի՝ պանչետաների, պրոշուտոների արտադրության համար։ Ահա այստեղ մենք պետք է արագ հասկանանք, թե որ արտադրության մեջ պետք է օգտագործենք խոզի միսն ու որ շուկան ունի զարգացնելու պոտենցիալ»,-նշեց նա։
Հենց այս պահից սկսած միս արտադրողները պետք է սկսեն հանդիպումներ, քննարկումներ վերամշակողների հետ, քանի որ խոզապահները չեն կարող երկար այդ գլխաքանակը պահել, ինչքան ուշ սպանդ իրականացնեն, այնքան մեծ վնասներ են կրելու։
«Համեմատության համար հիշենք, որ անցած տարի ռեստորաններում տեղ ամրագրել գրեթե հնարավոր չէր, զբոսաշրջիկներ շատ կային, սպառումը ,եծ էր։ Հիմա նրանք չկան, այդ սպառման ենթակա մթերքը մնում է։ Ագրարային քաղաքականությունը շատ բարդ պատճառահետևանքային կապերով միմյանց հետ փոխկապակցված ոլորտ է»,-ասում է նա։
Բացի այդ, ստեղծված իրավիճակում շատ մարդկանց եկամուտները նվազում են, անորոշ իրավիճակներում էլ մարդիկ գնում են խնայողությունների։ Սա էլ իր հերթին բերում է մսամթերքի սպառման նվազման, քանի որ մարդիկ սկսում են նախընտրել հատիկեղենը՝ որպես սնունդ։
Գյուղատնտեսության ոլորտում ամենամեծ տուժողներից են ծաղիկի ջերմոցների, ջերմատների տերերը։ Գրեթե բոլոր միջոցառումները հետաձգված են, մեծ շրջանակով չեն նշվում ծննդյան ու այլ արարողություններ, ինչի հետևանքով գրեթե ոչ ոք ծաղիկ չի գնում։ Շուտով եկամուտ ստանալու ակնկալիքով վարկեր վերցրած տնտեսվարողները դժվար կացության մեջ են հայտնվելու։
«Հիմա կառավարությունը ոլորտ առ ոլորտ պետք է հասկանա, թե ինչ թիրախներ են առաջացել, ինչ խոցելի հանգամանքներ են ի հայտ եկել։ Տեղյակ չեմ, որ կառավարությունը հիմա նման գնահատում իրականացնում է, գուցե անում են, չեն ուզում հրապարակել։ Կարծում եմ՝ ճիշտ կլինի ագրարային քաղաքականության համար պատասխանատու էկոնոմիկայի նախարարությունը հանդես գա ողջ պոտենցիալը, այդ թվում գիտական, մոբիլիզացնելու հայտարարությամբ։ Պետք է գնահատումներ արվեն, ստեղծվեն աշխատանքային խմբեր, որոնց կազմում կլինեն արժեշղթայի, գյուղատնտեսության, սննդի սպառման առանձնահատկություններին տեղյակ մասնագետները, պետք է խելք խելքի տան, որ լուծումներ գտնեն»,- լուծման ուղղված քայլերն է թվարկում նա։
Պարենային իրավունքի մասնագետը շատ կարևոր է համարում փոխվարչապետ Մհեր Գրիգորյանի երեկվա հայտարարությունը, ըստ որի, Ռուսաստանը ԵԱՏՄ անդամ երկրների համար կմշակի իրավական ակտեր, որպեսզի նրանք չունենան վերաարտահանման թույլտվություն, միայն անդամ երկրները կարողանան օգտվել ՌԴ-ում արտադրվող պարենային մթերքներից։
«Քանի որ որոշ ապրանքների մասով մենք ունենք պարենային ինքնաբավության խնդիր, այս հայտարարությունը մեզ համար փրկություն էր, իսկապես ճակատագրական։ Մարդիկ դոշ էին ծեծում, պնդում, որ ԵԱՏՄ մտնել պետք չէր, հիմա պատկերացնո՞ւմ եք, որ Հայաստանը ԵԱՏՄ անդամ չլիներ։ Մենք հացակեր ժողովուրդ ենք, բայց ցորեն չունենք, բացի այդ կարանտինային իրավիճակում մարդիկ անցնում են հատիկեղենի, ալրային հենքով մթերքի մեծ սպառման»,- ասաց սննդագետը։
Պիպոյանն ընդգծում է, որ կորոնավիրուսի դասերը շատ են ու մեծ, կոնկերտ այս ոլորտը շատ զգայուն է ու խոցելի, որի հիմքում պետք է լինեն գիտահեն հետազոտություններն ու ուսումնասիրությունները։ Դասերից մեկն էլ այն է, որ օր առաջ Հայաստանում պետք է սկսել սերմնաբուծության զարգացման ծրագիր։
«Մենք ի վերջո երկիր ենք, չի կարելի հույսը դնել Աստծո, ԵԱՏՄ-ի վրա։ Պարենային ապահովության խնդիրը պետք է լուծվի, մարդիկ պետք է հասկանան, որ ներմուծումները կարող են նման վտանգի առաջ մեզ կանգնեցնել։ Ագրարային քաղաքականության մարմինները շատ արագ ռեժիմով պետք է ձևավորեն աշխատանքային խմբեր տարբեր ոլորտների համար, նրանց մշակած փաթեթները պետք է լինեն առարկայական ու գնահատումների հիման վրա, որպեսզի ավելի մեծ արդյունավետություն ունենան։ Ապրիլի 14-ին այդ փաթեթը պետք է պատրաստ լինի, այսինքն՝ մենք արտակարգ դրության ռեժիմից պետք է դուրս գանք պատրաստի փաթեթով, այլ պարագայում հետագա քայլերն անկանխատեսելի կլինեն»,- զգուշացնում նա՝ ընդգծելով, որ պետությունն այսօր պետք է երաշխավոր կանգնի գյուղացուն ու հանկարծ սխալ չուղղորդի, այլապես դա կարող է ճակատագրական լինել։
Լրահոս
Տեսանյութեր
Թալանում ու թալանում են , խաբելով, ստով ո՞ւմ փորն է կշտանում. Քաղաքացիները՝ թանկացումների մասին
