Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կորոնավիրուսի հետևանքների չեզոքացմանն ուղղված ծրագրերը մշակելիս կառավարությունը կամ չի նկատել  որոշ խնդիրներ, կամ չունի դրանց վերաբերյալ տեղեկատվություն խորը ուսումնասիրության բացակայության հետևանքով։ Panorama.am-ի հետ զրույցում նման տեսակետ հայտնեց տնտեսագետ, Գործատուների միության նախագահ Գագիկ Մակարյանը՝ գնահատելով գործադիրի ձեռնարկած քայլերը ստեղծված իրավիճակում։

«Սա նաև գործատուների, նրանց շահերը ներկայացնող կազմակերպությունների ու կառավարության միջև շատ թույլ երկխոսության հետևանք է։ Հակառակ դեպքում մենք կունենայինք ավելի հղկված գործիքներ, ավելի դիպուկ ու հասանելի ծրագրեր»,-մանրամասնեց  միության նախագահը։

Նա չի բացառում, որ  երկխոսության չկայացումը պայմանավորված է գործադիրի լարված ու ծանրաբեռնված աշխատանքով, ժամանակ չունենալով, բայց մյուս կողմից էլ  կառավարության նպատակը պետք է լինի արդյունավետ աջակցությունը։ Մինչդեռ այսօր ոչ համալիր, բազմաթիվ սահմանափակումներով ծրագրերի ու դրանց արագ ու քաոտիկ կազմման արդյունքում արդյունավետությունը մեծ չի լինի։

«Եվ եթե մենք խոսում ենք արդյունավետ համագործակցության մասին, ապա պետք է հստակ մեխանիզմներ գտնվեն, թե որ ուղղություններով պետք  է գնալ։ Ես առաջարկում եմ հանել այդ ֆիլտրացման մեխանիզմները, վերանայել, այնպիսի մոդել ներդնել, որ մարդիկ կարողանան աջակցությունը շատ հեշտ ու շուտ ստանան, այստեղ շատ կարևոր է արագությունը»,-նկատեց նա։

Տնտեսագետը մի քանի  անգամ առաջարկությունների փաթեթ է ներկայացրել կառավարության ներկայացուցիչներին, արձագանքեր չի ստացել։ Առաջարկությւոններից մեկն էլ վերաբերում էր էներգակիրների սպառման համար նախատեսված աջակցությանը։

«Ես ասել էի, դուք գումարային վճարը ներկայացրեք գազի և հոսանքի համար, քանի որ բազմաթիվ մարդիկ գազ չունեն, չեն օգտվում, դրա փոխարեն օգտվում են հոսանքից, դրանով տուն են տաքացնում, ճաշ են եփում, լուսավորում են։ Բայց նրանք այդ օգնության կարիքն ունեն, ապահոված ընտանիքներ չեն»,-մանրամասնեց նա՝ հավելելով, որ իր առաջարկին հաջորդել է կառավարության կողմից ներկայացված հավելվածը, երբ աջակցությունից կարող են օգտվել ավելի շատ գազ ու էներգիա սպառած բաժանորդները։

Նա ուշադրություն է հրավիրում նաև առաջին ու երրորդ միջոցառումների վրա, նշում, որ դրանց նպատակը պետք է լինի կոնկրետ ոլորտների փլուզումը կանխելը, ինչի համար պետք էր դասակարգված աշխաըել, փորձել պահել ընկերությունների այն կորիզը, որոնք այս կամ այն ոլորտի համար որոշիչ են։

«Երբ քաոտիկ ձևով են ընկերությունները վարկերը վերցնում, մենք չգիտենք, թե որ ոլորտից քանի ընկերություն է վերցնում, այդ թիվը արդյո՞ք բավարար է՝ հետագայում ճյուղերի զարգացումն ապահովելու համար։ Կարող է այնպես ստացվի, որ քաոտիկության հետևանքով մենք նման խնդիրներ ունենանք։ Իմ ասածը հետևյալն էր, էկոնոմիկայի տարբեր ճյուղերում հենասյուն հանդիսացող ընկերությունների համար պետությունը 100 տոկոսով պետք է վճարեր վարկի ամբողջ տոկոսները, ոչ թե 50 տոկոսը։ Պետությունը պետք է  ձեռք մեկնի գործարարին՝ չդիտելով այն որպես լավություն։ Ինչպես ժամանակին բիզնեսն  է պետությանը ձեռք մեկնել, աշխատատեղ ստեղծել, հարկ վճարել, իր հերթին այլ ընկերություններ է աշխատացրել, այնպես էլ պետք է  պետությունը ձեռք մեկնի, տեր կանգնի, որ բիզնեսները չոչնչանան»,-ասաց նա։

Մակարյանը ստեղծված իրավիճակը համեմատում է հրդեհվող անտառի հետ, որը ժամանակին տվել է մաքուր օդ ու փայտ, անտառը փրկելու համար պետք է արագ մարել հրդեհն ու նոր ծառեր տնկել։ Իսկ այս պայմաններում, նրա գնահատմամբ, մեծ ծավալների պատճառով ոչ հրդեհն ենք կարողանում ամբողջությամբ մարել,  ոչ էլ նոր ծառեր են տնկվում։

«Օրինակ, լավ կլինի, որ էկոնոմիկայի նախարարությունում նստեն ու հաշվեն, առաջին ու երրորդ աջակցության միջոցառումներից օգտված ընկերությունները ինչքա՞ն ՀՆԱ կարող են ապահովել, ունե՞ն տվյալ ոլորտի զարգացումն ապահովելու հնարավորություններ։ Օրինակ, տեքստիլի խոշոր ընկերությունները մոտ 12-ն են, նրանք մի քանի հազար աշխատատեղ են ապահովում, մեծ արտահանում։ Պետությունը պետք է մտածի բոլոր ընկերություններին աջակցելու մասին՝ այն դիտարկելով որպես ճյուղ, ոլորտի զարգացման ու կենսունակության ապահովում»,-մանրամասնեց տնտեսագետը։

Նա փաստում է, այս օրերին եռակողմ՝ կառավարություն-գործատու-արհմիություն սոցիալական գործընկերության ինստիտուտը որևէ կերպ չի գործել, դրա շրջանակում ոչ միայն հանդիպումներ, այլև հեռախոսազրույցներ, կարճ քննարկումներ չեն եղել։

«Արդյունքում, կառավարությունն այսօր ունի 14 միջոցառում։ Ճիշտ է՝ քանակը շատ է, հնչողությունը լավն է, բայց իրականում հասանելիությունը շատ քիչ է»,-արդյունքը նկարագրեց տնտեսագետը։

Տնտեսական անկումը հնարավորինս թեթևացնելու համար Մակարյանը գտնում է, որ պետք է սկսել մեծածավալ շինարարություն, քանի որ Հայաստանը շինանյութերի առումով ինքաբավ երկիր է։ Շինարարության խթանման դեպքում կսկսեն գործել նաև այլ արտադրություններ, այլ բիզնեսներ նույնպես կմտնեն շղթայի մեջ։

«Պետությունը պետք է պատվերներ տա շինարարությանը, տարբեր խմբերի համար զարկ տա սոցիալական բնակարանաշինությանը, օրինակ կարելի է 2020 թվականի ծավալը խտացնել ու իրականացնել մոտակա մի քանի ամիսներին, հիմա, որպեսզի  տեղական արտադրությունն աշխուժանա, պետք է կատարվեն նաև ուղղակի գնումներ` ժամանակ չկորցնելու համար։ Ենթադրենք, մեկ մլն դոլարի գնում պետք է կատարվի, դա կարելի է բաժանել ոլորտի ընկերությունների միջև։ Իմ հաշվարկով, այստեղ հարկավոր կլինի 60 մլն դոլար, իսկ պետությունն ասել է՝ ունի 300 մլն դոլոր գումար, բացի այդ միջաազգային կառույցներից էլ գումար է ստանալու»,-հնարավոր լուծումներից մեկը ներկայացրեց նա։

Հաջորդ հարցն ամեն տարի Ռուսաստան արտագնա աշխատանքի մեկնողներին այս պահին գործազուրկ ճանաչելն է ու նրանց աջակցություն ցուցաբերելը։

«Պետք է աշխատանքային միգրանտների տվյալները արագ հստակեցնել, նրանց գրանցել որպես գործազուրկ ու աջակցություն տրամադրել։ Նրանք այս պահին չեն կարող մեկնել աշխատանքի, իսկ պետությունն էլ ոչ մի ծրագրում չի ներառել»,-ընդգծեց Մակարյանը։

Հիշեցնենք,  կառավարությունը հայտարարել է, որ արտագնա աշխատանքի մեկնողների ներառելու է  ճանապարհաշինական աշխատանքներում։

Այս օրերին տնտեսագետի ղեկավարած միությունը բողոքներ է ստանում գործատուներից, շատ դեպքերում նրանք մերժումներ են ստանում, բացի այդ, գործատունները սահմանփակված են ծրագրերում նշված նպատակներով։

«Նրանք ասում են՝ թող գումարը տրամադրեն, մենք որոշենք այս պահին որ ծախսն է առաջնահերթը։ Ես տեսնում եմ, որ որոշ ոլորտներում մեծ գործազրկություն է լինելու, որոշ ընկերություններ էլ փակվելու են, պետք է նայել ինչ տարբերակներ կան սնանկության դեպքերը կանխելու համար։ Ես ապրիլի 2-ի նամակով կառավարությանն առաջարկել եմ վերանայել ՓՄՁ զարգացման ռազմավարությունը, որից հետո նոր միայն հաստատել, խոսել էի նաև վեց օրենքերի փոփոխության անհրաժեշտության մասին, որոնցից մեկը «Սնանկության մասին» օրենքն է։ Մեզ մոտ այդ օրենքն ու կառավարիչների ինստիտուտը շատ նենգ է, ու շատ ռիսկեր կան, ինչի հետևանքով շատ ընկերություններ կարող է ոչնչանան»,-ասաց նա՝ հիշեցնելով, որ արձագանք չեն ստացել նաև այս նամակի առաջարկությունների վերաբերյալ։

Կորոնավիրուսից հետո կյանքն ուրիշ է լինելու, տնտեսական կյանքն՝ առավել ևս։ Տնտեսագետի խոսքով, վերադասավորումներում հաջողակ կլինեն այն պետությունները, որոնք կառաջարկեն խելացի, արագ ու մեծածավալ լուծումներ։ Բայց այստեղ շատ կարևոր է համագործակցությունը, համերաշխության ապահովումը այլ երկրների հետ։

«Հայաստանն էլ պետք է մտածի այդ ուղղությամբ՝ ստեղծել արտաքին ազդեցություններից հնարավորինս զուրկ այլընտրանքային ուղիներ, լուծումներ»,-ասաց նա։