Ի՞նչ է սպասվում Սևանա լճին այս տարի
Վերջին տարիներին Սևանա լճի էկոհամակարգում էվտորֆիկացիայի կամ ճահճացման պրոցեսներն ակտիվացել են: Այն լճի աղտոտվածության հետևանքով է՝ ռեկրացիոն գոտու ոչ ճիշտ օգտագործման, կոյուղաջրերի առկայության և այլն: Սրան էլ գումարվում է վերջին տարիներին իրականացվող հավելյալ ջրառը: Թվարկված խնդիրները դեռևս լուծված չեն, ինչը հիմք է տալիս մասնագետներին կանխատեսելու, որ այս տարի ևս ականատեսը կլինենք Սևանա լճի այսպես ասած «ծաղկմանը» կամ կապտականաչ ջրիմուռների ակտիվացմանը:
«Կարող եմ ասել, որ միանշանակ լիճն այս տարի էլ «կծաղկի»: Օրերս ՇՄ նախարարը ներկայացրեց, որ Սևանա լճի մակարդակն իջել է՝ կապված տեղումների քանակի նվազ լինելու հետ: Այսինքն ՝ նորից կլինի ջրի մակարդակի որոշակի տատանում, որը լրացուցիչ պատճառ կդառնա ծաղկման համար»,-Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց ԵՊՀ էկոլոգիայի և բնության պահպանության ամբիոնի դոցենտ, ՀՀ ԳԱԱ Հիդրոէկոլոգիայի և ձկնաբանության ինստիտուտի հիդրոէկոլոգիայի բաժնի վարիչ Լուսինե Համբարյանը:
Օրերս կառավարությունն ընդունեց «Հյուսիսային և Սևանի ջրավազանային տարածքներում սակավաջրություն հայտարարելու» մասին որոշման նախագիծը,որը ներկայացրել էր ՀՀ ՇՄՆ-ը: Որոշման համար հիմք է եղել հիդրոմետ ծառայության ներկայացրած տվյալները, որոնք խոսում են քիչ տեղումների և ջրամբարների սակավաջուր լինելու մասին: Եթե ջրամբարներում ջրի քանակը չավելանա, ինչը քիչ հավանական է, ապա չի բացառվում , որ կրկին կդիմենք Սևանա լճի օգնությանը՝ հավելյալ ջրառ կատարելով: Մասնագետները սակայն, այս ճանապարհը Սևանի համար անթույլատրելի են համարում, քանի դեռ լուծված չեն մյուս խնդիրները, օրինակ ՝ կոյուղաջրերի խնդիրը, որոնք թափվում են Սևանա լիճ, կամ ցանցավանդակային տնտեսության հարցը: Ավելին, եթե ոռոգման նպատակով հավելյալ ջրառ իրականացվի, ապա «ծաղկած» լճի ջուրն ուղղակի վտանգավոր է օգտագործել ՝ հատկապես ոռոգման նպատակով:
«Ամբողջ ջուրը վարակված է լինում ցիանոբակտերիաներով և ջուրը դառնում է ոչ պիտանի ջրօգտագործման համար ՝ ոչ ռեկրացիոն, ոչ էլ ոռոգման նպատակով: Այս ջուրը շատ լուրջ վտանգներ է պարունակում, քանի որ մեր լաբորատոր ուսումնասիրություններով պարզել ենք, որ արտադրվող թույնը կայուն միացություններ է առաջացնում ջրում, որոնք միջազգային առողջապահական կազակերպությունների գնահատմամբ ՝ և էկոլոգիայի, և մարդկանց համար մեծ ռիսկեր են պարունակում:Օրինակ՝ այն տարածքներում, որտեղ ինտենսիվ կրկնվել են ծաղկումները, նկատվել է, որ մարդիկ,որոնք լողացել են այդ գոտիներում, ունեցել են ալերգիկ ցան, մաշկի հետ կապված խնդիրներ, շնչառական խնդիր և այլն»,-պարզաբանեց Լուսինե Համբարյանը:
Ինչ վերաբերում է հարցին,թե արդյո՞ք թունավոր նյութերն ազդեցություն ունեն Սևանի կենդանական աշխարհի վրա, օրինակ ՝ խեցգետնի կամ սիգի, գիտնականը պատասխանեց.
«Մենք՝ գիտնականներով, հակված ենք կատարելու այն ուսումնասիրությունները, թե ինչպես են տոքսիկ նյութերը փոխանցվում սննդային շղթա: Գիտենք, որ Սևանա լճում ունենք որոշակի ձկնային պաշար, որն օգտագործում ենք սննդում, ապա պետք է ուսումնասիրություններ կատարել, որպեսզի պարզենք, թե այդ ջրում լողող ձկնատեսակը, որպես սննդի աղբյուր, ինչպիսի վտանգներ է պարունակում»:
Մասնագետները մի հարցում միակարծիք են Սևանա լճի փրկությունը ՝ լճի մակարդակի բարձրացման մեջ է:
«Լճին այս վիճակից դուրս հանելու կամ էկոհամակարգը վերականգնելու համար միանշանակ պետք է շարունակել Սևանա լճի մակարդակի բարձրացման գործընթացը: Սակայն այստեղ կարևոր է նաև հարակից աշխատանքները, մասնավորապես ափերի մաքրությունը, քանի որ լրացուցիչ աղտոտվածությունը ևս խթանում է ցիանոբակտերիաների առաջացմանը»,-ասաց գիտնականը:
Ինչ վերաբերում է ոռոգման խնդրին, ապա ակնհայտ է, որ անընդհատ Սևանա լճի վրա հույս դնել չենք կարող: Մինչդեռ, համաձայն տարբեր գիտական ուսումնասիրությունների, մինչև 2050 թվականը Հայաստանի ջրային պաշարները կնվազեն 20-25 տոկոսով` կապված կլիմայի տաքացման և տեղումների քանակի նվազման հետ: Իսկ մինչև 2030 թվականն ակնկալվում է մինչև 9 տոկոսով ջրի քանակի նվազում: Սա նշանակում է, որ ոռոգման հետ կապված խնդիրները տարեց տարի սրվելու են և հարկավոր է ավելի նպատակային քայլեր ձեռնարկել , օրիանակ՝ եղած ջրամբարները վերազինել կամ նոր ջրամբարներ կառուցել: