Ձեր վստահելի աղբյուրը

Աշխարհի տասնյակ երկրներում, այդ թվում նաև Հայաստանում, այսօր նշվում է Աշխատանքի օրը: Հայաստանում մայիսի 1-ը պաշտոնապես հայտարարված է ոչ աշխատանքային:

Մայիսի 1-ը որպես աշխատանքի և աշխատավորների միջազգային տոն առաջին անգամ նշվել է 1890 թվականին Ավստրո-Հունգարիայում, Բելգիայում, Գերմանիայում, Դանիայում, Իսպանիայում, Նորվեգիայում և մի շարք այլ երկրներում: 1886թ. ամերիկացի աշխատավորները ցույց  էին կազմակերպել՝ աշխատանքային գրաֆիկը 8-ժամյա դարձնելու պահանջով: Չիկագոյում ցույցը ցրելու հետևանքով մահացել էր 8 ոստիկան և 4 ցուցարար, տասնյակ մարդիկ տուժել էին:  1889թ. Երկրորդ ինտերնացիոնալի փարիզյան կոսնգրեսը, ի հիշատակ Չիկագոյի դեպքերի, որոշում էր ընդունել մայիսի 1-ին ամենամյա ցույցեր անցկացնելու մասին:  Սակայն առաջին անգամ այն նշվել է միայն 1890թ.:

Օրն առիթ է մեկ անգամ ևս բարձրաձայնելու  աշխատանքային ոլորտի խնդիրներին, աշխատանքային իրավունքի խախտումներին:

Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանի 2019 թվականի տարեկան զեկույցում անդրադարձ կա աշխատանքային իրավունքների ոտնահարման դեպքերին։
Զեկույցի համաձայն, 2019 թվականի ընթացքում աշխատանքային իրավունքների ապահովման հետ կապված բողոքների շարունակականությունն ու մեծաքանակությունը վկայում են, որ ոլորտում դեռևս առկա են համակարգային խնդիրներ: Մասնավորապես, բողոքների քննարկման արդյունքներով կարելի է առանձնացնել հետևյալ հիմնական խնդիրները.
1) գործատուներն աշխատանքից ազատվող աշխատողների հետ վերջնահաշվարկ չեն կատարում,
2) աշխատողներն անհիմն ազատվում են աշխատանքից,
3) գործատուները չեն պահպանում աշխատողներին կարգապահական տույժերի ենթարկելու կարգը,
4) գործատուներն աշխատողների աշխատավարձերից անհիմն պահումներ են կատարում,
5) աշխատանքային պայմանագիրը լուծելուց առաջ այդ մասին գործատուներն աշխատողներին օրենքով սահմանված ժամկետներում չեն ծանուցում,
6) առանց աշխատողների համաձայնության գործատուները նրանց այլ աշխատանքի են փոխադրում և այլն: 

Աշխատանքային իրավունքների խախտման հնարավոր դեպքերը բացառելու համար ՄԻՊ-ն առաջարկում է՝ 
1. ՀՀ աշխատանքային օրենսգրքով հաստիքների կրճատման հիմքով աշխատողներին աշխատանքից ազատելու դեպքում կրճատվող հաստիքը զբաղեցնող աշխատողների միջև սահմանել ընտրության հստակ չափանիշներ,
2. պատշաճ վերահսկողություն իրականացնել իրեն ենթակայության գործող կառույցներում աշխատանքային իրավունքների ոտնահարման հնարավոր դեպքերը կանխելու և արդեն տեղի ունեցած խախտումները վերացնելու նպատակով:

2019 թվականի ընթացքում Մարդու իրավունքների պաշտպանին դիմած քաղաքացիներն իրենց աշխատանքային իրավունքների խախտման այլ դեպքերի մասին էլ են բարձրաձայնել: Տարածված և համակարգային խնդիրներից է աշխատանքի ընդունվելիս աշխատողների հետ աշխատանքային պայմանագրեր չկնքելը, աշխատողին աշխատանքից ազատման դիմում գրելուն հարկադրելը, կատարած արտաժամյա աշխատանքի համար աշխատողին չվարձատրելը և այլն: Ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ նման խնդիրների հիմքում հիմնականում ընկած է աշխատանքային ոլորտում առկա իրավակարգավորումների վերաբերյալ իրազեկման պակասը: Աշխատանքային իրավունքների վերաբերյալ իրազեկվածությունը հիմք կարող է լինել աշխատանքային իրավունքների խախտումների կանխման և խախտված իրավունքների վերականգնման համար: