Մշակույթ 09:51 11/05/2020 Հայաստան

Սարյանի ու Զարդարյանի անհետացած գործերի մասին

Օրերս ՀՀ քննչական կոմիտեն տեղեկատվություն էր տարածել, որ 2018-2019թթ. ընթացքում «Ցուցահանդեսային կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի ֆոնդերում թանգարանային առարկաների առկայության ստուգման արդյունքում պարզվել էր, որ բացակայում են երկու մշակութային առանձնակի արժեք ներկայացնող՝ Մարտիրոս Սարյանի «Հայաստան» գեղանկարի էսքիզը և Հովհաննես Զարդարյանի «Վերածնունդ» եռանկարը: Դեպքի առթիվ 2019թ. ապրիլի 3-ին հարուցվել էր քրեական գործ՝  գողություն, առանձնակի արժեք ունեցող առարկաներ հափշտակել, պաշտոնեական անփութություն հատկանիշներով։ 2020թ. մայիսի 7-ին կատարված քննչական գործողության արդյունքում հայտնաբերվել և առգրավվել էին առանձնակի արժեք ներկայացնող աշխատանքները: Նախաքննությունը շարունակվում է:

Panorama.am-ը արվեստաբան, կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարության «Մշակութային արժեքների փորձագիտական կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի նախկին տնօրեն Լիլիթ  Սարգսյանից հետաքրքրվեց, թե ինչ նկարների մասին է խոսքը։ Նա նշեց, որ այդ գործերն անձամբ չի տեսել, դրանք տեսնելը գրեթե անհնար էր. օրինակ, Սարյանի եռանկարի երկու հատվածները չկան, միայն մեկ հատվածն է մնացել, Զարդարյանի աշխատանքը շատ վատ վիճակում է, քայքայված, ֆիզիկապես վնասված։ Միայն Սարյանի ու Զարդարյանի ժառանգների պատմելով գիտի, թե ինչ գործեր են դրանք, ինչ վիճակում են եղել։

Լ. Սարգսյանի ներկայացմամբ, այդ գործերը պահվել են Ցուցահանդեսային կենտրոնում. «Այդ կենտրոնը խորհրդային ամբողջատիրական մշակույթի վառ արտահայտությունն էր, մի հիմնարկ, որտեղ պահվում էին արվեստագետների ստեղծագործությունները, որոնք կատարված էին պետական պատվերով։ Ըստ էության, պահոց էր։ Դրականն այն էր,  որ խորհրդային ժամանակ խրախուսվում էր, որ արվեստը, մշակույթը տարածվեր մարզերում, գյուղերում և հաճախ այդ պահոցներից գործեր էին ընտրվում, այս կամ այն առիթով տարբեր գյուղերի մշակույթի տներում ցուցադրում, հետո հետ բերվում կամ ուղարկվում էին Խորհրդային միության երկրներ և արտերկիր ցուցադրության։

Բոլորս շատ լավ գիտենք, որ անկախության ձեռք բերումից հետո խորհրդային ժառանգության ալան-թալան է տեղի  ունենում։  Այդ ալան-թալանը մեծապես նաև մշակույթին էր վերաբերում, տեր չկար, ողջ ենթակառուցվածքը քայքայված էր։ Ըստ էության, ցուցահանդեսային կենտրոնի տնօրենների անբարեխղճության հետևանքով անհետացել են շատ գործեր, գուցե անգամ վաճառվել և արտահանվել, որի մասին, սակայն, հստակ տեղեկություններ դեռ չկան

Ճիշտ նախաձեռնություն էր, եթե չեմ սխալվում նախորդ իշխանությունների ժամանակ, որ Ցուցահանդեսային կենտրոնը, որպես չգործող հիմնարկ, լուծարեցին, մնացած գործերը տեղափոխեցին Ազգային պատկերասրահի բալանս, ֆիզիկապես էլ տեղափոխեցին, որ պատշաճ պայմաններում պահվեն, քանի որ այնտեղ պայմանները շատ վատն էին, անմխիթար վիճակ էր, հոգ տանող չկար, իսկ կտավները փխրուն են, խոնավությունից, ջերմաստիճանի տատանումից քայքայվում են»։

Խոսելով այդ երկու գործերի մասին, արվեստաբանն ասաց, որ հսկայական չափսերի եռանկարներ էին։

«Մարտիրոս Սարյանինը՝ մասնակցությամբ Հենրիկ Սիրավյանի,էսքիզ է եղել, իսկ գործն Առնո Բաբաջանյանի համերգասրահի նախասրահի ապակենկարն է։ Սարյանի աշխատանքը երեք մասերից է բաղկացած եղել։ Ինչպես վկայում է վարպետի թոռնուհի և Սարյանի տուն-թանգարանի տնօրեն Ռուզան Սարյանը, երեք մասերից երկուսն անհետացած են, վնասված կտորները, որոնք մնացել են, կենտրոնական մասից են։


Հովհաննես Զարդարյանի ստեղծագործության վերաբերյալ դստեր՝ նկարչուհի Անահիտ Զարդարյանի հետ եմ խոսել։ «Վերածնունդ» է կոչվում, տարածված թեմա էր խորհրդահայ կերպարվեստում, արտահայտում էր վերածննդի գաղափարը, որ վերածնվում էր Խորհրդային Հայաստանը, զարգանում էր։  Հովհաննես Զարդարյանը բավական ազատամիտ նկարիչ էր, թեպետ խորհրդային արվեստի կարկառուն դեմքերից մեկն էր։ Դստեր  վկայությամբ, նա չէր սիրում պետպատվեր անել, չի ցանկացել այս պատվերն անել»,- պատմեց Լ. Սարգսյանը։

Panorama.am-ի հետ զրույցում Անահիտ Զարդարյանն ասաց, որ իր հայրիկին պատվիրել էին նկարը 1971 թվականին Սովետական միության հիմնադրման 50-ամյակի առիթով։

«Հայրս հրաժարվեց այդ պատվերից։ Ես և ամուսինս՝ Ռոբերտ Այվազյանը, նոր էինք ավարտել, ասացինք, որ ընդունի այդ պատվերը, մեզ ներգրավի աշխատանքներում, մեծ ծավալի գործ է, միասին կանենք, մեզ ուղղություն կտաս։ Սկսեցինք միասին էսքիզներ անել։ Նա մեզ ազատություն էր տալիս, նաև առաջարկներ անում։ Մեջտեղի հատվածը հայրս էր անում, կին էր պատկերված ձեռքերը բարձրացրած, վերածնունդն էր խորհրդանշում։ Մի կողմը բերրիության խորհուրդն էր արտահայտում՝ կանացի ֆիգուր, ծառեր, բերքահավաք, ես էի անում, մյուս հատվածը նվիրված էր գիտությանը, ամուսինս էր անում։ Այն ներկայացվեց Մոսկվայում ցուցադրության մեր երեքի անվան տակ։ Վերադարձվեց Հայաստան, տարել էին պահոց։ Այլևս ոչ մի տեղեկություն չունեիք այս նկարի մասին»,- պատմեց նա։

Լիլիթ Սարգսյանն ասաց, որ քրեական գործից մանրամասներ չգիտի, իր համար էլ հասկանալի չէ, թե բուն քրեական տարրն այստեղ որն է, ինչ կողոպուտի մասին է խոսքը, կոնկրետ որ ֆոնդերում են հայտնաբերվել։ Հույս ունի, որ հետագայում, երբ քննությունն ավարտվի,  կհրապարակվի տվյալներ։
Մեծ արվեստագետների այս երկու աշխատանքներին մշակութային առանձնակի արժեքի կարգավիճակ են տրվել հենց այն ժամանակ, երբ «Փորձագիտական կենտրոնի» տնօրենը եղել է Լիլիթ Սարգսյանը։

«Անցյալի տարի, երբ «Փորձագիտական կենտրոնի» տնօրենն էի, քննչականի պահանջով մշակույթի նախարարությունից շտապ գործ ստացանք՝  Ցուցահանդեսային կենտրոնի այն գործերը, որոնք դեռ կային, մնացել էին այս կամ այն վիճակով, ցուցակով տրամադրվեց մեզ, որպեսզի գնահատեինք ու արժևորեինք, պարզեինք, արդյոք  այդ գործերի մեջ կան ազգային արժեքի նշանակություն ունեցող աշխատանքներ։ Բացառիկ մշակութային արժեք կատեգորիա  կա, դրանք անձեռնմխելի գործերն են, պետք է պահվեն։ Այդ հսկայական ցուցակի մեջ կային տարբեր որակի գործեր՝ ակնհայտ խորհրդային խալտուրայից մինչև հետաքրքիր արժեքավոր գործեր։ Գնահատում էինք լուսանկարների հիման վրա, որոնք շատ հաճախ անմխիթար վիճակում էին։  Կենտրոնի փորձագետների համար սա շարքային պետպատվերով արվող գործ էր, որևէ ֆինանսական շահ էլ չունեին։ Փորձագետներն աչքի անցկացելով՝ որոշեցին, որ ոչ մի արժեքավոր բան չկա այդ ցուցակում։  Որպես արվեստաբան՝ ուշադիր ու սրտի ցավով նայեցի, հասկացա, որ առնվազն այս երկու գործերը՝ նախ Սարյանին ու Զարդարյանին էին պատկանում, նաև՝ իրենց պատմական նշանակությամբ, հետաքրքրությամբ,  պետք է բացառիկ արժեքի կարգավիճակ ստանան։ Ես պնդեցի, որպեսզի տրվի այդ կարգավիճակը և տրվեց։ Եթե մենք դա չանեինք, միջին, որոշակի գեղարվեստական արժեքի կարգավիճակ տրվեր, այս ամբողջ պատմությունը չէր լինի, ամենյան հավանակությամբ, այս երկու մոնումենտալ գործերի մասին էլ ոչինչ չէինք իմանա»,- ասաց արվեստաբան Լիլիթ Սարգսյանը։

Լուսանկարները՝ Քննչական կոմիտեի պաշտոնական կայքից։ 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

19:21
Ռուսաստանը Երևանին և Բաքվին չի մղում «չհասունացած խաղաղության». Լավրով
Ռուսական կողմը, ի տարբերություն արևմտյան կեղծ միջնորդների, Երևանին և Բաքվին չի դրդում հապճեպ հաշտության պայմանագիր կնքել: Այս մասին ՌԻԱ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:01
Կոտայքի մարզի բնակիչը կալանավորվել է՝ թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության մեղադրանքով
Թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ քրեաիրավական պայքարը լայն թափով շարունակվում է։ Այս մասին հայտնում է ՀՀ քննչական կոմիտեն։ «ՀՀ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:45
ՀՀ-ն ստացել է խաղաղության պայմանագրի նախագծի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի պատասխան առաջարկները
Նոյեմբերի 5-ին Հայաստանը ստացել է խաղաղության պայմանագրի նախագծի վերաբերյալ ադրբեջանական կողմի պատասխան առաջարկները (նախագծի 11-րդ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:33
Ինչպե՞ս հանձնվեց Արցախը․ Զոհրաբյան
«Ժողովրդավարություն և անվտանգություն» հասարակական կազմակերպության ղեկավար, քաղաքական գործիչ Նաիրա Զոհրաբյանը գրում է․...
Աղբյուր` Panorama.am
18:20
Սարքե՛ք Երևանի մայթերը, փող կա, չէ՞․ Պիպոյան
Երգչուհի Լիլիթ Պիպոյանը գրում է․ «Երևանի քաղաքապետարան, սարքեք Երևանի մայթերը, հատկապես կենտրոնի: Սալիկները վատ վիճակում են,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:08
Իսրայելը մեղադրել է Թուրքիային ՄԱԿ-ին ուղարկված նամակի համար
ՄԱԿ-ում Իսրայելի մշտական ​​ներկայացուցիչը խիստ է արձագանքել Թուրքիայի կողմից ՄԱԿ-ին ներկայացված և 52 երկրների կողմից ստորագրված նամակին, որով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:59
Հոբելյանական գիտաժողով՝ նվիրված Պարույր Սևակի ծննդյան 100-ամյակին
Գիտությունների ազգային ակադեմիայում մեկնարկել է Պարույր Սևակի ծննդյան 100-ամյակին նվիրված հոբելյանական գիտաժողովը։ Միջոցառմանը ներկա են եղել նաև...
Աղբյուր` Panorama.am
17:51
Լազարևը ներողություն է խնդրել «Ну ка все вместе» շոուում հանուն Արփի Աբգարյանի սկանդալի համար
Երգիչ Սերգեյ Լազարևը բացատրել է  «Ну ка все вместе» նախագծի հատուկ թողարկման ժամանակ իր սկանդալային արարքի պատճառը։ Նա իր...
Աղբյուր` Panorama.am
17:45
ԲԴԽ-ն արդեն անթաքույց միջամտություն է իրականացնում յուրաքանչյուր գործով. Զարուհի Նախշքարյան
«Այս որոշումը մի խայտառակ բան է, որը ևս մեկ անգամ ամրագրում է հասարակության մեջ տեղ գտած կարծիքը, որ Բարձրագույն Դատական խորհրդի հիմնական...
Աղբյուր` Panorama.am
17:35
Հավատի մասին չի խոսքը, ադրբեջանցիները պետք է հետ գնան. Սյունիքի մարզպետ
«Ճիշտ կլինի, որ սահմանազատման գործընթացն ամբողջ պարագծով ավարտվի, ամբողջ երկայնքով լինի։ Մի քանի տարիներին լինի, բայց լինի»,- ԱԺ-ում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:27
Գերագույն հոգևոր խորհրդի ժողովում կքննարկվեն նաև արցախահայությանը, Արցախի մշակութային ժառանգությանը վերաբերող հարցեր
Այսօր Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Երկրորդ Ծայրագույն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի նախագահությամբ, սկսվեց Գերագույն...
Աղբյուր` Panorama.am
17:04
Նախաքննությամբ ձեռնարկված միջոցառումների արդյունքում 900.000.000 ՀՀ դրամ է վերադարձվել պետությանը
Քննչական կոմիտեի տնտեսական հանցագործությունների և մաքսանենգությունների քննության գլխավոր վարչությունում ՀՀ քրեական օրենսգրքի 285-րդ հոդվածի 2-րդ...
Աղբյուր` Panorama.am
16:58
Ես ամուսնալուծված եմ, չունեմ կին. Շրջակա միջավայրի նախարար
«Ես ամուսնալուծված եմ, չունեմ կին, որ հիմա բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունում է աշխատում»,-  ԱԺ-ում...
Աղբյուր` Panorama.am
16:32
Պուտին. ՌԴ-ն կշարունակի անել ամեն ինչ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորման համար
«Մենք արել և անում ենք ամեն ինչ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունները կարգավորելու համար»,- հայտարարել է  ՌԴ նախագահ Վլադիմիր...
Աղբյուր` Panorama.am
16:14
Էս անճար ժողվուրդն է տրանսպորտից օգտվում, իշխանությունն էլ թոկը գցել է վզից ու ձգում է. Քաղաքացիները՝ ուղեվարձի նոր կարգի վերաբերյալ
Panoarama.am-ը քաղաքացիներից հետաքրքրվեց, թե ինչպես են վերաբերվում տրանսպորտի ուղեվարձի վճարման նոր համակարգի ներդրմանը և արդյո՞ք գոհ են...
Աղբյուր` Panorama.am
16:14
«Ջաղաց» հանգստի կենտրոնում երկու խմած կանայք ծեծկռտուքի են մասնակցել. Նրանց մասով նյութերն ուղարկվել են դատարան
Այս տարվա հուլիսի 18-ին՝ ժամը 22:25-ին, ահազանգ էր ստացվել Կապան քաղաքի «Ջաղաց» հանգստի կենտրոնում երեք անձի դանակահարելու...
Աղբյուր` Panorama.am
15:59
Սունդուկյանի թատրոնի տնօրենն ինքնիրավչություն է կատարում, հաղորդում ենք ներկայացրել. «Գոյ» թատրոնի կառավարման խորհրդի նախագահ
«Գոյ» թատրոնի դերասանական ու ստեղծագործական կազմը հաղորդում է ներկայացրել ոստիկանություն։ «Հաղորդումն այն մասին է, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:47
Ոնց որ Ջոկեր լինես, Մերի. Անդրանիկ Հարությունյանը նմանակում է Փաշինյանին
Դերասան Անդրանիկ Հարությունյանը նմանակել է Նիկոլ Փաշինյանին։ Տիկտոկում նա կարճ տեսանյութ է հրապարակել, որտեղ մեքենա է քշում, կողքին Ջոկերի...
Աղբյուր` Panorama.am
15:41
ՆԳՆ-ն մանրաասներ է հրապարակել Աբովյան փողոցում տեղի ունեցած դանակահարությունից
«Հերացի» բժշկական կենտրոնից նոյեմբերի 4-ի ժամը 7.35-ին  ՆԳՆ ոստիկանության օպերատիվ կառավարման կենտրոն հաղորդում է ստացվել, որ...
Աղբյուր` Panorama.am
15:40
Փաստացի վտանգավոր ռեպրեսիա է, որը կարող է կաշկանդել դատավորներին. Փաստաբանները՝ ԲԴԽ որոշման մասին
Բարձրագույն դատական խորհրդի որոշմամբ՝ դատավոր Ռազմիկ Մարիկյանին հայտարարվեց նկատողություն։ «Բարձրագույն դատական խորհուրդը, քննելով...
Աղբյուր` Panorama.am
15:27
Համաշխարհային աղոթք հանուն Ադրբեջանում պահվող հայ պատանդների՝ COP29-ի նախօրեին
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի նախաձեռնությամբ, նոյեմբերի 10-ին աշխարհի հայկական եկեղեցիներում էկումենիկ (համաշխարհային) աղոթք կարվի՝...
Աղբյուր` Panorama.am
15:21
«Հեծանիվիս պեդալը բռնեք». Վարոսյանը ծրագիր է առաջարկում ԲԴԽ-ին
«Առաջին անգամը չէ, որ նիկոլական Հայաստանի ԲԴԽ-ն պատասխանատվության է ենթարկում դատավորի` գնահատելով նրա կողմից կայացված կոնկրետ որոշման...
Աղբյուր` Panorama.am
15:14
Հայկ Մարությանը հույս ունի, որ 500 հազարից ավել ստորագրություն կհավաքվի տրանսպորտի թանկացման դեմ
«Իմ ընկերը կենտրոնում նախկինում վճարում էր 175 հազար դրամ անշարժ գույքի հարկ, հիմա իր գույքահարկը դարձել է 870 հազարից...
Աղբյուր` Panorama.am
15:10
Վլադիմիր Պուտինն ընդունել է ՌԴ-ում Հայաստանի դեսպան Գուրգեն Արսենյանի հավատարմագրերը
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նոյեմբերի 5-ին ընդունել է օտարերկրյա պետությունների 28 նոր ժամանած դեսպանների, այդ թվում՝ ՌԴ-ում Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
14:59
Անուշ Պողոսյանն ահազանգում է ԱՆ հերթական ձախողման մասին
2024 թվականի մարտի 1-ից մի շարք դեղեր ըստ կառավարության համապատասխան որոշման սկսեցին վաճառվել դեղատոմսերով։ Առողջության իրավունք...
Աղբյուր` Panorama.am
14:36
Հայաստանի ազգային հավաքականի մարզիչի թեկնածուների թվում է նաև Ռաուլը. ՀՖՖ փոխնախագահ
«Ֆասթ նյուզ» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում Արմեն Նիկողոսյանն ասել է, որ Միշել Տեր-Զաքարյանի հետ հանդիպել են, Մարգար Աղաջանյանի տարբերակն էլ են քննարկել:
Աղբյուր` Panorama.am
14:26
Հայկ Մարությանը քննչական մարմիններին հորդորում է զբաղվել ուղեվարձերի հավաքագրման ստվերով
Երևանի քաղաքապետարանը հաղորդագրություն էր տարածել, ըստ որի՝ նախորդ շաբաթ օրը՝ նոյեմբերի 2-ին «Երևանի ավտոբուս» ՓԲԸ-ի կողմից...
Աղբյուր` Panorama.am
13:42
1100 հարցվածների գրեթե 58%-ը դժգոհ են Փաշինյանի աշխատանքից
«Gallup International Association»-ը հեռախոսային հարցում է իրականացրել հոկտեմբերի 24-30-ը
Աղբյուր` Panorama.am
13:14
Օդի ջերմաստիճանը նոյեմբերի 6-ի ցերեկը կնվազի 3-4 աստիճանով
Երևանում նոյեմբերի 5-ի ցերեկը, 6-10-ին սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ ​Մարզերում նոյեմբերի 5-ի ցերեկը, 6-10-ին սպասվում է...
Աղբյուր` Panorama.am
13:04
«Ուրարտու»-ն «Ֆասթ Մեդիայի»-ն մեղադրում է ոչ պրոֆեսիոնալիզմի և անլուրջ մոտեցման մեջ
«Ուրարտու» ֆուտբոլային ակումբը, պատասխանելով համացանցում շրջանառվող «Ֆասթ Մեդիայի» երեկվա հայտարարությանը, ցանկանում է...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Ուղեվարձերի գումարի ավելացման վերաբերյալ քաղաքապետարանի հրապարակած թվերը ծիծաղելի են ու ամոթալի. Բաբկեն Պիպոյան
17:51 05/11/2024

Ուղեվարձերի գումարի ավելացման վերաբերյալ քաղաքապետարանի հրապարակած թվերը ծիծաղելի են ու ամոթալի. Բաբկեն Պիպոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}