Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանում համալսարանական գրադարանի աշխատանքների կազմակերպման մասնագետ, գրադարանային գործի կազմակերպիչ, բանասիրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ, Վ. Բրյուսովի անվան պետական համալսարանի գրադարանի տնօրեն, Հայաստանի թվային գրադարանների ասոցիացիայի նախագահ Աննա Չուլյանը, անդրադառնալով Հայաստանի Ազգային  գրադարանի վթարի հետևանքով անհասանելի դարձած շտեմարաններին,  կարծում է, որ ժամանակ է անհրաժեշտ՝ պարզելու կորուստների իրական ծավալները։  «Արեւելքի» այն դիտարկմանը, որ Ազգային գրադարանն արդեն հայտարարել է, թե կորուստներ չկան, Աննա Չուլյանն ասում է՝ իրատեսական չէ այդ հայտարարությունը, քանի որ միանգամից հնարավոր չէ պարզել, գնահատականներ տալու համար մասնագիտական լուրջ վերլուծություն և ժամանակ է անհրաժեշտ:

«Մյուս կողմից էլ՝ կրիչների վրա պաշարների պահպանումը դեռ չի նշանակում, որ շտեմարանները լիակատար վերականգնված են, պահպանվելուց հետո վերականգնելուն լուրջ աշխատանք է հաջորդելու: Եթե այն, ինչ որ կար հիշողության կայանում, ամբողջությամբ պատճենվում, պահեստավորվում էր (back up էր արվում), և դա մի սերվերի վրա էր արվում, որը դրված էր վնասված սերվերների կողքին, ենթադրում եմ և հնարավոր է՝ դրանք էլ են վնասվել, չեմ կարող ասել, մինչև չիմանանք: Եթե դրանք ամպային տիրույթում էին պահեստավորվում, հնարավոր է վերականգնել, բայց ամպայինում պահեստավորելու մասին էլ ոչինչ չգիտենք»,-ասել է Աննա Չուլյանը:

Նա վերջին տասնամյակում ակտիվ մասնակցություն է ունեցել Հայաստանում թվային գրադարանների ստեղծման և հանրահռչակման շարժմանը, եղել է հայկական թվային գրադարան ստեղծելու գաղափարի ակունքում և լավ է պատկերացնում անհասանելի դարձած թվային շտեմարանները նորից վերականգնելու դժվարությունը:

«Խոսելով կորցրածը նորից վերականգնելու մասին, խոսքը չի գնում միայն թվայնացված նյութերի մասին: Թվային գրադարանը միայն այն նյութերը չեն, որոնք զետեղված են նրանում: Թվային գրադարանը լուրջ ծրագրա-տեխնիկական, բովանդակության կառավարման ապարատ է, որը հնարավորություն է տալիս օգտվել այդ կառույցից: Այդ նիշքերը հենց այնպես լցված կամ տեղադրված չեն այնտեղ, դրանք բոլորը ունեն մետատվյալներ, բոլորը ընդգրկված են մատենագիտական ցանկերի մեջ, ունեն ցուցիչներ, հեղինակավոր գրառումներ, բազմալեզու խորագրեր և այլ օժանդակ շտեմարաններ։  Ամենալուրջ խնդիրն այստեղ այն է, թե արդյոք այդ համակարգերը հնարավոր կլինի՞ վերականգնել: Դրա համար նախևառաջ կորուստների չափը պիտի իմանանք»,-ասում է Աննա Չուլյանը:

Նա հիշում է, թե ինչ երկար ու մասնագիտական ճանապարհ են անցել Հայաստանում «թվային գրադարան» և «հանրամատչելիություն» շարժումները:

«Ստեղծվել են ծանրակշիռ համակարգեր, աշխատանք է տարվել դրանց հետ: Եթե անգամ դրանք առանձին-առանձին պահպանվել են, համակարգում այդ ամենը վերականգնել է պետք, կրկին պիտի հաջորդի մեծ ծավալով աշխատանք: Ինչքա՞ն ժամանակ կպահանջվի, այս պահին ոչինչ հնարավոր չէ ասել»,-ասել է Աննա Չուլյանը:

Թվայնացված նյութերի մեջ են ոչ միայն Հայաստանի տարածքում եղած գրքերն ու մամուլը, այլև, ինչպես Աննա Չուլյանն է ասում, բազմաթիվ գրքեր, թերթեր, ամսագրեր, որոնք թվայնացվել են դրսի գրադարաններում և ուղարկվել Հայաստան,  քանի որ դրանց օրինակները կա՛մ պակասել են Հայաստանում, կա՛մ ամբողջական չեն եղել: Հայաստանի Ազգային գրադարանը պաշտոնական հարցում է կատարել դրսի կառույցներին, խնդրելով իրենց մոտ եղած հայերեն նյութերը թվայնացնել և ուղարկել: «Ես ուղղակի չեմ ուզում պատկերացնել, որ եթե, Աստված մի արասցե, մենք կորուստներ ունենանք, ինչպե՞ս պիտի վերականգնենք, դրանք նյութեր են, որոնք այստեղ չեն գտնվում: Ես շատ եմ ուզում հավատալ, որ դրանք պահպանվել են:  Շատ լավ են ամպային տեխնոլոգիաները, ես կողմ եմ դրանց, բայց պետք չէ մոռանալ, որ ազգային արժեքները միայն ամպային տիրույթում տեղադրելը այնքան էլ ճիշտ չէ, ես կարծում եմ՝ մենք պետք է ունենանք և՛ տեղում և՛ այլ վայրում պահեստավորված պատճեններ»:

Աննա Չուլյանը համաձայն չէ տարածվող այն տեսակետին, թե ոչինչ, ինչ եղել է, եղել է…

Մայիսի 10-ին համացանցային կապի խափանման և Հայաստանի Ազգային գրադարանի էլեկտրոնային շտեմարանների առցանց անհասանելիության պատճառները պարզելու նպատակով ՀԱԳ աշխատակիցները շենքի պահպանությունն իրականացնող ոստիկաններից մեկի ուղեկցությամբ որոշ էլեկտրական սարքեր հայտնաբերել են ծխեցված վիճակում: Արդյունքում անհասանելի են դարձել թվային շտեմարանները, ԱԻՆ-ը ուսումնասիրում է վնասի չափը:

Մանրամասները՝ սկզբնաղբյուր կայքում։