Ձեր վստահելի աղբյուրը

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն այսօր կհրապարակի ՀՀ ԶՈՒ սպա Գուրգեն Մարգարյանի սպանության գործով վճիռն ընդդեմ Ադրբեջանի և Հունգարիայի։

ՄԻԵԴ վճիռը լինելու է նաև կարևոր և կարող է խոր հետևանքներ ունենալ բանտարկյալների տեղափոխման հետագա դեպքերի վրա, գրում է The Guardian-ն իր հոդվածում, որը վերնագրել է «Ադրբեջանցի սպասյի կողմից կացնահարված հայի հարազատները արդարություն են պահանջում»։

Հոդվածում ներկայացվում է Բուդապեշտում անցկացվող ՆԱՏՕ-ի ուսումնամարզական ծրագրի ժամանակ ադրբեջանցի Ռամիլ Սաֆարովի կողմից Գուրգեն Մարգարյանին կացնահարելով  սպանությունը։

Գուրգեն Մարգարյանը սպանվեց 2004թ․-ի փետրվարին Ռամիլ Սաֆարովի կողմից, մինչդեռ երկուսն էլ Հունգարիայի մայրաքաղաքում մասնակցում էին ՆԱՏՕ-ի անգլերենի ուսուցման եռամսյա դասընթացին:

Սաֆարովն իր դատավարության ժամանակ ասաց, որ ինքն առաջնորդվել է Հայաստանի և հայերի հանդեպ ատելությամբ՝ երկու երկրների միջև պատերազմի պատճառով: Բուդապեշտի դատարանը նրան ցմահ բանտարկեց: Այնուամենայնիվ, 2012թ․-ին Հունգարիան Սաֆարովին վերադարձրեց Ադրբեջան՝ պատիժը կրելու համար, սակայն ժամանելուն պես նրան անմիջապես ներեցին, ազատեցին և հերոսին վայել դիմավորեցին: Գրում է The Guardian-ը։

«Չնայած այս սարսափելի դեպքը տեղի է ունեցել 16 տարի առաջ, այն շարունակում է կենդանի մնալ իմ հիշողություններում», - The Guardian-ին ասել է Հայկ Մակուչյանը, որը ևս հայազգի սպա էր, որին Սաֆարովը նույնպես ցանկացել էր սպանել:

Նա և Մարգարյանի հարազատները ՄԻԵԴ-ի ներկայիս գործով հայցվորներն են: Նրանք ոչ մի կառավարությունից՝ ոչ Հունգարիայից, ոչ Ադրբեջանից չեն պահանջում ֆինանսական փոխհատուցում:

«Մենք արդարություն ենք փնտրել, այլ ոչ թե փոխհատուցում: Մեզ համար կարևոր է ծանր հանցագործությունների փաստի հաստատումը, վերջ դնել անպատժելիությանը և կանխարգելել հայերի նկատմամբ ատելությունը», - ասել է մյուս հայցվոր Մակուչյանը՝ էլեկտրոնային փոստով ուղարկված մեկնաբանություններում:

Հայցվորների փաստաբան Նազելի Վարդանյանն ասում է, որ թեև Մարգարյանների ընտանիքը գումարի խնդիր է ունեցել, սակայն նրանք հստակ ասել են, որ չեն ուզում ֆինանսական փոխհատուցում:

«Նրանք միայն արդարություն են ուզում», - ասել է Վարդանյանը:

Նշվում է, որ Սաֆարովը կացինը գնել էր տեղական խանութում, որով էլ սպանել է Մարգարյանին իր սենյակում: Դատական նիստի ընթացքում պարզ դարձավ, որ Սաֆարովը թիրախավորել է Մարգարյանին՝ հայ լինելու պատճառով, և որ նա չի զղջում: Նա նաև ցանկացել էր սպանել Մակուչյանին, բայց չէր կարողացել մուտք գործել փակ սենյակ մինչ ձերբակալվելը։

Երբ Սաֆարովը 2012 թվականին վերադարձավ Բաքու, Նախագահ Իլհամ Ալիևը պաշտոնապես ներում շնորհեց՝ կոչում տվեց, անվճար բնակարան և վճարեց ութ տարվա աշխատավարձը, որը նա անցկացրել էր հունգարական բանտում: Նա, ենթադրվում է, որ դեռևս ակտիվ ծառայության մեջ է ադրբեջանական բանակում:

«Ադրբեջանի ամոթալի գործողությունը լրջորեն վտանգում է ողջ Հարավային Կովկասի անվտանգությունը։ Հանցագործին հերոս դարձնելն անընդունելի է», - ասել էր Հայաստանի այն ժամանակվա նախագահ Սերժ Սարգսյանը՝ Սաֆարովին ազատվելուց անմիջապես հետո:
Ինչպես գրում է Guardian-ը, Եվրոպական դատարանը կարող էր Ադրբեջանին կարգադրել կրկին ձերբակալել Սաֆարովին և նրան բանտ վերադարձնել, չնայած դա նոր իրավական հիմք կլիներ այն դատարանի համար, որը սովորաբար զբաղվում է անարդար դատավճիռների վերացմամբ, այլ ոչ թե անարդար ազատ արձակուներով։ Պետությունները պարտավոր են իրականացնել դատարանի որոշումները, բայց միշտ չէ, որ այդպես են վարվում:

«Իդեալում, մենք կցանկանայինք, որ դատարանը կարգադրի նրան տեղափոխել Հունգարիա կամ երրորդ երկիր՝ իր պատիժը կրելու համար, քանի որ Ադրբեջանում նրան որպես հերոս են վերաբերվում», - ասել է Վարդանյանը:

Մարդու իրավունքների պաշտպանության եվրոպական կենտրոնի տնօրեն Ֆիլիպ Լիչը, որը նույնպես ներկայացնում է հայցվորներին, Guardian-ին ասել է, որ գործը ընդգրկում է նոր իրավական տարածքներ, և դատարանի որոշումը կարող է խորը հետևանքներ ունենալ բանտարկյալների տեղափոխման հետագա դեպքերի համար:

«Ամբողջ աշխարհում բավականին տարածված է այն փաստը, որ մարդկանց ներում է շնորհվում կամ համաներում է կատարվում քաղաքական դրդապատճառներով, բայց երբ պետությունները համաներում են կամ ներում են շնորհում, դա հաճախ խախտում է նրանց իրավապաշտպան պարտավորությունները», - ասել է Լիչը:

Հունգարիայի օմբուդսմենի 2012 թ. զեկույցում նշվում է, որ Հունգարիան չի խախտել որևէ միջազգային նորմ, բայց այնուամենայնիվ եզրակացնում է, որ Հունգարիայի կառավարությունը «այնքան էլ խելամիտ չէր, երբ այն չի պահանջել որևէ երաշխիք Ադրբեջանից»:

Սաֆարովի արտահանձնման որոշումն ընդունվել է այն բանից հետո, երբ Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանը մեկնել էր Բաքու: Հունգարիայի կառավարությունը հերքել է գործով խախտումների մասին մեղադրանքները:

«Հունգարիայի հետ կապված ես ունեմ հակասական զգացողություններ. երախտագիտություն Հունգարիայի դատական իշխանությանը, որը բավականաչափ ուժեղ էր արդարադատություն իրականացնելու համար ... [և] հիասթափություն՝ մարդասպանին արտահանձնելու համար՝ հակառակ դատական վճիռներին ու անպատժելիության կայուն ռիսկերին», - ասել է Մակուչյանը, որն այժմ աշխատում է Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունում: