Հասարակություն 09:33 27/05/2020 Հայաստան

Հարութ Սասունյան. Հերոս հայը, որը հայ որբերին վերադարձրեց սիրիական անապատից

Փառնակ Շիշիկյանը մի հերոս զեյթունցի է, որը Հայոց ցեղասպանությունից հետո հարյուրավոր հայ որբեր վերադարձրեց սիրիական անապատի արաբական ընտանիքներից։ Նրա անունը հայտնի չէ հայերի մեծ մասին, ուստի արժե ուշադրությունը սևեռել նրա կյանքի ու բարի գործերի վրա։ Նա թաղված է Երևանից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Հովտաշատ գյուղում։
Անցյալ ամիս Զարմիկ Սարգսյանը Երևանից իր ֆեյբուքյան էջում շատ հուզիչ հարգանքի տուրք էր մատուցել Փառնակ Շիշիկյանի հիշատակին՝ նրա շիրիմին այցելելուց հետո։ Նրա բացառիկ վաստակի մասին միակ հիշատակումը մի փոքրիկ գրքույկ է, որը 30 տարի առաջ հրատարակել է իր իսկ փրկած գերդաստանի շառավիղ Հակոբ Ճղլյանը։ Գիրքը դիպուկ վերնագրված էր՝ «Ստվերում մնացած կյանք»: Սարգսյանը փորձել է ստվերից դուրս բերել Շիշիկյանի կյանքը և նրան ներկայացնել լայն հասարակությանը։

1915-ի ապրիլի 10-ից մինչև մայիսի 18-ը Կիլիկիայի հերոսական քաղաք Զեյթունը դատարկվել էր։ Տղամարդկանց ստիպել էին միանալ օսմանյան թուրքական տխրահռչակ «բանվորական ջոկատներին»։ 14-ամյա Փառնակը Սիրիայի Դեյր Զորի ճամփին, անտեսելով օձերն ու կարիճներն իր շուրջը, օրեր անցկացրեց թուրք ասկյարի թրից ընկած մոր դիակին փարված։ Նրան փրկեց շամմառ ցեղի մի քոչվոր արաբ, որը դաշույնով փոս փորելուց և Փառնակի մոր մարմինը ավազին հանձնելուց հետո, տղային նստեցրեց ձիուն և տարավ իր տուն։

Երիտասարդ Փառնակը, որն արդեն գիտեր հայերեն, գերմաներեն և թուրքերեն, շուտով սովորեց նաև արաբերեն։ Գառներ և ուղտեր արածացնելուց բացի, Փառնակը, որին վերանվանեցին Էհմեդ էլ Ճեզզա, ցեղակիցներին սովորեցնում էր արաբերեն գրել։ Նա դարձավ բորլորի սիրելին շրջանում՝ իր աշխատասիրության, համեստության և լրջմտության շնորհիվ ։

Շուտով, ոչխարներն արածացնելիս, Փառնակն անապատում հանդիպեց տեղի արաբների կողմից որդեգրված բազմաթիվ հայ երեխաների։ Նա հիշեցրեց նրանց իրենց հայկական ծագման մասին և սկսեց գրառել նրանց անուններն ու բնակության վայրերը տետրում ։
1924 թվին 23-ամյա «Էհմեդին»՝ որպես վստահելի և գրագետ երիտասարդի, հանձնարարեցին Հալեպ հասցնել հարուստ արաբների գնած ոչխարի հոտը։ Հայտնվելով Հալեպում՝ նա զարմանքից քարացավ, երբ տեսավ խանութների հայկական ցուցանակներն ու հայերեն խոսող մարդկանց։ Տեղի հայերը նրան աշխատանք և մնալու տեղ առաջարկեցին, սակայն նա մերժեց՝ ասելով, որ շատ հարազատներ ունի անապատում և չի կարող լքել նրանց։ Այնուհետև հայ կոշկակարին ցույց տվեց իր տետրը, որտեղ այն բոլոր հայ մանուկների անուններն էին, որոնք անապատում ապրում էին արաբների ընտանիքներում։ Նա ինքն իրեն խոստացել էր հավաքել այդ հայ երեխաներին, օգնել ամուսնանալ իրար հետ և գտնել նրանց հարազատներին, եթե ողջ են։ Դա շատ բարդ խնդիր էր։ Երեխաների մեծ մասը, որոնք մի քանի տարի ապրել էին արաբների ընտանիքներում, չէին հիշում իրենց ծագման մասին և չգիտեին, որ դեռ գոյություն ունեին այլ հայեր։ Բայց Փառնակը հաստատկամ էր՝ չնայած խոչընդոտներին։

Կոշկակար Փանոսը, որն արաբների ու քրդերի մոտ ապաստանած հայ որբերին որոնող հանձնաժողովի նախագահն էր, ուղղակի ապշել էր։ Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում հանձնաժողովին դժվարությամբ հաջողվել էր գտնել ընդամենը մեկ-երկու հայ մանուկների, իսկ հիմա Փանոսի առջև դրված էր հայկական անուններով մի ամբողջ տետր։
Իր ցեղի մոտ վերադառնալուց հետո Փառնակը շարունակում էր հայ երեխաների ցուցակները իրար հետևից ուղարկել Հալեպ։ Որոնող հանձնաժողովը հետո գնալու էր անապատը, վճարելու էր հայ մանուկների համար և նրանց բերելու էր Հալեպ կամ Բեյրութ։
Ի վերջո, Սիրիայի կառավարությունը երկու գյուղ հատկացրեց հայերին անապատում ։ Փառնակն ամուսնացավ Վաթհա անունով մի հայ կնոջ հետ, որը հետո փոխեց իր անունը ու դարձավ Սիրանուշ։ Ի հարգանս իրենց արաբ ծնողների՝ նրանք համաձայնեցին, որ ամուսնության արարողությունը կատարվի մահմեդական շեյխի կողմից: Զույգը ծրագրեց հետագայում հայկական հարսանիք անել հայկական եկեղեցում։ Փառնակի չորս արաբ «եղբայրները» տխրեցին, որ նա թողնելու է իրենց և բնակվելու է հայկական նորաստեղծ Թել էլ Պրաք գյուղում։ Նրանք ընտանիքի ունեցվածքը բաժանեցին հինգ մասի։ Փառնակն իր հետ տարավ հարյուր ոչխար, հինգ ուղտ, մի հրացան և տան պիտույքներ։

Փառնակը հարյուրավոր արաբացած հայերի բերեց իրենց գյուղը, նրանց հայկական անուններ տվեց, կազմակերպեց նրանց ամուսնությունները։ Նա երիտասարդների հետ կազմակերպեց հայերի ոսկորների հավաքումը Դեյր Զորից, Ռաքքայից, Եփրատ ու Խաբուր գետերի շրջակայքից և Շեդդեդիեի եղերական քարանձավից, որտեղ ողջակիզել էին հայերին։  Փառնակը հիշատակի արարողություն կազմակերպեց ննջեցյալների հոգիների համար․․․
Անապատի երկու հայկական գյուղերը շուտով բարգավաճեցին: Նրանք ստեղծեցին մարզական միություն և փողային նվագախումբ: 1947-ին, երբ Փառնակը տեղեկացավ Խորհրդային Հայաստան վերադառնալու զանգվածային գաղթի մասին, ինքն էլ  որոշեց վերադառնալ հայրենիք․․․ Նա թողեց իր ամբողջ ունեցվածքը, բացառությամբ մի բանի՝ իր արաբական ազնվացեղ ձիու, որն էլ Հայաստան ժամանելուն պես նվիրաբերեց ձիաբուծարանին։
Փառնակի ընտանիքը բնակություն հաստատեց Էջմիածնի մերձակայքում գտնվող Հովտաշատ գյուղում, որտեղ աշխատեց որպես հողագործ։ Նրա կինը՝ Սիրանուշը, ևս հինգ երեխա ունեցավ Հայաստանում։ Թեև Փառնակը հարյուրավոր հայ երեխաների էր վերադարձրել, նա միշտ տանջվում էր հարյուրավոր այլ երեխաների համար, որոնց չհաջողվեց գտնել, այդ թվում  նաև իր կնոջ՝ Սիրանուշի քրոջը։

Հովտաշատի գերեզմանոցում կանգնած է Փառնակի մահարձանը՝ արաբական տարազով։ Այդ գյուղում 1956-ին Փառնակի կառուցած տունն այժմ թանգարանի է նման, որտեղ ցուցադրվում են նրա հագուստներն ու լուսանկարները: Զարմիկ Սարգսյանն իր ֆեյսբուքյան գրառման մեջ հիշում է Փառնակի ծոռանը՝ Հակոբին, որը 1997-ի ապրիլի 17-ին ամուսնացել էր Լոս Անջելեսում՝ իր յոթ քույրերի ու եղբայրների ներկայությամբ։ Զարմանալի է՝ ժառանգներն այն մարդու, որն այդքան զոհաբերել էր հայերին փրկելու և հայրենիք տեղափոխելու համար, այժմ ապրում են Հայաստանից շատ հեռու՝ Լոս Անջելեսում․․․

Հայերը, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքում, պետք է այցելեն Հովտաշատ գյուղը և Փառնակի շիրիմին՝ հարգանքի տուրք մատուցելու այն մարդուն, որը հարյուրավոր հայ որբերի է փրկել ու վերադարձրել իրենց արմատներին․․․

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

11:37
Visa-ի երևանյան գրասենյակը ֆիլտրում է ԶԼՄ-երին
«Պարզում ենք, թե ինչ սկզբունքով են ընտրվել ԶԼՄ–ները, որոնց հասանելի կլինեն ֆորումի բանախոսները»։
Աղբյուր` Panorama.am
11:28
Ցավն էլ պետք է չափ ունենա. Ավտովթարի հետևանքով մահացել է պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրը
Ողբերգական ավտովթարի հետևանքով զոհվել է Արթուր Խաչատրյանը։ Նա 44-օրյա պատերազմում զոհված Արտյոմ Խաչատրյանի եղբայրն է։ Մինչ այդ ընտանիքը 17...
Աղբյուր` Panorama.am
11:27
Պեսկով. Ռուսաստանի խնդիրը ոչ թե միգրանտներն են, այլ անօրինական ներգաղթյալները
Ռուսաստանի համար խնդիրը ոչ բոլոր միգրանտներն են, որոնք երկիր են ժամանել, այլ միայն նրանք, ովքեր անօրինական կերպով գտնվում են Ռուսաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
10:55
Ռուսական պարարտանյութերի մասնաբաժինը եվրոպական շուկայում աճել է ռեկորդային մակարդակի
Ռուսաստանի մասնաբաժինը եվրոպական պարարտանյութերի ներմուծման մեջ սեպտեմբերին օգոստոսի համեմատ աճել է 2,9 %ային կետով և հասել 32,1 %-ի։ Սա...
Աղբյուր` Panorama.am
10:52
Մանկահասակ որդիներին 30 տարի առաջ սպանած Սմիթը կրկին հայտնվել է մամուլի ուշադրության կենտրոնում
53-ամյա Սուսան Սմիթը 30 տարի ազատազրկումից հետո  կրկին հայտնվել է միջազգային մամուլի ուշադրության կենտրոնում գլխագրերում։ Նրան դատարանը...
Աղբյուր` Panorama.am
10:51
Շախմատի Մ12տ. ԱԱ. Հայ մասնակիցների արդյունքները
Իտալիայի Մոնտեսիլվանո քաղաքում շարունակվում է 2024 թվականի շախմատի աշխարհի մինչև 12 տարեկան պատանիների և աղջիկների առաջնությունը:  6...
Աղբյուր` Panorama.am
10:35
Գիշերային ակումբի այցելուն սեր է խոստովանել դիջեյին և կծել նրա ականջը
Գերմանիայում դիսկոտեկի այցելուն գրկել է դիջեյին և կծել նրա ականջի մի մասը։ Միջադեպի մասին հայտնում է Bild-ը։ 2023 թվականի փետրվարին Ստորին...
Աղբյուր` Panorama.am
10:25
Հայաստանը՝ հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներում
ՀՀ բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանը հայկական առաջին արբանյակից արված լուսանկարներ է հրապարակել: «Մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Իրանը, ի պատասխան ՄԱԳԱՏԷ-ի բանաձևի, նոր ցենտրիֆուգներ կգործարկի
Իրանի ատոմային էներգիայի կազմակերպության (AEOI) ղեկավար Մոհամմադ Էսլամին հրամայել է «արդյունավետ միջոցներ ձեռնարկել», ներառյալ նոր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:18
Ողբերգական վթար Սեբաստիա փողոցում
Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն նոյեմբերի 22-ին, ժամը 00:53-ին  ահազանգ է ստացվել, որ Երևան քաղաքի Սեբաստիա փողոցում տեղի է...
Աղբյուր` Panorama.am
09:39
Մեդվեդևը հրապարակել է «Օրեշնիկ» հրթիռային համակարգ հարվածի տեսանյութը
ՌԴ Անվտանգության խորհրդի փոխնախագահ, «Եդինայա Ռոսիա» կուսակցության նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը «Օրեշնիկ» նորագույն հրթիռի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:10
Telegram-ում խարդախության նոր տեսակ է տարածվում
Telegram-ում խարդախության նոր տեսակ է տարածվում. հաքերները սկսել են օգտատերերին ուղարկել ֆիշինգային հղում, որը ներկայացվում է որպես նվեր՝...
Աղբյուր` Panorama.am
09:01
Նոյեմբերի 22-ին փոխանակման կետերում դոլարի փոխարժեքն աճել է, ռուբլու և եվրոյինը՝ նվազել
ՀՀ բանկերում այսօր՝ նոյեմբերի 22-ին ժամը 09:00-ի դրությամբ, ԱՄՆ դոլարի առքի միջին փոխարժեքը կազմում  է 387.22դրամ՝ նախորդ օրվա վերջի...
Աղբյուր` Panorama.am
08:57
«Հրապարակ». Ոստիկանության զորքերի հրամանատարը պետությունից բնակարանային վարձի փոխհատուցում է ստացել` չունենալով դրա իրավունքը
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Երեկ գրել էինք, որ ոստիկանության զորքերի հրամանատար, գեներալ Հայկ Բաբայանը, որը երազում է...
Աղբյուր` Panorama.am
08:56
«Ժողովուրդ». ՔՊ կուսակցությանը նվիրատվություն կատարած ընկերությունը տուգանվում է նվիրած գումարի չափով
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. ««Ժողովուրդ» օրաթերթը պաշտոնական աղբյուրներից տեղեկացավ, որ ՀՀ կոռուպցիայի...
Աղբյուր` Panorama.am
08:55
«Ժողովուրդ». Աղազարյանը վատ դրության մեջ է դրել ՔՊ-ին. համարձակ հերոս է խաղում
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Հովիկ Աղազարյանը անհարմար դրության մեջ է դրել Նիկոլ Փաշինյանին ու ՔՊ վերնախավին, իսկական...
Աղբյուր` Panorama.am
08:50
«Հրապարակ». Արմավիրի մարզպետի թափուր պաշտոնում դիտարկվում է մարզպետի տեղակալ Արգիշտի Մեխակյանի թեկնածությունը
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Դավիթ Խուդաթյանի՝ ՏԿԵ նախարար նշանակվելուց հետո Արմավիրի մարզպետի թափուր պաշտոնում դիտարկվում է...
Աղբյուր` Panorama.am
08:50
Նիկոլի մեղավոր անմեղները
Մեռավ Փաշինյան Նիկոլը շնորհակալություն հայտնելով իր «գործընկերներից»։ Թե բա՝ «իրենց կատարած աշխատանքի համար»։ Այդքան...
Աղբյուր` Panorama.am
08:49
«Ժողովուրդ». Սիմիդյանի նախարարությունը չի կարողացել ապահովել Սևանա լճի հետ կապված աշխատանքների կազմակերպումը
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «Վերջին օրերի պարտադրված հրաժարականներից մեկը՝ ՏԿԵՆ Գնել Սանոսյանի հեռացումը, պայմանավորված էր...
Աղբյուր` Panorama.am
08:47
«Հրապարակ». Ժամկետ խախտած ԿԳՄՍ նախարարը պատասխանատվություն կրելո՞ւ է
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Սեպտեմբերի 5-ին կառավարությունն ընդունեց որոշում, ըստ որի՝ Հայաստանի ազգային ագրարային...
Աղբյուր` Panorama.am
08:44
Այսօրվա հոսանքազրկումների մասին
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերությունը տեղեկացնում է, որ նոյեմբերի 22-ին պլանային նորոգման աշխատանքներ...
Աղբյուր` Panorama.am
08:42
«Ժողովուրդ». Ինչ ունեցվածք և դրամական միջոցներ ունի Քննչական կոմիտեի ղեկավարի հավանական թեկնածուն
«Ժողովուրդ» թերթը գրում է. «ArmLur.am-ը գրել էր, որ համաձայն իր աղբյուրներից ստացված տեղեկության՝ քաղաքական իշխանությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
08:41
«Հրապարակ». Ով կփոխարինի Նարեկ Զեյնալյանին ԱԺ մշտական հանձնաժողովի նախագահի պաշտոնում
«Հրապարակ» թերթը գրում է. «Նարեկ Զեյնալյանի՝ մանդատից հրաժարվելուց հետո թափուր է մնալու նաև նրա զբաղեցրած ԱԺ...
Աղբյուր` Panorama.am
23:04
Մինչև Հայաստանի իշխանությունը հանցավոր լռում է, պաշտոնական Բաքուն ագրեսորի նոր իմիջ է կերտում Հայաստանի համար. Տիգրան Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Ադրբեջանում սեփական ստվերի ու անցյալի բարդույթների...
Աղբյուր` Panorama.am
22:44
Ռուսաստանն իրեն իրավունք է վերապահում զենք օգտագործել այն պետությունների դեմ, որոնք թույլ են տալիս իրենց զենքն օգտագործել իր դեմ. Պուտին
Այսօր հրապարակված տեսաուղերձում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց նորագույն միջին հեռահարության «Օրեշնիկ» հրթիռի հաջող...
Աղբյուր` Panorama.am
22:19
Անկախության հռչակագիրն անփոփոխ է, չունի դադարեցման իրավաբանական հնարավորություն. «Գերագույն խորհուրդ»
ՀՀ «Գերագույն խորհուրդ» պատգամավորական ակումբը հայտարարություն է տարածել, որում անընդունելի է համարել Նիկոլ Փաշինյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
21:59
Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում քննարկեցինք Հայաստանի անվտանգության մարտահրավերները. Արման Թաթոյան
ՀՀ նախկին ՄԻՊ Արման Թաթոյանը գրել է «Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում տեղի ունեցավ «Wine & Talk»  միջոցառումը,...
Աղբյուր` Panorama.am
21:50
Պարզվել է «BMW»-ի և շոգեքարշի բախման հետևանքով մահացած վարորդի ինքնությունը
 Նոյեմբերի 21-ին, ՀՀ քննչական կոմիտեի Արմավիրի մարզային քննչական վարչությունում նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակում պարզվել է Արտաշար...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
16:15 21/11/2024

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}