Հասարակություն 09:33 27/05/2020 Հայաստան

Հարութ Սասունյան. Հերոս հայը, որը հայ որբերին վերադարձրեց սիրիական անապատից

Փառնակ Շիշիկյանը մի հերոս զեյթունցի է, որը Հայոց ցեղասպանությունից հետո հարյուրավոր հայ որբեր վերադարձրեց սիրիական անապատի արաբական ընտանիքներից։ Նրա անունը հայտնի չէ հայերի մեծ մասին, ուստի արժե ուշադրությունը սևեռել նրա կյանքի ու բարի գործերի վրա։ Նա թաղված է Երևանից մի քանի կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Հովտաշատ գյուղում։
Անցյալ ամիս Զարմիկ Սարգսյանը Երևանից իր ֆեյբուքյան էջում շատ հուզիչ հարգանքի տուրք էր մատուցել Փառնակ Շիշիկյանի հիշատակին՝ նրա շիրիմին այցելելուց հետո։ Նրա բացառիկ վաստակի մասին միակ հիշատակումը մի փոքրիկ գրքույկ է, որը 30 տարի առաջ հրատարակել է իր իսկ փրկած գերդաստանի շառավիղ Հակոբ Ճղլյանը։ Գիրքը դիպուկ վերնագրված էր՝ «Ստվերում մնացած կյանք»: Սարգսյանը փորձել է ստվերից դուրս բերել Շիշիկյանի կյանքը և նրան ներկայացնել լայն հասարակությանը։

1915-ի ապրիլի 10-ից մինչև մայիսի 18-ը Կիլիկիայի հերոսական քաղաք Զեյթունը դատարկվել էր։ Տղամարդկանց ստիպել էին միանալ օսմանյան թուրքական տխրահռչակ «բանվորական ջոկատներին»։ 14-ամյա Փառնակը Սիրիայի Դեյր Զորի ճամփին, անտեսելով օձերն ու կարիճներն իր շուրջը, օրեր անցկացրեց թուրք ասկյարի թրից ընկած մոր դիակին փարված։ Նրան փրկեց շամմառ ցեղի մի քոչվոր արաբ, որը դաշույնով փոս փորելուց և Փառնակի մոր մարմինը ավազին հանձնելուց հետո, տղային նստեցրեց ձիուն և տարավ իր տուն։

Երիտասարդ Փառնակը, որն արդեն գիտեր հայերեն, գերմաներեն և թուրքերեն, շուտով սովորեց նաև արաբերեն։ Գառներ և ուղտեր արածացնելուց բացի, Փառնակը, որին վերանվանեցին Էհմեդ էլ Ճեզզա, ցեղակիցներին սովորեցնում էր արաբերեն գրել։ Նա դարձավ բորլորի սիրելին շրջանում՝ իր աշխատասիրության, համեստության և լրջմտության շնորհիվ ։

Շուտով, ոչխարներն արածացնելիս, Փառնակն անապատում հանդիպեց տեղի արաբների կողմից որդեգրված բազմաթիվ հայ երեխաների։ Նա հիշեցրեց նրանց իրենց հայկական ծագման մասին և սկսեց գրառել նրանց անուններն ու բնակության վայրերը տետրում ։
1924 թվին 23-ամյա «Էհմեդին»՝ որպես վստահելի և գրագետ երիտասարդի, հանձնարարեցին Հալեպ հասցնել հարուստ արաբների գնած ոչխարի հոտը։ Հայտնվելով Հալեպում՝ նա զարմանքից քարացավ, երբ տեսավ խանութների հայկական ցուցանակներն ու հայերեն խոսող մարդկանց։ Տեղի հայերը նրան աշխատանք և մնալու տեղ առաջարկեցին, սակայն նա մերժեց՝ ասելով, որ շատ հարազատներ ունի անապատում և չի կարող լքել նրանց։ Այնուհետև հայ կոշկակարին ցույց տվեց իր տետրը, որտեղ այն բոլոր հայ մանուկների անուններն էին, որոնք անապատում ապրում էին արաբների ընտանիքներում։ Նա ինքն իրեն խոստացել էր հավաքել այդ հայ երեխաներին, օգնել ամուսնանալ իրար հետ և գտնել նրանց հարազատներին, եթե ողջ են։ Դա շատ բարդ խնդիր էր։ Երեխաների մեծ մասը, որոնք մի քանի տարի ապրել էին արաբների ընտանիքներում, չէին հիշում իրենց ծագման մասին և չգիտեին, որ դեռ գոյություն ունեին այլ հայեր։ Բայց Փառնակը հաստատկամ էր՝ չնայած խոչընդոտներին։

Կոշկակար Փանոսը, որն արաբների ու քրդերի մոտ ապաստանած հայ որբերին որոնող հանձնաժողովի նախագահն էր, ուղղակի ապշել էր։ Վերջին մի քանի ամիսների ընթացքում հանձնաժողովին դժվարությամբ հաջողվել էր գտնել ընդամենը մեկ-երկու հայ մանուկների, իսկ հիմա Փանոսի առջև դրված էր հայկական անուններով մի ամբողջ տետր։
Իր ցեղի մոտ վերադառնալուց հետո Փառնակը շարունակում էր հայ երեխաների ցուցակները իրար հետևից ուղարկել Հալեպ։ Որոնող հանձնաժողովը հետո գնալու էր անապատը, վճարելու էր հայ մանուկների համար և նրանց բերելու էր Հալեպ կամ Բեյրութ։
Ի վերջո, Սիրիայի կառավարությունը երկու գյուղ հատկացրեց հայերին անապատում ։ Փառնակն ամուսնացավ Վաթհա անունով մի հայ կնոջ հետ, որը հետո փոխեց իր անունը ու դարձավ Սիրանուշ։ Ի հարգանս իրենց արաբ ծնողների՝ նրանք համաձայնեցին, որ ամուսնության արարողությունը կատարվի մահմեդական շեյխի կողմից: Զույգը ծրագրեց հետագայում հայկական հարսանիք անել հայկական եկեղեցում։ Փառնակի չորս արաբ «եղբայրները» տխրեցին, որ նա թողնելու է իրենց և բնակվելու է հայկական նորաստեղծ Թել էլ Պրաք գյուղում։ Նրանք ընտանիքի ունեցվածքը բաժանեցին հինգ մասի։ Փառնակն իր հետ տարավ հարյուր ոչխար, հինգ ուղտ, մի հրացան և տան պիտույքներ։

Փառնակը հարյուրավոր արաբացած հայերի բերեց իրենց գյուղը, նրանց հայկական անուններ տվեց, կազմակերպեց նրանց ամուսնությունները։ Նա երիտասարդների հետ կազմակերպեց հայերի ոսկորների հավաքումը Դեյր Զորից, Ռաքքայից, Եփրատ ու Խաբուր գետերի շրջակայքից և Շեդդեդիեի եղերական քարանձավից, որտեղ ողջակիզել էին հայերին։  Փառնակը հիշատակի արարողություն կազմակերպեց ննջեցյալների հոգիների համար․․․
Անապատի երկու հայկական գյուղերը շուտով բարգավաճեցին: Նրանք ստեղծեցին մարզական միություն և փողային նվագախումբ: 1947-ին, երբ Փառնակը տեղեկացավ Խորհրդային Հայաստան վերադառնալու զանգվածային գաղթի մասին, ինքն էլ  որոշեց վերադառնալ հայրենիք․․․ Նա թողեց իր ամբողջ ունեցվածքը, բացառությամբ մի բանի՝ իր արաբական ազնվացեղ ձիու, որն էլ Հայաստան ժամանելուն պես նվիրաբերեց ձիաբուծարանին։
Փառնակի ընտանիքը բնակություն հաստատեց Էջմիածնի մերձակայքում գտնվող Հովտաշատ գյուղում, որտեղ աշխատեց որպես հողագործ։ Նրա կինը՝ Սիրանուշը, ևս հինգ երեխա ունեցավ Հայաստանում։ Թեև Փառնակը հարյուրավոր հայ երեխաների էր վերադարձրել, նա միշտ տանջվում էր հարյուրավոր այլ երեխաների համար, որոնց չհաջողվեց գտնել, այդ թվում  նաև իր կնոջ՝ Սիրանուշի քրոջը։

Հովտաշատի գերեզմանոցում կանգնած է Փառնակի մահարձանը՝ արաբական տարազով։ Այդ գյուղում 1956-ին Փառնակի կառուցած տունն այժմ թանգարանի է նման, որտեղ ցուցադրվում են նրա հագուստներն ու լուսանկարները: Զարմիկ Սարգսյանն իր ֆեյսբուքյան գրառման մեջ հիշում է Փառնակի ծոռանը՝ Հակոբին, որը 1997-ի ապրիլի 17-ին ամուսնացել էր Լոս Անջելեսում՝ իր յոթ քույրերի ու եղբայրների ներկայությամբ։ Զարմանալի է՝ ժառանգներն այն մարդու, որն այդքան զոհաբերել էր հայերին փրկելու և հայրենիք տեղափոխելու համար, այժմ ապրում են Հայաստանից շատ հեռու՝ Լոս Անջելեսում․․․

Հայերը, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքում, պետք է այցելեն Հովտաշատ գյուղը և Փառնակի շիրիմին՝ հարգանքի տուրք մատուցելու այն մարդուն, որը հարյուրավոր հայ որբերի է փրկել ու վերադարձրել իրենց արմատներին․․․

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա Կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի

 



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

19:16
Ջուլիետա Ավանեսյանը` ծանրամարտի Մ20 առաջնությունում Եվրոպայի չեմպիոն
Lեհաստանում ընթացող Մ20 և Մ23 տարեկանների Եվրոպայի առաջնությունում Հայաստանի ծանրամարտի պատանեկան հավաքականի անդամ Ջուլիետա Ավանեսյանը դարձել է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:02
Հաջորդ շաբաթ 100 դրամների կրիզիս է լինելու. Մեսրոպ Մանուկյան
 Երևանի ավագանու «Մայր Հայաստան» խմբակցության անդամ Մեսրոպ Մանուկյանն այցելել է «Երևան ավտոբու» ՓԲԸ, ծանոթացել է...
Աղբյուր` Panorama.am
18:48
«Սուրբ Հովհաննես» մատուռի մոտից քաղաքացուն իջեցնելու համար անհրաժեշտ է եղել փրկարարների օգնությունը
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 16:28-ին Ճգնաժամային կառավարման ազգային կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Լոռու մարզի Հարթագյուղ գյուղի «Սուրբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:35
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին կայցելի Հայաստան
Խաղաղության Նոբելյան մրցանակակիր Քայլաշ Սաթյարթին Հայաստանում կմասնակցի և կբանախոսի աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության նախաձեռնությամբ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:28
Մեծ Մանթաշի մոտակայքում հրդեհից ջերմահարվել են եղևնու և սոճու տնկիներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 15:13-ին Շիրակի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն տեղեկություն է ստացվել, որ Մեծ Մանթաշ ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:19
ՀՖՖ փոխնախագահը՝ հավաքականի գլխավոր մարզչի ու Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով երկրպագուների ակցիաների մասին
«Այն տարբերակը, որ մենք ընտրում ենք, չի լինելու հայաստանցի»,- ասել է ՀՖՖ փոխնախագահ Արմեն Նիկողոսյանը՝ պատասխանելով Հայաստանի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:58
Քանյե Ուեսթը 1 միլիարդ դոլարով վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել իր մասին
Ռեփեր Քանյե Ուեսթը  իր մասին վավերագրական ֆիլմ է նկարահանել. «Ո՞ւմ անունով» ֆիլմի համար նա ծախսել է 1 միլիարդ դոլար։ Variety-ի...
Աղբյուր` Panorama.am
17:42
Ակցիա՝ «Արարատ»-«Փյունիկ» խաղի ժամանակ ՀՖՖ նախագահ Արմեն Մելիքբեկյանի հրաժարականի պահանջով
Հայաստանի  Պրեմիեր լիգայի «Արարատ» - «Փյունիկ» խաղի ժամանակ երկրպագուները  ակցիա են իրականացրել՝ պահանջելով...
Աղբյուր` Panorama.am
17:30
COP29-ը՝ Ադրբեջանում, COP17-ը՝ Հայաստանում․ քաղաքական հատուցո՞ւմ
Հայաստանն ընտրվել է որպես Կենսաբազմազանության կողմերի համաժողովի հյուրընկալող երկիր և COP17-ը  2026թ,-ին անցկացվելու է մեր...
Աղբյուր` Panorama.am
17:18
Դիզայներները նորաձևության տարօրինակ հնարք են մտածել, որը խոստանում է դառնալ ձմեռան գլխավոր թրենդ
Վերջին Նորաձևության շաբաթներին հայտնի բրենդների դիզայներները հաճախ դիմում էին մեկ պարզ, բայց միևնույն ժամանակ անսովոր հնարքի։ Burberry-ի,...
Աղբյուր` Panorama.am
16:57
Ադելիա Պետրոսյանը Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում հաղթել է կարճ ծրագրում
Ռուսաստանի գեղասահքի չեմպիոն ազգությամբ հայ  Ադելիա Պետրոսյանը Կազանում ընթացող Ռուսաստանի Գրան պրիի 2-րդ փուլում լավագույն արդյունքն է...
Աղբյուր` Panorama.am
16:42
Հրդեհ Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգծի Ախալքալաքի կայարանում
Նոյեմբերի 1-ին երեկոյան ժամը 22։00-ի սահմաններում հրդեհ է բռնկվել Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթուղու Ախալքալաքիի հատվածի հոսանքի տրանսֆորմատորային...
Աղբյուր` Panorama.am
16:30
Իրանը լուրջ հարվшծ կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին. հոգևոր առաջնորդ
Իրանը լուրջ հարված կհասցնի Իսրայելին և ԱՄՆ-ին՝ ի պատասխան Թեհրանի և Մերձավոր Արևելքում իսլամական դիմադրության ուժերի նկատմամբ թշնամական քայլերի։...
Աղբյուր` Panorama.am
16:13
Նախկին ՀՀԿ-ական, «Զովք»-ի փոխտնօրեն, «Պրոֆալ»-ի տնօրեն և այլք․ Աննա Հակոբյանի հետ ընթրած «հաջողակ տղամարդիկ»
Oragir.News-ը մանրամասներ է ընթրիքից, որին մասնակցելու համար «Իմ քայլը» հիմնադրամին նախապես 1 միլիոն դրամ պետք է վճարեին։
Աղբյուր` Panorama.am
16:00
Սերբիայում երկաթուղային կայարանում փլուզման հետևանքով 14 մարդ է զոհվել, երկրում սգո օր է
Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարությունը ցավակցել է Սերբիայի երկաթուղային կայարանում տեղի ունեցած ողբերգական փլուզման հետևանքով զոհվածների ընտանիքին։
Աղբյուր` Panorama.am
15:32
Ծանրորդ Ալեքսանդր Լազարյանը` Եվրոպայի մինչև 20 տարեկաների չեմպիոն
Նա նվաճել է նաև փոքր բրոնզե և փոքր ոսկե մեդալներ
Աղբյուր` Panorama.am
15:19
Արցախյան հանրությունը պետք է իմանա` ովքե՞ր են այդ մարդիկ, որ իրենց իրավունք են վերապահում արցախցիների անունից խոսել. Ստեփանյան
ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը տեղեկացրել է, որ «40+10 հազար» աջակցության ծրագիրը կշարունակվի մինչև ապրիլ,...
Աղբյուր` Panorama.am
15:07
Կոչ. COP29-ին ընդառաջ և ընթացքում հատուկ կարևորությամբ արծարծել արցախահայության նկատմամբ շարունակվող անարդարության մասին
Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինը, կաթողիկե հայոց կաթողիկոս պատրիարք Տ. Ռաֆայել Պետրոս ԻԱ Մինասյանը և Մերձավոր Արևելքի Հայ...
Աղբյուր` Panorama.am
14:41
Սիսիան-Աղիտու ավտոճանապարհին բախվել են բեռնատարն ու «VAZ»-ը, կան տուժածներ
Նոյեմբերի 2-ին, ժամը 13:23-ին Սյունիքի մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Սիսիան-Աղիտու...
Աղբյուր` Panorama.am
14:36
Խաչանովը մեկնաբանել է Փարիզի «Մասթերսի» քառորդ եզրափակչում Դիմիտրովի նկատմամբ տարած հաղթանակը
Ռուսաստանը ներկայացնող Կարեն Խաչանովը դուրս է եկել Փարիզում ընթացող Masters շարքի մրցաշարի  քառորդ եզրափակչում հաղթել է բուլղարացի Գրիգոր...
Աղբյուր` Panorama.am
14:26
Արամ Առաջինն ու Օկամպոն քննարկել են արցախահայերի իրավունքներին վերաբերող հարցեր
Նոյեմբեր 1-ին Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Առաջինն ու  Միջազգային քրեական դատարանի նախկին գլխավոր դատախազ Լուիս Մորենո...
Աղբյուր` Panorama.am
14:11
Արման Ծառուկյանն ու Իսլամ Մախաչևը կարող են ռևանշ մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին
Թեթև քաշային կարգում UFC-ի գործող չեմպիոն Իսլամ Մախաչևը և Արման Ծառուկյանը կարող են ռեւանշ-մենամարտ անցկացնել հունվարի 18-ին Լոս Անջելեսում...
Աղբյուր` Panorama.am
14:04
«Գոյ» թատրոնը կվերսկսի գործունեությունը
«Լիահույս ենք, որ Գ. Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի տնօրենը չի խոչընդոտի և կենթարկվի օրինական պահանջին»։
Աղբյուր` Panorama.am
14:00
Ջերմաստիճանը կշարունակի նվազել
Երևանում նոյեմբերի 2-ի ցերեկը, 5-7-ին սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ Նոյեմբերի 3-ի երեկոյան ժամերին, 4-ին հնարավոր է կարճատև անձրև։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:54
Մեկ տարում պարեկային ծառայության մեքենաների մասնակցությամբ գրանցվել է 468 պատահար. Հետք
որից 150-ի մեղավորը պարեկային ծառայության աշխատակիցներն են
Աղբյուր` Panorama.am
13:46
Բժիշկը բացատրել է, թե ինչու է քնի պակասը հանգեցնում քաշի ավելացման
Քնի մշտական պակասը հանգեցնում է այնպիսի նյութերի արտադրության ավելացմանը, որոնց պարագայում մարդն ավելի մեծ հաճույքով է սկսում ուտել ճարպային և...
Աղբյուր` Panorama.am
13:29
Գագիկ Ծառուկյանը զանգահարել է Արամ Ա-ին ու պատրաստակամություն հայտնել աջակցելու Լիբանանում բնակվող հայերին
Տեղի է ունեցել Գագիկ Ծառուկյանի և Մեծի Տանն Կիլիկիո  Կաթողիկոս Արամ Առաջինի հեռախոսազրույցը՝ Գագիկ Ծառուկյանի նախաձեռնությամբ։...
Աղբյուր` Panorama.am
13:14
Արսեն Բաբայան. ՄԻՊ արագ արձագանքման խմբերը չեն այցելել ձերբակալվածներին, ինչից կարող եմ մի բան ենթադրել
«Ի սկզբանե քաղաքացիների ձերբակալման նպատակը եղել է այս մարդկանց աչքը վախեցնելը։ Տանենք մի քանի ժամ, մի քանի օր պահենք, որ էլ հանկարծ...
Աղբյուր` Panorama.am
12:52
Շիրակում ամուսինը պատանդառել է կնոջն ու զանգահարել ոստիկանություն
Նոյեմբերի 1-ին, արտակագ դեպք է տեղի ունեցել Շիրակի մարզում։ Shamshyan.com-ի փոխանցմամբ, ժամը 19։50-ի սահմաններում ՀՀ ներքին գործերի...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում
12:04 02/11/2024

Հովհաննես Ավետիսյան. Ոստիկանությունը գտնվում է պատանդի կարգավիճակում

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}