Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սևանա լճում արդեն արձանագվել է ֆոսֆորի քանակության որոշակի սպառում, ինչը, ըստ մասնագետների, վկայում է այն մասին, որ արդեն սկսվել է ցիանո բակտերիաների աճը։ Իսկ երբ արձանագրում ենք ֆոսֆորի սպառում, որպես կանոն դա խոսում է այն մասին, որ արդեն սկսվել է Սևանա լճի ծաղկման առաջնային փուլը»,- ասուլիսում ասաց ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարի տեղակալ Իրինա Ղափլանյանը։

Նա նշեց, որ դեռ չի կարող խոսել ծաղկման ծավալների մասին, քանի որ Սևանա լճի էկոհամակարգը   բազմաշերտ է, շատ գործոններ են ազդում ընդհանուր պրոցեսների վրա։ Փոխնախարարն ասաց, որ նմանատիպ կապտականաչ ջրիմուռների ծագում տեղի է ունենում աշխարհի համարյա բոլոր կետերում, որտեղ կան քաղցրահամ ջրի ջրավազաններ, զգալի ճնշում է ունենում նաև մոլորակում ջերմաստիճանի բարձրացումը։

«Կան տարբեր տեսակի ցիանո բակտերիաներ։ Այն տեսակը, որը նմուշառվել էր ու ծաղկել էր Սևանում,  այն տոկսիկության աստիճանը չէ, ինչ այլ ջրավազաններում՝ հաշվի առնելով լճի բարձրադիր գոտին ու ջերմաստիճանի համեմատական ցածր լինելը, քան այլ ջրավազաններում։ Բայց դրանք վտանգավոր են ջրի, լճի էկոհամակարգի համար։ Երբ արձանագրում ենք կապտականաչ ջրիմուռների աճ, փաստացի մտնում ենք լճի ճահճացման փուլ, որը վտանգավոր է։ Կա անվերադարձ նիշ, եթե չկարողանանք ժամանակին միջոցառումներ իրականացնենք ու կանխենք օրգանական զանգվածի ներհոսքը դեպի լիճ, կարող ենք լիճը կորցնել։ Ամենակարևորը՝ նվազեցնել օրգանական նյութի ներհոսքը։ Բայց այդ կուտակումները ոչ թե տարիներով, այլ տասնամյակներով են եղել Սևանի ջրավազանում և արդեն ունենք բարձր կուտակում, այդ բարձր կուտակման ֆոնի վրա է ծաղկում լիճը։ Առաջնահերթությունը՝ կանխել հավելյալ ճնշումը Սևանի վրա ու նվազեցնել այդ օրգանական զանգվածը, որ կա լճում։ Դա արվելու է ձկների քանակի մեծացման հաշվին»,- ասաց Իրինա Ղափլանյանը։

Նա նշեց, որ արդյոք ծաղկման դեպքում կթույլատրվի լողալ լճում, թե ոչ, կախված  է մասշտաբայնությունից, լիազոր մարմինները հանրությանը կներկայացնեն իրավիճակը։

Փոխնախարարն ասաց, որ նախորդ տարի, երբ Սևանա լիճը կրկին ծաղկել էր, մասնագետների, գիտնականների հետ խորհրդակցություններ են արել, արդյունքում եկել են այն եզրահանգման, որ կանաչումը մեզ հետ է լինելու պարբերաբար՝ հաշվի առնելով, որ բացասական ներգործությունը Սևանա լճի էկոհամակարգի վրա տևել է ոչ թե տարիներ, այլ տասնամյակներ։ Այդ ծաղկումը, կանաչումը տեղի է ունեցել դեռ նախորդ դարի 60-ականներին, երբ խախտվել էր Սևանի էկոհամակարգի հավասարակշությունը, բացասական ազդեցություն էր ներգործվել հատկապես հատակամերձ, սառը շերտի վրա։

Նա նշեց, որ գլխավոր խնդիրներից է ջրի մակարդակի իջեցումը, տարիների ընթացքում բացասական ներգործություն ունեցել են ջրի վրա կենցաղային ու այլ կեղտաջրերի ներհոսքը։ Ի. Ղափլանյանի խոսքով, ամենակարևոր գործոններից է նաև գլոբալ ջերմաստիճանի բարձրացումը. ՀՀ տարածքում 1,3 աստիճանով  ջերմաստիճանի տաքացում է եղել, իսկ ջերմաստիճանի բարձրացումը հավելյալ բացասական գործոն է և նպաստում է ծաղկմանը։

Փոխնախարարն ասաց, որ հաշվի առնելով այս փաստերը, ծավալուն փաստաթուղթ են ներկայացրել իրենց գործընկերներին, հատկապես Եվրամիությանը, որի աջակցության միջոցով իրականացվելու  է Սևանի էկոհամակագրի վերականգման ծրագիր։ Նախատեսվել է 5 միլիոն եվրո։ 

Փաստաթղթում խնդիրները բաժանված են երկու մասի՝ Սևանի ջրի քանակական ու որակական խնդիր։ Նա նշեց, որ քանակական խնդրի լուծման համար պետք է ապահովել լճի մակարդակի բարձրացում՝ ավելացնելով քանակական ներհոսքը ու նվազեցնելով արտահոսքը։  Ջրի որակական խնդրի համար պետք է լուծել դեպի Սևանա լիճ կենցաղային և այլ կեղտաջրերի ներհոսքի խնդիրը։ Երեք միջոցառում է նշված ծրագրում՝ ափամերձ համայնքների կեղտաջրերի կենսաբանական մաքրման կայանի ստեղծում, գետերի հուների մաքրում, Սոթքի լքված հանքավայրի ռեկուլտիվացում։

«Հիմա քննարկման փուլում է ԵՄ և իրականացնող կազմակերպությունների հետ։ Ամենայն հավանականությամբ արդեն սեպտեմբերից այդ ծրագրի շրջանակներում կմեկնարկեն աշխատանքները»,- ասաց փոխնախարարը։

Նա նշեց, որ ունեն նաև Սևանի տարեկան ծրագիրը, որով նույնպես նախատեսված են միջոցառումներ։

Հարցին՝ արդյո՞ք արվել է հետազոտություն, թե ցիանո բակտերիաների տոկսիկ ազդեցությունն որքան է կազմում սննդային շղթայում, հաշվի առնելով, որ լճի հարակից համայնքները գյուղատնտեսական հողերը ջրում են լճի ջրով, փոխնախարարը պատասխանեց, որ նմանատիպ հետազոտւթյուն չի իրականացվել, նմուշառումն արվել է, բայց այս պահին իրենց լաբորատորիաներում չկա այդ կարողությունը, որպեսզի տոկսիկությունը հասկանան ու նաև հասկանան, թե ոռոգման դեպքում ցիանո բակտերիաների ներհոսքը ոռոգվող հող ինչ քիմիական ու կենսաբանական պրոցեսներ են տեղի ունենում։

Ի.Ղափլանյանն ասաց, որ համագործակցում են գերմանական մի գիտահետազոտական ինստիտուտի հետ, դրամաշնորհ է հաստատվել 500 հազար եվրոյի չափով, այսինքն, գիտահետազոտական աշխատանքներ արվում են հասկանալու Սևանի էկոհամակարգի հետ կապված խնդիրները։

Ինչ վերաբերում է անօրինական շենք-շինությունների քանդմանը, հաշվի առնելով, որ ափամերձ գյուղերում դրանք նաև բնակելի են, փոխնախարարն ասաց, որ այդ շինությունները բոլորը գույքագրված են, բավականին մեծ թիվ են կազմում, արդեն ծանուցվել են։ Առաջնային ապամոնտաժվելու են 32 հանրային շինություն, այնուհետև արդեն կսկեն աշխատել քաղաքացիների հետ։