Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վարչապետ Նիկոլ  Փաշինյանի ֆեյսբուքյան էջում լուսանկարների, տեսանյութերի հրապարկման ու անձնական տվյալների պաշտպանության ազգային օրենսդրության պահանջների, միջազգային կանոնների միջև առկա է հստակ հակասություն։ Panorama.am-ի հետ զրույցում նման պնդում արեց «Ինֆորմացիայի ազատության կենտրոն» ՀԿ հիմնադիր ղեկավար Շուշան Դոյդոյանը։

Նա մանրամասնեց, նախ խախտվում է համաչափության սկզբունքը, տեսահսկողը կամ լուսանկարահանողը պարտավոր է տվյալները մշակել այն նվազագույն ծավալով, որն անհրաժեշտ է օրինական նպատակին հասնելու համար։

«Ճիշտ է, իշխանության կողմից լավ նպատակ է դրված, բայց յուրաքանչյուր նպատակի հասնելու համար պետք է օգտագործվի անձնական տվյալների նվազագույն ծավալ։ Եթե հնարավոր է առանց մարդկանց ապանձնավորելու հասնել այդ նպատակին, ուրեմն` պետք է այդպես անել։ Եթե հնարավոր է միայն լուսանկարներ հրապարակելով հասնել այդ նպատակին, ուրեմն` այդպես պետք է անել, հարկ չկա տեսագրություններ տարածել։ Միաժամանակ դրանք հրապարակելիս պետք է ապանձնավորել մարդկանց, փակել դեմքերը, բլուր անել կադրը, քանի որ այստեղ էականը ոչ թե դեմքերն են, այլ երևույթը»,-ասաց Շուշան Դոյդոյանը։

Երկրորդ խնդիրը, ըստ փորձագետի, վերաբերում է բարեխղճության սկզբունքի խախտմանը, քանի որ տեսահսկման սուբյեկտներն ուղղակի չեն նախազգուշացվում, որ հենց այս պահին գտնվում են տեսահսկման կամ լուսանկարահանման ընթացքում կամ որ իրենց խիստ ընտանեկասն միջոցառումը հեռարձակվում է ուղիղ եթերում։

«Ըստ օրենքի, տեսանկարելիս ու լուսանկարելիս պետք է մարդկանց տեղեկացնել , ծանուցել այդ մասին։ Սա է բարեխղճության կանոնը»,-ընդգծեց ՀԿ նախագահը։

Հետագա նման խախտումները կանխելու համար, Շուշան Դոյդոյանի գնահատմամբ, ԱՆ անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալությունը պետք է անհապաղ բացատրությամբ հանդես գա, մատնացույց անի խնդիրն ու նկարագրի այն։ 

«Բացի այդ, գործակալությունը պետք է առաջարկի ու ներկայացնի այն մինիմալ կանոնները, որոնց պետք է հետևեն «որսի ելած» քաղաքացիները, որպեսզի չխախտեն անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքը»,-նշեց նա։

Արդարադատության նախարարության ենթակայությամբ գործող գործակալությունը պետք է փորձի հավասարակշռություն սահմանi երկու կարևոր շահերի՝ առողջությանը սպառնացող վտանգը կանխելու և քաղաքացիների կյանքի գաղտի իրավունքի միջև, որոնք այսօր բախվել են իրար։

«Դա կարող է անել գրագետ, օրենքից բխող կանոնները հանրությանը, նաև իշխանությանը իրազեկելու միջոցով, որպեսզի այդ շահերն առաջ չտարվեն մեկը մյուսի հաշվին»,-ասաց նա՝ հիշեցնելով, որ տեսահսկման մշակված ուղեցույց կա։

ՀԿ նախագահը հիշեցնում է, որ հասարակական վայրերում տեսահսկում կարող է իրականացվել միայն հանրային իշխանությունների կողմից՝ օրինակ,  քաղաքապետարանի, ոստիկանության, ինչպես նաև օրենքով սահմանված դեպքերում ու կարգով։

«Եվ հիմա նման վայրերում մենք լայնորեն հանրայնացնում ենք մարդկանց՝ կոպիտ խախտելով այդ մարդկանց անձնական տվյալների գաղտնիության իրավունքը»,-ասաց նա։

Եթե խախտվել է մարդու իրավունքը, ապա պաշտպանության ի՞նչ միջոցներ կան։ Ի պատասխան հարցի Դոյդոյանը նշում է, որ մարդը պետք է դիմի ԱՆ անձնական տվյալների պաշտպանության գործակալությանը,  և քաղաքացու դիմումի հիման վրա գործակալությունը պարտավոր է վարույթ հարուցել ու քննել այն։

«Եթե պարզվի, որ տեղի է ունեցել խախտում, ապա պետք է այն անհապաղ վերացվի, ոչնչացվեն հավաքած բոլոր տվյալները։ Եվ իհարկե կարող է սահմանվել  վարչական տույժ»,-օրենսդրության հնարավորությունները թվարկեց անձնական տվյալների պաշտպանության ոլորտի փորձագետը։

Հիշեցնենք, որ «Անձնական տվյալների պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքը խախտելու, այդ թվում անձնական տվյալ մշակելը (այդ թվում տեսահսկման միջոցով) օրենքով սահմանված կարգի խախտմամբ իրականացնելու դեպքում սահմանված է վարչական պատասխանատվություն՝ տուգանք, որի չափը տարբեր խախտումների դեպքում տատանվում է 50.000 ՀՀ դրամից մինչև 500.000 ՀՀ դրամ (Վարչական իրավախախտումների վերաբերյալ օրենսգիրք, հոդված 189.17):

Դոյդոյանի խոսքով, տվյալ դեպքում լիազոր մարմինը պարտադիր չէ, որ սպասի դիմումների, և խնդիրը կարող է քննել իր սեփական նախաձեռնությամբ, քանի որ այս դեպքում գործ ունենք զանգվածային առերևույթ խախտումների հետ։

«Կարծում եմ, որ այստեղ ամենաառաջնայինը պետք է լինի գործակալության դերը՝ անհապաղ քայլերի ձեռնարկումը, որպեսզի այս որսն ուղղակի դադարեցվի։ Ցավոք, իշխանությունները դասեր չքաղեցին էջմիածինեցի կնոջ դեպքի հանրայնացումից, որը դարձավ սարսափելի հարձակումների ու թիրախավորման զոհ։ Նույնը հիմա է տեղի ունենում անչափահասների, հանրային վայրերում հայտնված երեխաների դեպքում, որոնք էլ ավելի պաշտպանված պետք է  լինեին անձնական տվյալների դաշտում»,-ասաց նա։

Հիշեցնենք, որ համացանցում հատկապես մեծ աղմուկ հանեց ու քննադատությունների արժանացավ մետրոյում երիտասարդ աղջկա լուսանկարի հրապարակումը։ Հանրային պարսավանքից հետո վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը հեռացրեց այն։

ՀԿ նախագահից հետաքրքրվեցինք, լուսանկարների, տեսանյութերի հեռացումից հետո կարելի՞ է ասել, որ վերականգնվել է ոտնահարված, խախտված իրավունքը։

«Ո՜չ, քանի որ այդ լուսանկարները պետք է համացանցից առհասարակ հեռացվեն։ Ես ինչո՞ւ եմ այս դեպքում առավել բուռն արձագանքում, քանի որ իրավիճակն այլ է, երբ լուսակարը հայտնվում է տպագիր թերթում, կամ ցույց են տալիս հեռուստաալիքներով մեկ անգամ, այլ է, երբ այն հայտնվում է համացանցում, սոցիալական ցանցերում ու այլ հարթակներում, քանի որ այդ դեպքում դու այլևս լուսանկարի, տեսանյութի տերը չես, անհնար է այն հեռացնել համացանցի որոնման համակարգերից, էլ չեմ ասում այդ դեպքում, երբ այն տարածում է  երկրի առաջին դեմքը, հետո շատերն էլ իրենց պարտքն են համարում դրանք տարածել, տարածել ու տարածել։ Այսինքն, գրեթե անհնար է մարդու՝ խախտված իրավունքի լիարժեք վերականգնումը»,-ընդգծեց Շուշան Դոյդոյանը։

Հիշեցնենք, որ լուսանկարները համացանցից հեռացնելու հորդորով հանդես է եկել Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը, Փաշինյանին նման վարքագիծը դադարեցնելու կոչեր են հնչեցրել ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արթուր Վանեցյանը, իրավապաշտպան ու կանանց իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող Զարուհի Հովհաննիսյանը, ԱԺ պատգամավոր Անի Սամսոնյանը, Երևանի ավագանու անդամ Թեհմինա Վարդանյանը, հաղորդակցության մասնագետ Աստղիկ Ավետիսյանն ու այլք։

Վարչապետ Փաշինյանն ի պատասխան հայտարարել է՝ շարունակելու է իրականացնել հանրային վերահսկողության արշավը ու կոչ է արել մարդկանց նոր տվյալներ հաղորդել։