Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հունիսի 25-ին Ազգային ժողովն ընդունեց «ՀՀ հարկային օրենսգրքում փոփոխություններ և լրացումներ» կատարելու մասին օրենքի նախագիծը, որով նախատեսվում է գույքահարկի ավելացում 2021 թվականի հունվարից։ Այսօր, երբ ամբողջ աշխարհում տնտեսական ճգնաժամ է, մշակվում են հակաճգնաժամային քաղաքականություն, հիմնականում նվազեցնում են հարկերը, կամ գոնե թողնում նույնը, մեզ մոտ հակառակն է։

ԱԺ ընդունած նախագծի մասին Panorama.am-ը զրուցել է տնտեսագետ Սուրեն Պարսյանի հետ։

Panorama.am - Ինչպե՞ս կգնահատեք այդ նախագիծը քաղաքացիների, նաև՝ կառավարությանը օգուտի և վնասի տեսանկյունից։

Ս.Պարսյան- Այս նախագիծը սոցիալական տեսանկյունից անարդար է և ոչ արդյունավետ։ Անարդար է, քանի որ բավականին զգալի հարկային բեռ է դնում սոցիալապես խոցելի խմբերի վրա։ Ներկայումս մինչև 3 միլիոն կադաստրային արժեք ունեցող գույքն ազատված է գույքահարկից։ Այս նախագծով իշխանությունները որոշել են 7 միլիոն և 10 միլիոն շուկայական արժեք ունեցող բնակարանների և առանձնատների դեպքում նախատեսել գույքահարկ 0,05-ի չափով։

Մարդիկ լավ օրից չէ, որ ապրում են նման արժեք ունեցող բնակարաններում։ 7 կամ 10 միլիոն արժեք ունեցող բնակարանի տերերի սոցիալական վիճակն այնքան լավ չէ, որ ի վիճակի լինեն թեկուզ փոքր գույքահարկ վճարել։

Պետության կողմից անարդյունավետ է լինելու այդ գումարների հավաքագրումը։

Քաղաքապետարանները, գյուղապետարաններն  ավելի մեծ ջանք են դնելու այդ փոքր գումարները հավաքագրելու համար, ստիպված են լինելու դատարաններ դիմել։ Հատկապես դժվար է լինելու գանձում իրականացնել սոցիալապես խոցերի մարդկանցից, քաղաքապետարանը պետք է դիմի դատարան կամ այլ մարմիններին գումարը գանձելու համար։

Հիշեցնեմ մեր հանրությանն ու պատգամավորներին, հոկտեմբերին, երբ ներկայացնում էին օրենքի նախագիծ, հայտարարում էին՝ դրանով գույքահարկը չի բարձրանում։ Հիմա՝ հունիսին, հայտարարում են, որ հոկտեմբերի այդ նախագծով բարձրացրել են, հիմա իջեցնում են։ Ստացվում է՝  գործող իշխանություններն իրենց բարձրացրածը մի քիչ իջեցնում են ու ժողովրդին որպես լավություն են ներկայացնում։ Նրանց հայտարարությունը տրամաբանությունից և քաղաքական օրինաչափություններից դուրս մոտեցում է։

Արձանագրենք, որ 2021 թվականի հունվարի 1-ից բարձրանում է գույքահարկը 3-5 անգամ։ Թե նրանք նախկինում ինչքան էին նախատեսել բարձրացնել, հետո որքան են լավություն անում ժողովրդին,  դա ոչ մեկին արդեն չի հետաքրքրում։ Ակնհայտ է, որ նրանց կողմից 3-5 անգամ բարձրացել է գույքահարկը բոլորի համար, սոցիալապես խոցելի խմբերի համար ևս նախատեսվել է գույքահարկ, որը նախկինում չկար։

Նրանք հայտարարում են, որ սա դղյակները հարկելու համար են անում։ Դարձյալ այդ հայտարարությունը քիչ է համապատասխանում իրականությանը։ Նույն օրենքի համաձայն, 100 և 120 միլիոն դրամից ավելի արժեք ունեցող բնակարանների, առանձնատների դեպքում գույքահարկը դարձյալ լինելու է նույն 1 տոկոսը։ Այսինքն, Կենտրոնում 3 սենյականոց բանակարանը, որն արժի 120 միլիոն դրամ, առանձնատունը, որն արժի 1 միլիոն դոլար, երկուսի դեպքում էլ լինելու է 1 տոկոս  գույքահարկ։ Այստեղ պրոգրեսիվություն առհասարակ գոյություն չունի, արդարություն գոյություն չոնի։ Եթե ուզում էին դղյակների տերերին հարկել, կարող էին 250 միլիոն դրամից ավելի կամ կես միլիարդ դրամից ավելի արժեք ունեցող տների դեպքում գույքահարկը նախատեսել 2, 3 4 տոկոս։

Ի դեպ,  մեր երկրում, ինչպես իրենք են ասում, խոշոր դղյակները կարող է  լինել 500, 1000 հատ։ Դրանից մուտքերն շատ ավելի քիչ են լինելու, քան միջին ու սոցիալապես աղքատ  խավից գանձվող գույքահարկի գումարը. 1000 գույքից գանձելու են, ենթադրենք, 100 միլիոն դրամ, իսկ 580 հազար գույքից, թեկուզ ցածր տոկոսով, մի քանի միլիարդ դրամի չափով գույքահարկ են գանձելու։ Հանրագումարում՝ սոցիալապես խոցելի խմբերից և միջին խավից ավելի շատ գումար են հավաքելու, քան հարուստներից,  դղյակի տերերից։

Panorama.am -Պարոն Պարսյան, ըստ Ձեզ, այս փոփոխությունը չպե՞տք է կատարվեր, մնար այնպես, ինչպես կա՞ր՝ հաշվի առնելով նաև տնտեսական ճգնաժամը, տասնյակ հազարավոր աշխատատեղերի փակումը, որի մասին բարձրաձայնում է հենց կառավարությունը։

Ս.Պարսյան- Միանշանակ է, որ կառավարությունն այս դեպքում շտապողականություն ցուցաբերեց, քննարկումներ չիրականացրեց, հատվածական որոշում է, զուտ ֆինանսական հանգամանքներն են հաշվի առել՝ անտեսելով մնացածը։ Ուղղակի իրենք արագ-արագ քայլեր իրականացրեցին՝ առանց երկար- բարակ մտածելու։ 

Նրանց նպատակը զուտ ֆինանսական էր։ Նրանք լսեցին, որ գույքահարկը բավական ցածր է, որի մասին բոլորն էին խոսում, միջազգային, տեղական  բոլոր հետազոտություններըվկայում, որոշեցին ուղղակի բարձրացնել։ Թե ինչպես բարձրացրեցին, սա է ամենամեծ խնդիրը,  վերացրեցին չհարկվող շեմը, խնդիր դրեցին կադաստրային արժեքի մասով, այսինքն կադաստրային արժեքը դարձավ շուկայական, իսկ շուկայական արժեքն որոշելու է  կադաստրը, որը համապատասխան կարողություն ու վստահություն այս պահին չունի հանրության մեջ,  կարող է, բնականաբար,  լուրջ վեճեր, դատական քննարկումների  դեպքեր առաջանան։

Մենք պետք է գնահատենք՝ մեր տնտեսությունը, մեր ազգաբնակչությունը պատրա՞ստ է նման կտրուկ փոփոխությունների, հատկապես սոցիալապես խոցելի խմբերը, միջին խավը։ Եթե ուզում էին դղյակները հարկել, կարող էին որոշել՝ կես միլիոն դոլարից ավելի արժեք ունեցող տների գույքահարկը սահմանել 3 տոկոս, մնացածի տոկոսադրույքներն այնպես սահմանել, որ չավելանային, ինչպես վճարել են 2020-ին, այնպես էլ վճարել 2021-ին։ Բայց ոչ, որոշեցին գույքահարկը բարձրացնել բոլորի համար։

Սրա արդյունքում մեծ հարված է հասցվելու նաև անշարժ գույքի շուկային։ Այս տարի 5 ամիսների կտրվածքով ունենք շինարարության ոլորտի 26,6 տոկոսի չափով անկում։ Սա էլ իր հերթին խնդրիներ կստեղծի անշարժ  գույքի շուկայում, հատկապես միջին ու բարձր արժեք ունեցող տների  նկատմամբ պահանջարկը կարող  է էականորեն նվազել, տան սեփականատերերը կսկսեն մտածել՝ արդյոք պատրաստ են վճարել այդքան գույքահարկ։

Նրանց բերած հարցը մեր տնտեսական օրակարգից դուրս է, նրանք զբաղված են իրենց անձնական օրակարգերով, մոռանում են՝ ինչ խնդիրներ ունի ժողովուրդը, տնտեսությունը։

Կարծիք կա, որ այս գույքահարկի միջոցով իշխանությունն ուզում է վերաբաշխել գույքը, այսինքն, ըստ էության, անուղղակի ձևով մարդկանց ստիպում են կենտրոնում իրենց բնակարանները վաճառել, գնալ արվարձաններ, կենտրոն գան այն մարդիկ, ովքեր ունեն կայուն, բարձր, բոնուսային, պարգևավճարային աշխատավարձեր և այլ եկամուտներ։

Panorama.am- Ո՞րը կլիներ ճիշտ լուծումը։

Ս.Պարսյան- Նախ պետք է ունենայինք գույքահարկի չհարկվող շեմ։ Այս պահին կա մեզ մոտ, նաև ամբողջ աշխարհում նման մոտեցում կա։  Նոր շեմ սահմանել բարձր արժեք ունեցող տների համար, իրենց ասած դղյակների համար։ Պետք էր վերանայել միջին խավի համար գույքահարկը։ Գույքահարկը ոչ թե պետք է ավելանար 3-5 անգամ, գոնե 1,5-2 անգամ՝ սկզբանական շրջանում։

Panorama.am- Շնորհակալություն զրույցի համար։