Ձեր վստահելի աղբյուրը

Վերջին ամիսներին քննարկվում են հանրակրթության ոլորտում նախատեսվող փոփոխությունները: Քննարկումններից հիմնականում պարզ է դառնում, որ առաջարկվող փոփոխությունների մասին տեղյակ չեն նաև հենց այն մարդիկ, որոնք պետք է նախապես իմանային դրանց մասին, դրանք կազմելիս հենց նրանք ներգրավված լինեին աշխատանքներում:

«Յուրաքանչյուր փոփոխություն հանրակրթության ծրագրում՝ ցանկացած դասարանում, ցանկացած առարկայից, պետք է քննարկվի համապատասխան մասնագետների, փորձագետների հետ, հետո անցնի փորձարկման փուլ՝ առնվազն 2-3 տարի, դրանից հետ վերախմբագրվի ու կիրառության մեջ մտնի լիազոր մարմնի՝ կրթության, գիտության, մշակույթի ու սպորտի նախարարության հրամանով»,- Panorama.am-ի հետ զրույցում ասաց կրթական հարցերով փորձագետ Ատոմ Մխիթարյանը:

Նա նշեց, որ վերջին շրջանում հանրակրթության ոլորտում փոփոխությունները քիչ չեն, բայց դրանց  մասին մասնագիտական հանրությունն իմանում է, ըստ էության, դրանք ուժի մեջ մտնելուց, կիրառվելուց անմիջապես հետո:

«Ստացվում է՝ որոշումներ են կայացվում փակ դռների հետևում, հրամցվում դրանք կիրառողներին, որոնք ընդհանրապես մասնակցություն չեն ունեցել այդ որոշումների կայացմանը: Ըստ էության, մեր բազմաթիվ կոչերը, որ անհրաժեշտ է գոնե քննարկումներ կազմակերպել, մասնագետների, գրականագետների ներգրավել, կարծիք հարցնել Գիտությունների ազգային ակադեմիայից, Երևանի պետական համալսարանից, անտեսվում են, որոշումները կայացվում եմ քաոսային՝ այսօր արթանացանք, որոշեցինք այս մի բանը, սկսվում է դրա կիրառումը:

Այդպես չեն վարվում հանրակրթության հետ, որովհետև յուրաքանչյուր փոփոխություն էական ազդեցություն է ունենում սերունդների դաստիարակության, կրթության վրա, որն էլ էական ազդեցություն է ունենում երկրի տնտեսության վրա: Հանրակրթության ոլորտում միայն գիտելիքներ չենք հաղորդում, դաստիարակություն ենք տալիս, իսկ դաստիարակված այսօրվա աշակերտները վաղվա մեր քաղաքացիներն են, որոնք որոշումներ են կայացնելու նաև պետական ապարատի, միջազգային հարաբերությունների մակադակում: Ինչ է նշանակում, որ կարելի է մեկ գրիչի հարվածով փոփոխություններ անել, հետո նոր մտածել՝ ճիշտ ենք արել, թե սխալ»:

Կրթության փորձագետի խոսքով, պետք է մասնագիտական հանրությունը բարձրաձայնի այն խնդիրների մասին, որոնք նկատում է, պետք է կազմակերպի այդ ամենը:

«Լիազոր մարմինն այդ մեխանիզմները չի ստեղծում, որևէ խորհրդակցական մարմին չկա, մասնագիտական խումբ չկա, որի կարծիքը պետք է հասանելի լինի: Յուրաքանչյուր փորձագետ, մասնագետ իր կարծիքը բաձրաձայնում է: Ինչ է ստացվում, որ որոշմանը դեմ և կողմ կարծիքներ կարող են ի հայտ գալ ու այդ խառնիճաղանջ իրավիճակում ցանկացած որոշում կարելի է անցկացել, որովհետև այդ մեխանիզմը չկա»,- ասաց Ա.Մխիթարյանը:

Նա նշեց, որ պետք է ստեղծվեն մասնագիտական հանձնաժողովներ, հանրային քննարկումներ կազմակերպել՝ անպայման ընդգրկելով ուսուցիչների, ծնողների:

«Անհատական կարծիքները կարտահայտվեն, բայց համակարգային խնդիր պետք է լուծել, այդ մեխանիզմները պետք է պետության կողմից ստեղծվեն»,- ասաց Ա. Մխիթարյանը:  

Այժմ դպրոցական տարբեր առարկաների նոր չափորոշիչներին ծանոթանալով՝ մասնագետներն իրենց կարծիքներն են արտահայտում՝ փորձելով գոնե այդպես լսելի դարձնել իրենց ձայնը: Բուռն քննարկումների տեղիք են տվել գրականության առարկայի նոր չափորոշիչները:

ՀՀ ԳԱԱ լեզվի ինստիտուտի տնօրեն, ԲՈՀ-ի դոցենտ, ԳՊՀ պրոֆեսոր, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Վիկտոր Կատվալյանն իր կարծիքը հայտնել է ֆեյսբուքյան գրառմամբ.

«ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարությանը հորդորում եմ դադարեցնել Հայոց լեզվի և գրականության չափորոշչի և ծրագրերի հանրային քննարկումը և չեղարկել նախագիծը՝ նկատի ունենալով շարադրանքի աղաղակող լեզվական սխալներն ու անտրամաբանական ձևակերպումները, մասնագիտական ու բովանդակային անլիարժեքությունն ու թերացումները, կրթական գործի կազմակերպման վերաբերյալ պատկերացումների՝ ազգային ու պետական նպատակներին ու շահերին, առկա աշխարհաքաղաքական իրադրությանը անհամապատասխանությունը»:

Բանասեր Սերժ Սրապիոնյանը նույնպես ֆեյսբուքյան գրառում է արել՝ նախապես նշելով, որ չի սիրում ՖԲ-ով հանդես գալ, «բայց, ինչպես ասում են, մարդը որոշում է, Աստված տնօրինում։ Այս անգամ խախտում եմ իմ իսկ սկզբունքը ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարարության պարտադրանքով»։

«Այո՛, պարտադրանքով, քանի որ դպրոցական կրթության ծրագրերի այն չափորոշիչները, որ սույն գերատեսչությունը ներկայացրել է իբր քննարկման, այլ կերպ, քան խոսելու պարտադրանք, չես անվանի։ Այդ «փաստաթղթի» շարադրանքի՝ իբրև անգրագիտության դասական օրինակի մասին մասնագետները ( Հրաչուհի Փալանդուզյան, Լևոն Սարգսյան և այլք) արդեն հիմնավոր ու սպառիչ խոսել են։ Իմ խոսքը տվյալ փաստաթղթի բովանդակությանն է վերաբերում, ու նաև նրա հակազգային ու հայակործան նպատակներին։ Եվ սա չափազանցություն չէ։ Ի մասնավորի՝ նկատի ունեմ «Գրականություն» առարկայի ծրագիրը, ավելի ճիշտ՝ հակածրագիրը։

Նախ ասեմ, որ տողերիս հեղինակը բոլորովին վերջերս մասնակցել է ՀՌ-ի կազմակերպած մի քննարկման, որին մասնակցում էին հայ ժողովրդի պատմության մասնագետ ուսուցչուհի, կրթության գծով փորձագետ, ԲՈԿ-ի նախագահի տեղակալ (չգիտեմ դեռ շարունակում է պաշտոնավարել, թե ոչ, բայց դա կարևոր չէ) Ա. Մխիթարյանը և չափորոշիչները կազմողների խմբից երիտասարդ փորձագետ Ա. Թորոսյանը։ Այս մասնագետի մասին ես մի առիթով արդեն խոսել եմ։ Գրագետ, իր գործի գիտակ և սրտացավ մասնագետ է պ. Թորոսյանը։ Գոնե այն ժամանակ տպավորությունն այդպիսին էր։ Փաստաթղթի հրապարակումը, սակայն, որոշ չափով վերպահությունների տեղիք տվեց։

Նախ՝ պ. Թորոսյանը, պարզվում է, «Ֆիզիկա» առարկայի ծրագրերի կազմողների խմբում է, մինչդեռ քննարկումը Հայ Եկեղեցու պատմություն և Հայոց լեզու առարկաներին էր նվիրված։ Ապա՝ փորձագետը մասնակիցներին հավաստիացրեց, որ կոնկրետ առարկայացանկ դեռ գոյություն չունի, մինչդեռ այսօր արդեն հրապարկվել են թե՛ առարկաները և թե՛ դրանց բովանդակությունը։ Մնում է մտածել, թե պ. Թորոսյանը կա՛մ չէր տիրապետում իրողությանը, կա՛մ խուսափում էր իրականություն ներկայացնելուց։ Երկու դեպքում է , մեղմ ասած, անընդունելի մոտեցման հետ գործ ունենք։ Ինչևիցե, դառնանք գրականության չարաբաստիկ չափորոշիչներին։

Ստորև կխոսեմ ոչ շատ մանրամասնորեն՝ թողնելով դա ավելի հարմար տեղի և ժամանակի, և կներկայացնեմ մի քանի, իմ կարծիքով առավել կարևոր խնդիրներ։ Հայ աշակերտը, պատկերացնու՞մ եք, սովորելու է ոչ թե ՀԱՅ գրականություն, այլ պարզապե՛ս գրականություն։ Եվ սա դեռ սկիզբն է։ Պարզվում է նաև՝ հին և միջնադարի գարականություն, որպես այդպիսին, չենք ունեցել, միայն Նահապետ Քուչակ և Սայաթ Նովա ենք ունեցել, այն էլ ոչ իբրև ուսումնասիրվող հեղինակներ, այլ ընդամենը համեմատության համար։ Թե ինչով և ինչքան են խանգարում Մ. Մաշտոցը, Մ. Խորենացին, Եղիշեն, Այգեկցին, Գոշը, Բուզանդը և միջնադարի մյուս մեծերը հայ աշակերտին «վերլուծելու» և «ինքնուրույն մտածողություն ձևավորելու», հայտնի է միայն Սատանային և մեկ էլ սույն «քյալլագյոզության» հեղինակներին։

Նախկինում հայ գրականության դասընթացին զուգահեռ դպրոցականը սովորում էր նաև ռուս գրականություն։ Ծրագրում անգամ հպանցիկ հիշատակում չկա նման գրականության գոյության մասին։ Թե համամարդկային ինչ արժեք է ռուսաց գրականությունը, վկայում են մերոնք և այլերը։ Թումանյանը վկա։ Չեմ էլ ուզում խոսել այն մասին, թե այն ինչ դերակատարություն է ունեցել հայ նոր գրականության ձևավորման և զարգացման ընթացքի վրա։ Վկան՝ դարձյալ Թումանյանը։ Ինչ եղավ արևմտահայ գրականության ճակատագիրը Ցեղասպանությունից հետո, նույնպես կարևոր չէ։ Այն պարզապես անհետացավ։

Սիրելի՛ հայրենակիցներ, հասկանու՞մ եք, աշխարհում չեն եղել գլոբալացվող աշխարհի ամենակուլ երախում անհետացող հայ մարդու ճակատագրով մտահոգ շահնուրներ, հայ լեզվի ու եկեղեցու սիրահար ու ջատագով թեքեյաններ, նոր հայրենիքի հաջողություններով ուրախացող և սայթաքումներից սրտի ցավ ունեցող եսայաններ ու կոստանզարյաներ, չեն եղել ու չկան մուշեղիշխաններ, համաստեղներ, օշականներ ու մնձուրիներ։ Չեն եղել ու չկան։

Սփյուռք չկա ուղղակի։ Երջանիկ բացառություն է միայն Զահրատը։ Թե ինչ չափանիշով ու սկզբունքով, դարձյալ միայն «քյալլագյոզներին» է հայտնի։ Հա, չմոռանանք, նաև Սատանային։ (Բառը մեծատառով եմ գրում՝ նրա հետևորդներին չտխրեցնելու համար)։ Արդի կամ ժամանակակից գրականությունն արդեն վատ երազի պես մի բան է։ Դասական գրողների մեծ մասին ցանկից թողել են դուրս, փոխարենը աշակերտին «վերլուծել» են սովորեցնում թեկուզ շնորհալի, բայց գրականության մեջ նոր-նոր միայն առաջին քայլերն անող Գրիգի, Պաչյանի, Օհանյանի գրականությունով։

Լավ է, գոնե մեկ բանաստեղծությամբ հիշատակվում են Խաչիկ Մանուկյանի ու Հուսիկ Արայի անունները: Էլ չասեմ Թ. Տոնոյանի մասին, որի բանաստեղծությունները երգի են վերածվել, իսկ դրանցից մեկը արդեն քանի տարի է՝ կատարվում է Ապրիլ 24-ին։ Իսկ վաստակաշատ ու ճանաչված գիտնականն այսօր պատեհապաշտ, գավառացի ու տգետ էր անվանում բոլոր նրանց, ովքեր օվացիաներ չեն կանչում այս կառավարությանը։ Դուք, մեծարգո արվեստաբան, կծափահարե՞ք հայոց լեզվի, հայ գրականության ու մշակույթի գլխին «դալլաքություն» անողներին։ Ես հարցնում եմ Ձեր մեծ վաստակի առաջ անկեղծ խոնարհումով և առանց հեգնանքի։ Ես չէի անի։ Եվ սա դեռ ամենը չէ»,- գրել է նա։