Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Սևրի պայմանագիրն այն միջազգային փաստաթուղթն է, որը սերտորեն կապված է մեր ժողովրդի պատմության հետ, և այս առումով պետք է ուսումնասիրվի ամենայն խորությամբ»,- «Սևրի դաշնագիրը և Հայկական հարցը» թեմայով գիտաժողովի ընթացքում ասաց թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը։

Նրա խոսքով, պայմանագրի շուրջ թուրքական երկու մոտեցում է եղել, և այն մոտեցումը, որը հաղթել է (Քեմալականների մոտեցում), կեղծել է պատմությունը. ոչ միայն հարևան ժողովուրդների, այլ նաև Թուրքիայի պատմությունը կեղծվել է։

«Եվ բոլոր այն թուրք գործիչները, որոնք առնչություն ունեին Սևրի պայմանագրի ստորագրման հետ՝ որպես Օսմանյան կայսրության ներկայացուցիչներ, որակվեցին որպես դավաճաններ և դատապարտվեցին։ Տասնյակ մարդիկ, թուրքական վերնախավի ներկայացուցիչներ մահապատժի ենթարկվեցին։ Ըստ էության, Սուլթանական կառավարությունն ու նրա շուրջ համախմբված մի շարք գործիչներ ոչ թե դավաճան էին, այլ փորձում էին երկընտրանքային ճանապարհ գտնել, փորձում էին նոր աշխարհում նորովի վերաիմաստավորել Թուրքիայի տեղն ու դերը։ Նրանք ցանկանում էին ստեղծել պետություն, որն իր սահմանների մեջ կներփակվի, և հարևան պետությունների հետ պետք է ունենանա նորմալ հարաբերություններ»,- նշեց նա։

Ըստ թուրքագետի, մենք գործ ունենք մի երևույթի հետ, որը կոչվում է «երիտթուրքական շարժում»։

Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով, սխալ է մոտեցումը, որ այդ շարժման մասնակիցները միայն երիտթուրքերի վերնախավից էին.

«Երիտթուրքական շարժումն իրապես մեծ շարժում էր Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին փուլում։ Այս շարժումը ներառում էր ամենածայրահեղ, ռասիստական և ազգայնամոլական գաղափարներ ունեցող մարդկանց։ Նրանք շատ-շատ էին։ Եվ քեմալական շարժումն, ըստ էության, նույն երիտթուրքկան շարժումն էր։ Մենք սա պետք է հասկանանք»։

Թուրքագետը նշեց, որ Քեմալն՝ իր գործունեությամբ, իր համախոհների աջակցությամբ շարունակում էր երիտթուրքական կուսակցության ծրագրի իրականացումը, որի հիմնական նպատակն էր ոչնչացնել հայ ժողովրդին և հայկական պետականությունը։

Ռուբեն Սաֆրաստյանի խոսքով, կա մի գաղտնի փաստաթութ, որը թվագրված է 1920 թվականի նոյեմբերի 8-ով։ 

Նա ներկայացրեց, որ այդ փաստաթուղթն Անկարայից ուղարկվել է Քարաբեքիր փաշային, որը ղեկավարում էր Թուրքիայի հրոսակախումբը (թուրքական կողմը բանակ էր կոչում)։ Փաշան այդ ժամանակում Ալեքսանդրապոլում էր, և նրան ուղարկված նամակում նշված էր՝ Հայաստանը պետք է ամբողջությամբ ոչնչացվի՝ և՛ քաղաքական առումով, և՛՝ իրապես։

«Խոսքը ցեղասպանության շարունակության և ավարտի մասին էր։ Այսինքն՝ արդեն պետք է մի ողջ ազգ ոչնչացվեր, սա էր Քեմալականների նպատակը, և այս մարդիկ, հետագայում գալով իշխանության, կեղծեցին պատմությունը։ Բայց Քեմալի գործունեության մեջ եղել է մի փուլ, երբ նա մի պահ սկսել է կասկածել՝ արդյ՞ոք երիտթուրքական գաղափարները կենսունակ են։ Եվ նա փորձ արեց ուղղակի կապի մեջ մտնել անգլիական հետախուզության մեջ։ Այս փաստի մասին Թուրքիան չի խոսում»,- ներկայացրեց Ռուբեն Սաֆրաստյանը։

Թուրքագետը ներկայացրեց՝ 1918 թվականին Քեմալի առաջին հանդիպումները եղել են անգլիական հետախուզության հետ, և թուրք փաշան իր ծառայությունն է առաջարկել անգլիացիներին.

«Սակայն նրա առաջարկը լուրջ չի ընդունվել, քանի որ շատ են եղել նման թուրք փաշաներ, որոնք իրենց ծառայությունն են առաջարկել անգլիական հետախուզությանը։ Այսինքն՝ քեմալականները պատրաստ էին ծանր դության դեպքում իրենց գաղափարները դավաճանել»։

Ռուբեն Սաֆրաստյանը հստակեցրեց՝ Սևրի պայմանագիրը ստորագրողները հակաերիտթուրքեր էին, որոնք տասնամյակներ շարունակ պայքարել են երիտթուրքերի դեմ։