Տիգրան Աբրահամյան. Մեզ մնաց կորսված ժամանակը, որը չկարողացանք ավելի էֆեկտիվ օգտագործել
Տավուշյան դեպքերից ավելի քան մեկ ամիս անց ակտիվացել են ԼՂ հակամարտության բանակցային գործընթացի վերսկսման մասին հայտարարությունները։
«Հենակետ» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, Արցախի Հանրապետության նախագահի նախկին խորհրդական Տիգրան Աբրահամյանը հուլիսյան ռազմական գործողությունների ընթացքում ու դրանցից հետո հաճախ ընդգծում էր, որ մարտի դաշտում ձեռք բերած հաջողությունները պետք է տեղափոխել դիվանագիտական հարթություն։
Հուլիսյան դեպքերին հաջորդած գործընթացների, հայտարարությունների մասին Panorama.am-ը զրուցել է կենտրոնի ղեկավարի հետ։
Panorama.am -Պարոն Աբրահամյան, Դուք այս պահին տեսնո՞ւմ եք ռազմական հաջողությունները դիվանագիտական դաշտ տեղափոխելուն ուղղված ջանքեր։
Տիգրան Աբրահամյան-Այս տեսանկյունից երկու հիմնական հարց պետք է դիտարկել, նախ՝ բանակցային գործընթացում տեղի ունեցող փոփոխություններն ու բանակցային սեղանի շուրջ կողմերի վերադարձը, և երկրորդը՝ թե ինչ փաստաթղթերի ու օրակարգի շուրջ է տեղի ունենում այդ վերադարձը։
Երբ ես ասում եմ, որ զինված ուժերը հաղթաթուղթ են տվել դիվանագետներին, նկատի ունեմ, որ սա հնարավորություն է բանակցային գործընթացում առավել նպաստավոր դիրքավորում ապահովելու տեսանկյունից։ Վերջին շրջանում հատկապես ռուսական կողմը սկսել է ավելի հաճախ խոսել առաջիկայում նախատեսվող Հայաստանի ու Ադրբեջանի ԱԳ նախարարների հանդիպման մասին, ինչը որոշակի լավատեսություն է առաջացնում, որ հնարավոր է բանակցային գործընթացն ինչ-որ կերպով վերակենդանացվի։
Առայժմ դժվար է ասել մեկ-երկու հանդիպումը հնարավարություն կտա՞ն գործընթացը բանակցային սեղանի շուրջ շարունակելու համար, թե՞ ոչ, ամեն դեպքում միջնորդները, հատկապես ռուսական կողմն ակտիվություն են դրսևորում կողմերին բանակցային սեղան վերադարձնելու համար։
Panorama.am-Երեկ ԱԳՆ խոսնակը, իսկ ավելի վաղ նախարար Զոհրաբ Մնացականյանը «Ինտերֆաքս»-ին տված հարցազրույցում նշել էին այն պայմանները, որոնց դեպքում հնարավոր է բանակցային գործընթացի վերականգնում, դրանց թվում են ուժի կիրառման ու դրա սպառնալիքից, ատելության խոսքից հրաժարում էին։ Հաշվի առնելով բանակցային պրոցեսի պրակտիկան, ինչ եք կարծում, ռազմատենչ հռետորաբանությամբ և ուժի դիրքերից մշտապես հանդես եկող Ադրբեջանի կողմից կբավարարվե՞ն այդ պայմանները։
Տիգրան Աբրահամյան- Ուժի կիրառման ու դրա սպառնալիքի անթույլատրելիության մասին ամրագրված է Հելսինկյան եզրափակիչ ակտում, որի մասին շատ հաճախ խոսում են նաև միջնորդ երկրները։ 1994-ի հրադադարից ի վեր այն եղել է բանկացային գործընթացի կարևոր սկզբունքներից մեկը, սակայն ժամանակը ցույց է տվել, որ տարբեր փուլերում Ադրբեջանը որևէ ձևով կանգ չի առել։ Եթե հայկական կողմի մարտավարությունն այս փուլում այսպիսին է, ապա չի բացառվում, որ այն Ադրբեջանին ավելի հեռացնի բանակցային գործընթացից։ Չեմ ուզում պնդել՝ դա ճիշտ է, թե սխալ, սրա ներքո առկա է հիմնավորումների մեծ փաթեթ, որի մասին արտաքին գործերի նախարարն այդ հարցազրույցում։ Պետք է հասկանալ, որ Ադրբեջանի կողմից հատկապես այս փուլում, ներքին գործոններով, Թուրքիայի հետ խորացող տանդեմով պայմանավորված, ռազմատենչ հռետորաբանությունն ու ուժի սպառնալիքը շարունակվելու է, էլ չեմ ասում, որոշակի դեպքերում մեծանալու է։
Միգուցե Հայաստանի ԱԳ նախարարը համոզված է, որ Ադրբեջանը բանակցային սեղան չի վերադառնալու և այս փուլում փորձում է նման դիրքերից հանդես գալ։ Ամեն դեպքում Ադրբեջանին ուժի կիրառումից զերծ պահելու համար պետք են գործուն մեխանիզմներ։
Panorama.am-Նույն հարցազրույցում Հայաստանի արտաքին գործերի նախարարը կարևորել էր միջազգային վերահսկող մեխանիզմների անհրաժեշտությունը։ Սրա մասին տևական ժամանակ հայկական կողմը չէր խոսում։
Տիգրան Աբրահամյան-Մեխանիզմների ներդրումը հնարավորություն կտա նվազեցնել հրադադարի ռեժիմի խախտումների ընդհանուր դինամիկան, իհարկե ամբողջությամբ չի վերացնի ու չի ոչնչացնի ամբողջ սպառնալիքները, բայց լրացուցիչ մեխանիզմ է, որը կարող է արդյունավետ աշխատել։
Քանի որ Ադրբեջանը զերծ է մնում ուժի կիրառման ու դրա սպառնալիքի չկիրառումից, ապա հասկանալի է, որ այս մեխանիզմների ներդրումը որևէ կերպ ընդունելի չի լինի Ադրբեջանի համար։ 2016 թվականաի ապրիլյան մարտական գործողություններից հետո դա պարտադրվեց Ադրբեջանին, որը չէր կարող չընդունել։ Այդ պարագայում միակ բանը, որ կարող էր անել Ադրբեջանը՝ մեխանիզմների ներդրման ձգձգումն էր, ինչն իր դեմ էր գործում։ Սակայն 201-ի իրադարձություններից հետո վերսհկող մեխանիզմների ներդրման մասին խոսակցությունները կարծես երկրորդ պլան մղվեցին, ինչը խնդիրներ առաջացրեց։ Բայց ինչ եղել, եղել է, գոնե հիմա լավ է, որ փորձ է արվում դրանք կրկին օրակարգ վերադարձնել։ Արդյունքում մեզ մնաց կորսված ժամանակը, որը չկարողացանք ավելի էֆեկտիվ օգտագործել։
Panorama.am-Մեկ ամսվա հեռավորությունց գնահատելով՝ հուլիսյան դեպքերն ի՞նչ ցույց տվեցին։
Տիգրան Աբրահամյան-Տավուշի ուղղությամբ մարական գործողությունները ցույց տվեցին, որ գործընթացը ճիշտ հունով չի ընթանում։ 2018-ից հետո, երբ հայկական, ադրբեջանական, միջնորդ կողմերը փորձում էին լավատեսական ազդակներ հաղորդել, օրինակ հայտարարելով, որ հրադադարի ռեժիմի խախտումների նվազումով սկիզբ է դրվում գործընթացին, որը կարելի է կառուցողական հունով տանել։ Իհարկե, շատ անորոշ էր, թե ինչ ուղղությամբ է գնալու։ Տավուշում տեղի ունեցած դեպքերը ֆիքսեցին, որ վերջին տարիների քննարկումները, հանդիպումները, առհասարակ դիվանագիտական բլոկում աշխատանքը, ըստ էության, արդյունավետ չի եղել, ինչ հետևանքով իրադարձությունները տեղափոխվեցին ռազմաճակատ։
Այս իրավիճակը նաև ցույց տվեց, որ գործընթացն առավել քան երբևէ գտնվում է փակուղում, էականորեն մեծացել է մարտական գործողությունների ծավալման հնարավորությունը։ Պետք է արձանագրել, որ կային հանգամանքներ, որոնք ընդհանուր լարվածության վրա ունեցան իրենց ազդեցությունը, օրինակ Ադրբեջանում խորհրդարանական ընտրություններից հետո ստեղծված ճգնաժամ հիշեցնող իրավիճակը, համավարակի հետևանքով տնտեսական մեծ կորոստներով պայմանավորված սոցիալ-տնտեսական վատացող իրավիճակը։ Եթե այլ հանգամանքներում սահմանային իրադարությունը կարող էր նման ծավալում չունենալ, ապա այս իրավիճակում մարտական գործողությունները կարող էին շատ ավելի վտանգավոր բնույթ ստանալ։
Հարակից հրապարակումներ`
- Աննա Նաղդալյան. Հուլիսյան մարտերը հուժկու հարված են հասցրել նաև Ադրբեջանի դիվանագիտական ներուժին
- Մնացականյան. Աշխատանքի կարևոր ուղղություն է մնում միջազգային վերահսկող մեխանիզմների ներդրումը
- Զոհրաբ Մնացականյան. Պատրաստ եմ հանդիպել Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հետ
- Տիգրան Աբրահամյան. Տավուշում ծավալված գործողություններից հետո կրակոցների կտրուկ աճ կա
- Տիգրան Աբրահամյան. Միջնորդները մեծ անելիք ունեն Թուրքիայի ախորժակը զսպելու և Ադրբեջանին քաղաքական դաշտ վերադարձնելու ուղղությամբ
- Տիգրան Աբրահամյան. Շատ կարևոր է մեր հաղթանակի դիվանագիտական ամրագրումը
Լրահոս
Տեսանյութեր
Կառավարության համար ՀՀ ո՞ր քաղաքացիներն են համարվելու իրական Հայաստանի քաղաքացիներ. Ռուստամյան