Տնտեսություն 16:44 05/10/2020 Հայաստան

Ադրբեջան-Թուրքիա զենքի առևտուրի ծավալների գնահատումներ. Թադևոս Ավետիսյան

ՀՅԴ Բյուրոյի տնտեսական հետազոտությունների գրասենյակի ծրագրերի համակարգող, տնտեսագետ Թադևոս Ավետիսյանը «Ադրբեջան-Թուրքիա զենքի առևտուրի ծավալների գնահատումներ» վերնագրով հոդված է ներկայացրել. 

«Ընդհանուր գնահատումներ.

Նախորդ երեսուն տարիներին պարբերաբար արձանագրվող և միջազգային հանրության համար ակնհայտ փաստ է այն, որ աշխարհաքաղաքական հեռահար իր շահերից դրդված՝ մարդակեր Թուրքիան զինում է իր նմանին:

Իր հեռահար շահերին զուգահեռ և Ադրբեջանի համար զենքի կայուն պահանջարկ ձևավորելու նպատակով Թուրքիան պարտադրում է Ադրբեջանին՝ պարբերաբար հարձակվել հայկական երկու հանրապետությունների վրա:

Զուգահեռաբար՝ ադրբեջանական անհամեմատ էժան նավթն ապահովում է տնտեսական կայուն և բազմակի օգուտներ Թուրքիայի համար: Սրա դիմաց վերջինս հնարավոր բոլոր ձևերով սատարում է բացառապես ալիևյան կլանին՝ պահպանելու իր իշխանությունը՝ ի հեճուկս ադրբեջանական ժողովրդի:

Այսպիսով արդեն երեսուն տարի Թուրքիան թալանում է ադրբեջանական տնտեսությունը՝ տնտեսական առումով ոչնչի դիմաց վերցնելով միակ արժեքավորը՝ նավթը: Իսկ Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանի գաղութացումը մոտենում է իր տրամաբանական հանգուցալուծմանը:
Արդեն առիթ ունեցել եմ մանրամասն ներկայացնելու, որ Ադրբեջանի պարզունակ տնտեսությունը իրենից ներկայացնում է նավթի և գազի գերարդյունահանում, խորացող քաղաքական անկայունությամբ և աշխարհաքաղաքական ռիսկերով: Իսկ այս երկրի ղեկավարի կողմից պարբերաբար սանձազերծվող պատերազմներն ունեցել և դեռ ունենալու են իր երկրի համար սոցիալ-տնտեսական անդառնալի կործանարար հետևանքներ:

Մյուս կողմից հարկ է նորից հիշեցնել՝ հայկական զինված ուժերը ոչնչացնում և առգրավում են թշնամու կողմից կիրառվող զինատեսակները, այդ թվում՝ թուրքականը: Ինքնին խոսուն է այս մասին թարմ վիճակագրությունը, որը 2020թ. սեպտեմբերի 27-ից պարբերաբար ներկայացնում են հայկական պաշտոնական աղբյուրները:

Շահագրգիռներին, հատկապես՝ հարևան թշնամի երկրից և նրա ռազմավարական գործընկեր երկրներից, խորհուրդ եմ տալիս հետևել վիճակագրական հավաստի այդ տվյալներին: Այսպիսով թշնամին կարող է գնահատել նաև իր իրական տնտեսական կորուստները, իսկ նրա ռազմավարական գործընկերները կարող են ուրախությամբ հաշվարկել իրնեց կողմից Ադրբեջանին մատակարարվող զենքի նոր խմբաքանակների ծավալները և ապագա տնտեսական գերօգուտները:
Ի ուրախություն նաև Ադրբեջանին զենք մատակարարողների՝ վերջին մեկ շաբաթում Ադրբեջանն արդեն հասցրել է կորցնել իր կուտակած հիմնական զինատեսակների մի զգալի մասը: Այս միտումն ունի կայուն և ինտենսիվ բնույթ:

Ադրբեջանին զենք մատակարարողների համար կան նաև մտահոգվելու առարկայական հիմքեր, որոնք մի պահի կարող են դառնալ իրական և առաջնային: Թուրքիայի և Ադրբեջանի սանձազերծած պատերազմի ընթացքը ժամ առ ժամ առավել տեսանելի է դարձնում, որ այսպես շարունակվելու դեպքում, մոտ ապագայում Ադրբեջանն այլևս չի կարողանալու վճարել նաև զենքի դիմաց: Կորցնելու է իր ներքին և արտաքին վճարունակության համար դեռևս առկա միակ՝ նավթի արդյունահանման և մատակարարման հնարավորությունը: Օրինակ, երբ Ադրբեջանը հիմնահատակ կկորցնի իր նավթային ենթակառուցվաքները՝ այս երկրում անխուսափելիորեն վրա հասնող ներքաղաքական ու աշխարհաքաղաքական, ինչպես նաև սոցիալ-տնտեսական աննախադեպ և կործանարար ցնցումների ֆոնին:  

Վիճակագրական փաստեր և գնահատումներ.
Ստորև բերված են Ադրբեջանի արտաքին առևտրի ուսումնասիրության արդյունքում վեր հանված որոշ փաստեր: Դրանք կարող են ընդհանուր պատկերացում տալ ադրբեջանա-թուրքական զենքի առևտրի ծավալների, ինչպես նաև դրանից բխող՝ Թուրքիայի ստացած և ակնկալվող տնտեսական գերօգուտների վերաբերյալ:

Այս նպատակով առանձնացվել է 2015-2019թթ.՝ որպես 2016թ. ապրիլյան քառօրյա և 2020թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսած պատերազմների համար թշնամու կողմից նախապատրաստվելու ժամանակահատված (աղբյուրը՝ https://tradingeconomics.com/azerbaijan):

Ադրբեջանից Թուրքիա արտահանման շուրջ 90 տոկոսը նավթն է: 2019թ. արտահանման աշխարհագրական կառուցվածքում Թուրքիան երկրորդ տեղում է՝ 15 տոկոս ցուցանիշով: Ադրբեջանի ներմուծման աշխարհագրական կառուցվածքում Թուրքիան նորից երկրորդն է՝ 12 տոկոս ցուցանիշով:

2020թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսած պատերազմից մեկ տարի առաջ՝ 2019թ. արձանագրվել է Ադրբեջան-Թուրքիա արտահանման և ներմուծման դրական այնպիսի հաշվեմնացորդ, որը պատիկներ անգամ գերազանցել է նախորդ տարիների նույն ցուցանիշները: Մասնավորապես, նախորդ տարվա համեմատ՝ 2019թ. Ադրբեջանից դեպի Թուրքիա նավթի արտահանումն աճել է շուրջ 60 տոկոսով՝ ավելի, քան 1 միլիարդ դոլարով: Արդյունքում՝ դեպի Թուրքիա Ադրբեջանի ընդհանուր արտահանումը շուրջ 1,22 միլիարդ ԱՄՆ դոլարով գերազանցել է Թուրքիայից ընդհանուր ներմուծմանը: Ավելին՝ 2019թ. Թուրքիայի հետ Ադրբեջանի արտաքին առևտրի դրական հաշվեմնացորդը գրեթե 5 անգամ գերազանցել է 2018թ. նույն ցուցանիշը, գրեթե 10 անգամ՝ 2017թ. ցուցանիշը:

2016թ. ապրիլյան քառօրյա պատերազմից առաջ արձանագրվել են նորից նույն միտումները: Մասնավորապես, 2016թ. Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ ունեցել է արտահանման և ներմուծման գրեթե 0-ական հաշվեմնացորդ: Իսկ դրանից մեկ տարի առաջ՝ 2015թ. Ադրբեջանը դեպի Թուրքիա իր նավթի արտահանումն ավելացրել է 3 անգամ: Արդյունքում՝ 2016թ. Թուրքիայի հետ արտաքին առևտրի հաշվեմնացորդն առաջին անգամ բացասականից դարձել է դրական և կազմել է 313 միլիոն ԱՄՆ դոլար: Սա այն դեպքում, երբ բացասական հաշվեմնացորդը 2014թ. կազմել է -785 միլիոն ԱՄՆ դոլար, 2013թ.՝ -955 միլիոն, 2012թ.՝ -920 միլիոն, 2011թ.՝ -850 միլիոն և այսպես շարունակ:

Ի դեպ՝ 2011-2014թթ. Ադրբեջանի տարեկան միջին արտահանումը Թուրքիա կազմել է ընդամենը 500 միլիոն ԱՄՆ դոլոր: Թերևս հենց այս սահմաններում է ադրբեջանական նավթի նկատմամբ թուրքական միջին պահանջարկը: Իսկ այս չափը գերազանցող ադրբեջանական արտահանման դիմաց Թուրքիան Ադրբեջանին մատակարարել է զենք, որը, բնականաբար արտահայտված չէ հրապարակային վիճակագրական տվյալներով:

Այսպիսով, 2015-2020թթ. թուրքական ընդհանուր մատակարարումներով Ադրբեջանը ստացել է առնվազն 6,25 միլիարդ, իսկ տարեկան միջինը՝ 1,25 միլիրադ ԱՄՆ դոլարի  զենք ու զինամթերք: Ի դեպ, Ադրբեջանին թուրքական զենքի մատակարարման ծավալները աննախադեպ թռիչք են գրանցել 2019թ.՝ կազմելով շուրջ 2,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլար:

Եվ ամենակարևորը՝ այնուամենայնիվ, ադրբեջանա-թուրքական կողմը պարտվել է ու պարտվում է իր սանձազերծած պատերազմներում:

Ադրբեջանին վերաբերող նմանօրինակ վերլուծությունները լինելու են կարճաժամկետ՝ քանի դեռ գոյություն ունի նման անվամբ պետություն»:



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

12:26
Ռադիոնովա. Այս պահին Պետրոսյանը Ռուսաստանի ամենաուժեղ գեղասահորդուհին է
Անցած շաբաթ կայացել է Ռուսաստանի գեղասահքի առաջնությունը։ Այն անցկացվել է Օմսկում։ Կանանց մենասահքի մրցումներում հաղթող է ճանաչվել Ադելիա...
Աղբյուր` Panorama.am
12:23
Գնդեվազի Սբ Աստվածածին եկեղեցին վերականգնվում է
Ավարտվել են Վայոց ձորի մարզի Գնդեվազի Սբ Աստվածածին եկեղեցու որմնանկարի ամրակայման և վերականգնման աշխատանքները: ԿԳՄՍՆ հասարակայնության հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
12:15
Երևանում օդում փոշու քանակությունը նոյեմբերին սահմանային թուլատրելին գերազանցել են 1.8 անգամ, իսկ դեկտեմբերին՝ 3.4 անգամ։ Սիրարփի Հայկազյան
«Համաձայն օդի որակի ինդեքսի, օդի որակի արժեքները բաժանվում են 6  խմբի՝ լավ, չափավոր, անառողջ զգալի խմբերի համար,անառողջ, շատ անառողջ,...
Աղբյուր` Panorama.am
11:56
ԱՄՆ-ում Սուրբ Ծննդյան շոուի ժամանակ դրոնները բախվել են և ընկել մարդկանց վրա
ԱՄՆ-ում Սուրբ Ծննդյան շոուի ժամանակ երկնքում բախվել են մի քանի դրոններ և ընկել մարդկանց բազմության մեջ։ Կան տուժածներ։  Այս մասին հայտնել է...
Աղբյուր` Panorama.am
11:34
Պլանային ջրանջատում Արարատի մարզում դեկտեմբերի 24/25-ին
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ պլանային աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ...
Աղբյուր` Panorama.am
11:29
Հանցավոր խումբը կեղծ լիազորագրերի օգտագործմամբ Երևանում կատարել է 18 անշարժ գույքի հափշտակություն
Քննչական կոմիտեի հատուկ կարևորության գործերով քննության գլխավոր վարչությունում քննվող քրեական վարույթով առերևույթ փաստական տվյալներ են ձեռք...
Աղբյուր` Panorama.am
11:26
Transport.yerevan.am միասնական տոմսային համակարգում քաղաքացին կարող է ընտրել տոմսային փաթեթը
«Հունվարի 1-ից անցնում ենք տրանսպորտի տոմսային համակարգի բացառապես անկանխիկ վճարումներին»,-Երևանի քաղաքապետարանի գործակարգավարական...
Աղբյուր` Panorama.am
11:24
Գերմանիայում ավելանում են միգրանտների դեմ տրամադրությունները
Գերմանական Մագդեբուրգ քաղաքի կենտրոնում ամանորյա տոնվաճառի փակ կրպակներն են՝ շրջափապատված ոստիկաններով։  Մինչ դատաբժշկական փորձագիտական...
Աղբյուր` Panorama.am
11:23
Հայ արտիստները «Մարդուկ-ջարդուկը» բալետը ներկայացնում են եվրոպացի հանդիսատեսին
Ալեքսանդր Սպենդիարյանի անվան օպերայի և բալետի ազգային ակադեմիական թատրոնի բեմում «Մարդուկ-ջարդուկը» բալետի ցուցադրությունից հետո...
Աղբյուր` Panorama.am
11:08
Մաhաgել է ակնաբուժության պրոֆեսոր Ալեքսանդր Մալայանը
Կյանքից հեռացել է ակնաբուժության պրոֆեսոր, Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի հիմնադիր Ալեքսանդր Մալայանը: Լուրը հայտնում են ԵՊԲՀ ռեկտոր...
Աղբյուր` Panorama.am
10:49
Ինձ Նոր տարվա «վատ նվեր արվեց». Ավինյանը՝ իր համար 7 մլն 650 հազ դրամի ավիատոմս գնելու մասին
«Վերջերս ԱՄՆ կատարած այցից հետո տեղեկացա, թե ինչ գնով են ձեռք բերվել ինձ համար նախատեսված տոմսերը։ Անկեղծ ասած, ես ինքս էլ մի փոքր ապշած...
Աղբյուր` Panorama.am
10:47
Որպես անհետ կորած որոնվող 54-ամյա տղամարդը ներկայացել է նախաքննական մարմին
Նոյեմբերի 29-ին հաղորդվել էր 1970 թ. ծնված Կարեն Զալյանի անհետ կորելու մասին: Ոստիկանությունից հայտնում են, որ քրեական ոստիկանության...
Աղբյուր` Panorama.am
10:35
Տասնյակ հազարավոր սերբեր բողոքում են նախագահ Ալեքսանդր Վուչիչի դեմ
Սերբիայի մայրաքաղաք Բելգրադում տասնյակ հազարավոր մարդիկ կիրակի կրկին ցույցի էին դուրս եկել։ Նրանք իրենց վրդովմունքն են հայտնում նոյեմբերի 1-ին...
Աղբյուր` Panorama.am
10:32
Վիտամին D-ի ավելցուկը ավելի վտանգավոր է, քան պակասը. Մանկաբույժ
Վիտամին D-ի հիմնական աղբյուրը ֆոտոբիոսինթեզն է մաշկում` արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների ազդեցությամբ: Առանց արևի ուլտրամանուշակայուն...
Աղբյուր` Panorama.am
10:03
Դեկտեմբերի 23-ին փոխանակման կետերում դոլարի, ռուբլու և եվրոյի փոխարժեքներն աճել են
ՀՀ բանկերում այսօր՝ դեկտեմբերի 23-ին ժամը 09:00-ի դրությամբ, ԱՄՆ դոլարի առքի միջին փոխարժեքը կազմում  է 391.77 դրամ՝ նախորդ օրվա վերջի...
Աղբյուր` Panorama.am
09:36
Զուրաբիշվիլին 7 օր ժամանակ է տվել Վրաստանի կառավարությանն ու Իվանիշվիլիին
Վրաստանի նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլին Թբիլիսիում խորհրդարանի շենքի մոտ բողոքի ցույցի ժամանակ իշխանություններին և անձամբ իշխող «Վրացական...
Աղբյուր` Panorama.am
09:27
Անիի տարածաշրջանում մառախուղ է, տեսանելությունը՝ 20 մետր
Դեկտեմբերի 23-ին՝ ժամը 09.00-ի դրությամբ, Սպիտակի ոլորաններում տեղ-տեղ մերկասառույց է։ Անիի տարածաշրջանում մառախուղ է, տեսանելությունը՝ 20 մետր։...
Աղբյուր` Panorama.am
09:24
Մինչ ՀՀ իշխանությունն ինքնաարդարացումների և խոստումների շռայլման փուլում է, Ադրբեջանը մասշտաբային վերազինման է. Աբրահամյան
«Ադրբեջանի և Թուրքիայի պաշտպանական գերատեսչությունների ինտենսիվ փոխայցերը տարբեր շարժառիթներ ունեն, սակայն առաջին հերթին ադրբեջանական...
Աղբյուր` Panorama.am
09:19
Ճշմարտnւթյnւնը մեկն է՝ Արցախը հանձնել է Նիկnլը իր nւuապարկերի և Արցախի իր արբանյակների օգնությամբ. Մետաքսե Հակոբյան
«Նիկոլն ու իր ուսապարկերը 7 երգ գիտեն 7-ն էլ Արցախի Հանրապետության իրենց կողմից հանձնումը քոչվորներին արցախցիների վրա բարդելու մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
08:41
Այսօր տեղումներ չեն լինի
Երևան քաղաքում դեկտեմբեր 23-ին, 25-27-ին սպասվում է առանց տեղումների եղանակ։ 24-ի գիշերը հնարավոր է թույլ ձյուն Հանրապետության տարածքում...
Աղբյուր` Panorama.am
08:36
Այսօր բազմաթիվ հասցեներում հոսանքազրկումներ են սպասվում
«Հայաստանի էլեկտրական ցանցեր» փակ բաժնետիրական ընկերությունը տեղեկացնում է, որ դեկտեմբերի 23-ին պլանային նորոգման աշխատանքներ...
Աղբյուր` Panorama.am
08:23
Այս համատեքստում ես գործել եմ մի մեծ սխալ. Փաշինյան
«1994 թվականից ի վեր, այսինքն հրադադարից հետո, մեկնարկի պահից՝ բանակցային գործընթացը եղել է Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանի կազմ վերադարձնելու...
Աղբյուր` Panorama.am
08:20
Հրդեհ՝ Վանաձորում
Դեկտեմբերի 22-ին, ժամը 23։00-ին Լոռու մարզային փրկարարական վարչության ճգնաժամային կառավարման կենտրոն ահազանգ է ստացվել, որ Վանաձոր քաղաքի...
Աղբյուր` Panorama.am
08:12
Սյունիքի մարզի ավտոճանապարհներին մերկասառույց է
ՀՀ տարածքում կա փակ ավտոճանապարհ։ Փրկարար ծառայությունը տեղեկացնում է, որ փակ է Արագածոտնի մարզում «Ամբերդ» բարձր լեռնային...
Աղբյուր` Panorama.am
23:16
Պուտինը Կրեմլում բանակցություններ է վարել Ֆիկոյի հետ
ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը Կրեմլում բանակցություններ է վարում Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիկոյի հետ։ Այս մասին Telegram ալիքում հայտնել է...
Աղբյուր` Panorama.am
23:02
Խոմեյնին կանխատեսել է Սիրիայում երիտասարդներից կազմված ուժեղ և արժանի դիմադրության խմբի ի հայտ գալը
Մարգարեի դստեր՝ Ֆաթիմա Զահրայի, ինչպես նաև Իմամ Խոմեյնիի ծննդյան տարեդարձին, մի խումբ մարդիկ, անցյալ տարիների ավանդույթի համաձայն, հանդիպել են...
Աղբյուր` Panorama.am
21:15
Սիրիայում կատարվածի մասով Իրանը դեռ իր վերջնական խոսքը չի ասել թե‘ Թուրքիային և թե‘ Ռուսաստանին. Արա Պողոսյան
Քաղաքագետ Արա Պողոսյանը գրում է. «Իմ կարծիքով Սիրիայում կատարվածի մասով Իրանը դեռ իր վերջնական խոսքը չի ասել թե‘ Թուրքիային և...
Աղբյուր` Panorama.am
21:08
Ընդամենը 10 օրից մեզ թալանից փրկողների շնորհիվ կունենանք երկու անգամ ավելի շրջհարկ, տասնյակ անգամ ավելի գույքահարկ. Սամսոն Գրիգորյան
«Կասեցում» քաղաքացիական շարժման համակարգող, գործարար Սամսոն Գրիգորյանը իր Facebook-յան էջում գրել է. «Դե ինչ տիկնայք և...
Աղբյուր` Panorama.am
20:55
Եմենի հութիներն հայտնում են, թե խոցել են ԱՄՆ ռազմածովային նավատորմի կործանիչը, ԱՄՆ-ը այլ վարկած է ամտուցում
Եմենի Անսար Ալլահ շարժման մարտիկները (Հութիներ) Կարմիր ծովում ավիակիր «Հարրի Թրուման»-ի վրա հարձակման ժամանակ խոցել են ԱՄՆ...
Աղբյուր` Panorama.am
19:48
Հայաստանը հայտնվել է ազգային աննախադեպ մարտահրավերների և անորոշության շրջանում. Վարդան Օսկանյան
ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանը ֆեյսբուքի իր էջում գրում է. «2024-ի ավարտին ակնհայտ է, որ Հայաստանը հայտնվել է ազգային աննախադեպ...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան
12:25 21/12/2024

Հայաստանի ու հայ ժողովրդի շահերը պաշտպանող իշխանություն գոյություն չունի. Բագրատ Սրբազան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}