Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Շահումյանի (Քարվաճառի) շրջանի Նոր Էրքեջ գյուղում կար 33 տուն, 140 բնակիչ: Գյուղի դպրոցն ուներ 47 աշակերտ, որոնց դասավանդում էինք 14 ուսուցիչներով»,- panorama.am-ի հետ արդեն իր հիշողություններն է կիսում մի քանի օր առաջ գյուղը հարկադրաբար լքած պատմության ուսուցիչ Արամ Պետրոսյանը:

«Մեր գյուղի հիմնական բնակիչները Շահումյանից էին՝ Էրքեջ գյուղից տեղահանվածները, որոնք կրկին վերապրեցին 90-ականները  և երկրորդ անգամ բռնեցին գաղթի ճանապարհը»,- նկատեց Արամ Պետրոսյանը և հավելեց, որ գյուղաբնակները  իրենց հետ տարել են նաև արցախյան առաջին պատերազմում զոհված էրքեջցիների հիշատակը հավերժացնող հուշաքարը:

Նրա պատմելով, գյուղի նախկին գյուղապետը՝ Արայիկ Հովհաննիսյանը, որը Շահումյանի շրջանի վարչակազմի ղեկավարի տեղակալն է,  գյուղից տեղափոխել է նաև 2016 թվականին դիրքերում զոհված որդու գերեզմանը:

Պետրոսյանը հայտնեց, որ որպես բազմազավակ ընտանիք իենց հատկացված երկու բնակարանների հետ միասին մշակում էր 3000 ք/մ հողամաս, ուներ նաև 6000 ք/մ սեփականաշնորհված հող՝ բիզնես ծրագիր սկսելու համար, որն այդպես էլ չկարողացավ կյանքի կոչել:

Պետրոսյանը պատմեց, որ 2003 թվականին վերաբնակվելով գյուղում, իրենց,  որպես բազմազավակ ընտանիքի, որը ուներ 6 երեխա, հատկացվել էր մեկ բնակարան, իսկ 2018 թվականին իր ավագ որդուն հատկացվել էր երկրորդ՝  նորակառույց բնակարանը, որի պետական արժեքը 25 մլն դրամ էր:

«Ամենամտահոգիչն այն է, որ մեզ պետական միջոցներով տրանսպորտ չհատկացվեց: Գույքիս մի մասը կարողացել եմ դուրս բերել բացառապես իմ միջոցներով՝ ծախսելով 300 հազար դրամ, որից 200 հազարը պարտքով եմ վերցրել»,- հայտնեց Արամը:

Նա տեղեկցրեց, որ ընդհանուր հաշվով կորցրել է երկու առանձնատուն որոնց գույքի մի մասն է կարողացել փրկել, մի մասն կարճաժամկետ բացակայության ժամանակ, երբ բեռնատար տանելու համար եկել էր Հայաստան, գողացել էին, մյուս մասն էլ թողել է գյուղում:

«Բայց տներս չայրեցի՝ ձեռքս չգնաց»,- հոգոց է հանում մեր զրուցակիցը և ցույց տալիս նորակառուց բնակարանի լուսանկարը, որն ալևս հուշ է:

Նոր Էրքեջի դպրոցի նախկին ուսուցիչը մտահոգված հայտնեց, որ ինքը և կինը, որը տեղի զորամասի խոհարարն էր, կորցրել են իրենց աշխատատեղերը և կանգնել են վերցրած վարկերը մարելու հիմնախնդրի առաջ, բանկը չի ընդառաջում:

«Բանկում ասում են, որ եթե կամավորական ես եղել, ապա զինկոմիսարիատից փաստաթուղթ կբերես, որպեսզի քո հարցը դիտարկենք, բայց ես երկու ամիս Արցախում  եմ եղել, այնտեղ գտնվելու համար վարձատրվել եմ:Մեր գյուղը հենց առաջնագծի մոտ է և մշտապես զինված մարտական հերթապահություն էինք անում, քանի որ ցանկացած պահի գուղ կարող էին մտնել դիվերսիոն խմբերը: Բացի այդ թիկունքային աշխատանքներ եմ կատարել, բլինդաժների համար փայտ եմ տեղափոխել, սնունդ եմ տարել դիրքեր՝ արել եմ այն, ինչ կարողացել եմ»,- չկարողանալով թաքցնել վրդովմունքը՝ հայտնեց մեր զրուցակիցը:

Նրա տեղեկացմաբ, Նոր Էրքեջի բնակիչները ունեցել են 136 գլուխ խոշոր եղջերավոր անասուն, 16 գլուխ խոզ և 147 թև ընտանի թռչուն: Գյուղի յուրաքանչյուր բնակիչ, չնայած լեռնային և անտառային տեղանքի, մշակում էր մոտ 2000 ք/մ հողատարածք, կար նաև մի քանի հեկտար վարելահող:

Պետրոսյանի խոսքով, գյուղացիների մի մասը կարողացել է իր հետ տանել անսունների որոշ մասը, բայց մեծ մասը ջրի գնով վաճառել են է Հայաստանից եկած մսավաճառներին:

Մեր զրուցակիցը հայտնեց, որ իր երկու ավագ դուստրերը նոր էին ամուսնացել և նմացել են Արցախում, ինքը իր 4 անչափահաս  երեխաների հետ տեղափոխվել է Հայաստան, որտեղ բնակվում է կենցաղային տարրական պայմաններ չունեցող բնակարանում, ունի ջեռուցման խնդրի, իսկ ձմեռն արդեն մոտենում է:

Գյուղի պատմության ուսուցիչը լավ էր տիրապետում նաև Ադրբեջանին հանձնած Շահումյանի շրջանի ժողովրդագրական տվյալներին: Նա տեղեկացրեց, որ շրջանն ուներ 15 գյուղ և մեկ քաղաք՝ Քարվաճատը: Շրջանի բնակչության թիվն  անցնում էր 3500-ը:  15 գյուղերից մեկը՝ Ակնաբերդը, չի հանձնվել թշնամուն, քանի որ այն նախկինում Մարտակերտի վարչական շրջանում է ներառված եղել և այսօր էլ կմնա հայկական բնակավայր: