Ձեր վստահելի աղբյուրը

Հայաստանի տարածքով անցնելիք Թուրքիա-Հայաստան-Ադրբեջան-Ռուսաստան երկաթգիծն առավել ձեռնտու է ԵԱՏՄ-ին՝ հանձին Ռուսաստանին, Թուրքիային ու Ադրբեջանին։ Հայատանին այն կարող է օգուտներ տալ, եթե վարպետորեն ու աշխատասիրությամբ վարվի խելացի, ճկուն դիվանագիտություն։ Panorama.am-ի հետ զրույցում նման համոզմունք հայտնեց Հայաստանի գործատուների հանրապետական միության (ՀԳՀՄ) նախագահ Գագիկ Մակարյանը։

«Երկաթուղու համար ճանապարհների բացումը պետք է դիտարկել լուրջ դիվանագիտական կոնտեքստում»,- ասաց նա՝ միաժամանակ ցավ հայտնելով, որ նման դիվանագիտական հաջողություն գրանցելու պոտենցիալ ինքն այժմ չի տեսնում, ցանկություն ու կատարվող աշխատանք՝ նույնպես։

Մակարյանի խոսքով, այժմ պետք է Հայաստանում ուսումնասիրեն, թե ի՞նչ ապրանքներ կարող է Հայաստանը տալ ու վերցնել այլ երկրներից, բնապահպանական ի՞նչ խնդիրներ կարող են առաջանել այդ ճանապարհի կառուցման հետևանքով, ի՞նչ ենթակառուցվածքներ՝ հյուրանոցներ, ռեստորաններ և այլն կարող են ստեղծվել ճանապահի գործարկման արդյունքում, որոնք Հայաստանը կարող է կառուցել ու շահագործել։

«Բացի այդ, Հայաստանը պետք է կարողանա արդյունավետ կերպով օգտագործել թե ԵԱՏՄ, թե CEPA պայմանագրի շրջանակում։ Վերջինը կարևոր է, որ Հայաստանը կարողանա դիմել նոր ՏՐԱՍԵԿԱ-ի առումով, քանի որ մեր երկիրը դառնում է նոր ՏՐԱՍԵԿԱ-ի համաձայնեցնող կամ թելադրող երկիր, մինչ այս դրանք մեզ շրջանցել են։ Հիմա եկել է ժամանակը, որ կարող են մեզ հետ հաշվի նստել ու Հայաստանը չպետք է կորցնի այդ հնարավորությունը։ Չի բացառվում, որ Մինսկի խմբի համանախագահներ ԵՄ-ի՝ հանձին Ֆրանսիայի ու ԱՄՆ-ի, որ առանձապես ակտիվ չեն եղել քաղաքական գործընթացներում, դերակատարությունը տնտեսական այս բոլոկում կարող է աճել»,-մանրամասնեց Մակարյանը։

Այստեղ տնտեսագետն ուշադրություն է հրավիրում ավելի վաղ Ադրբեջանի կողմից արված այն հայտարարություններին, որ ԵԱՏՄ անդամ կդառնա, եթե լուծվի Ղարաբաղի հարցը, իսկ Մոսկվայում Ալիևը հայտարարեց՝ Ղարաբաղի հարցը համարում է լուծված, ինչը կարող է մեսիջ լինել այն մասին, որ Ադբեջանը պատրաստ է դառնալ ԵԱՏՄ օրինակ ասոցացված կամ դիտորդ անդամ։

«Ինչ է ստացվում, Հայաստանը ԵԱՏՄ լիարժեք անդամ է, պետք է կարողանա այդ դերակատարությունը լավ օգտագործել։ Եթե Հայաստանը մնա պասիվ, Հայաստանի վրայով կգան ու կանցնեն։ Իրանը ԵԱՏՄ-ի հետ ունի ազատ առևտրի պայմանագիր, ինքը կձգտի այդ համաձայնագիրը զարգացնել, Ռուսաստանն ուրախ է, որ ԵԱՏՄ սահմաններն ավելի մոտեցան Ադբեջանին, իսկ Հայաստանը կմնա խաղից դուրս։ Դրա համար շատ ճկուն դիվանագիտություն է պետք, որի պոտենցիալը, դեսպանությունների կազմը շատ թույլ է։ Հարկավոր է մի գերատեսչական  հանձնաժողով ստեղծել, իսկ Մհեր Գրիգորյանը պետք է ոչ թե մենակ աշխատի, այլ իր թիկունքում ունենա այդ հանձնաժողովին, որի կազմում կլինեն նաև տրանսպորտային ընկերություններ»,- ասաց նա։

Մակարյանն ընդգծում է, որ պետք է բանակցել նաև հարևան Վրաստանի հետ, միգուցե նոր երկաթգծի պայմաններում այդ երկիրը Հայաստանի համար գների իջեցում անի։

«Չի բացառվում, որ Վրաստանը համաձայնի տարիֆն իջեցնել, քանի որ իր ձեռքից էլ հնարավորություն է կորում, ի վերջո Հայաստանի շնորհիվ Փոթի նավահանգիստը բավականին ծանրաբեռնված էր աշխատում, Վրաստանում գումար էին աշխատում հայկական բեռները փոխադրելու համար։ Ի՞նչ գիտենք, որ ստեղծվելիք նոր երկաթգծի տարիֆները Հայաստանի համար ձեռնտու են լինելու։ Միաժամանակ, Իրանն է առաջարկել  երկաթգծի այլընտրանքային տարբերակ։ Այս շահերի մեջ Հայաստանը կարող է նաև եռակողմ համաձայնագրեր ստեղծել այլընտրանքային ուղիների պահպանման համար»,- մանրամասնեց ՀԳՀՄ նախագահը՝ հիշեցնելով, որ ովքեր կառուցելու են երկաթգիծը, նրանք էլ լինելու են դրա տերն ու թելադրողը։

Այս համատեքստում էլ նա կարևորում է Եվրոպայի հետ տարվելիք աշխատանքները, որպեսզի Հայաստանը կարողանա բալանսավորել խոշոր պետությունների ազդեցությունը։

«Մենք հաճախ մեզ ներշնչում ենք, որ Հայաստանից շատ բան կախված չէ, որ չմտահոգվենք ու աշխատանք չկատարենք, չչարչարվենք։ Այ օրինակ հիմա մեր դիվանագետները ոչ թե Հայաստանում պետք է գիշերեին, այլ դրսում՝ գնային ԵԱՏՄ, Եվրոպա բանակցությունների, Վրաստանի հետ հիմա պետք է ակտիվ խոսել։ Չպետք է կենտրոնանանք մեկ տարբերակի վրա»,- նշեց Մակարյանը։

Հարցին, արդյոք հայ գործարարները կօգտվե՞ն երկաթգծի ծառայություններից, Մակարյանը պատասխանեց՝ ամեն ինչ կախված է մի քանի գործոններից, որից առաջնայինը բեռների անվտանգության երաշխիքներն են։

«Մենք պետք է հիշենք, թե 90-ականներին Վրաստանում ու Ադրբեջանում ինչքան էին թալանում Հայաստան եկող բեռները, ստիպված անվտանգության ծառայություններից էին օգտվում։ Մենք դրա միջով անցել ենք։ Հիմա բիզնեսը պետք է իմանա, որ իր բեռների անվտանգությունը երաշխավորված է, չգիտեմ, խաղաղապա՞հ, չեզո՞ք ուժեր պետք է ուղեկցեն, տեսախցիկներ տեղադրվե՞ն։ Հաջորդ գործոնը տնտեսական էֆեկտիվությունն է, եթե տարածական, ժամանակի, գնի առումով ձեռնտու է, կօգտվեն։ Եթե օրինակ, Վրաստանի տարածքով հացահատիկի բեռնափոխադրման գինը չնչին տարբերությամբ լինի, հնարավոր է գործարարները ռիսկի չգնան ու չօգտվեն Ադրբեջանի տարածքով անցնող երկաթգծից»,- ասաց տնտեսագետը։

Մակարյանը ևս մեկ անգամ ընդգծում է՝ անհրաժեշտ է վարպետորեն աշխատանք, մեծ աշխատասիրություն՝ ստեղծված իրավիճակում Հայաստանի շահերն առաջ տանելու համար։

«Սա պրիմիտիվ երկրաչափություն չի, ասենք, երկաթուղին գծվել է ու վերջ։ Երկաթուղին այո, թղթի վրա գիծ է, իսկ իրական կյանքում քաղաքական, տնտեսական ու այլ հարցեր է պարունակում։ Իսկ դրա վրա աշխատելու համար անհրաժեշտ է ինտելեկտ, որի պոտենցիալը չկա, ցանկությունն էլ չեմ տեսնում։ Բայց եթե դիվանագիտությունը շատ լավ աշխատի, մենք կարող ենք որպես ճանապարհների խաչմերուկ լավ դիրք գրավել ու հետո օգտագործել այն քաղաքական թելադրանքների համար։ Հակառակ դեպքում մենք դառնալու ենք խիճը, որը փռում են ճանապարհին, վրայից ասֆալտ են անում ու գնում վրայով»,- նշեց նա։