Ձեր վստահելի աղբյուրը

Այսօր ԱԺ-ն վավերացրեց «Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և Կանաչ կլիմայական հիմնադրամի միջև» հիմնական համաձայնագիրը, որը հակասում  է Հայաստանի մի քանի օրենքի բազմաթիվ դրույթներին:  Ձեռքի տակ ունենալով այդ հակասությունների մասին հիմնավորումը՝ Խորհրդարանական մեծամասնությոնը՝ «Իմ քայլը» վավերացրեց համաձայանգիրը:

Իրավական ակտերի փորձաքննության գործակալությունը համաձայնագրին կցած իր եզրակացությունում գրել է, որ նրանում թեև առկա չեն օրենքի փոփոխություն կամ նոր օրենքի ընդունում նախատեսող նորմեր, սակայն այն պարունակում է Հայաստանի Հանրապետության օրենքներին հակասող նորմեր:

«1. Համաձայնագրի 3-րդ հոդվածի 2-րդ կետը, որի համաձայն` Հիմնադրամի տարածքներն անձեռնմխելի են, հակասում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի մի շարք դրույթներին, մասնավորապես` 55-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետին, որի համաձայն` քննիչը լիազորված է հարցաքննել կասկածյալին, մեղադրյալին, տուժողին, վկային, նշանակել փորձաքննություն, կատարել զննություններ, խուզարկություններ, առգրավումներ և այլ քննչական գործողություններ, ինչպես նաև նույն օրենսգրքի 225-րդ հոդվածի 1-ին մասին, որի համաձայն` քննիչը, բավարար հիմքեր ունենալով ենթադրելու, որ որևէ շենքում կամ այլ տեղ կամ որևէ անձի մոտ գտնվում են հանցագործության գործիքներ, հանցավոր ճանապարհով ձեռք բերված առարկաներ ու արժեքներ, ինչպես նաև այլ առարկաներ և փաստաթղթեր, որոնք կարող են նշանակություն ունենալ գործի համար, խուզարկություն է կատարում դրանք գտնելու և վերցնելու համար:

2. Համաձայնագրի 4-րդ հոդվածի 1-ին կետը, որի համաձայն` Հիմնադրամն օգտվում է ցանկացած տեսակի իրավական գործընթացի անձեռնմխելիությունից, բացառությամբ այն դեպքերի, որոնք ծագում են կամ կապված են իր լիազորություններն իրականացնելիս փոխառված գումարների, պարտավորությունների դիմաց երաշխիք տրամադրելու կամ գնման և վաճառքի կամ արժեթղթերի վաճառքի երաշխավորման հետ, որոնց դեպքում Հիմնադրամի դեմ կարող է դատական հայց հարուցվել այն երկրի տարածքում գտնվող իրավասու դատարանում, որտեղ Հիմնադրամը գլխավոր գրասենյակ կամ մասնաճյուղ ունի, կամ որտեղ Հիմնադրամը գործակալ է նշանակել դատական փաստաթղթեր կամ գործընթացի ծանուցագիր ընդունելու նպատակով կամ արժեթղթեր է թողարկել կամ դրանք երաշխավորել, հակասում է ՀՀ վարչական իրավախախտումների  վերաբերյալ օրենսգրքի 9-րդ հոդվածին, ըստ որի` սույն օրենսգրքով նախատեսված իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվություն առաջանում է, եթե այդ խախտումները իրենց բնույթով քրեական պատասխանատվություն չեն առաջացնում գործող օրենսդրությանը համապատասխան: Սույն օրենսգիրքը նախատեսում է մի շարք իրավախախտումներ, որոնց համար կարող են պատասխանատվության ենթարկվել իրավաբանական անձինք: Միաժամանակ օրենսգրքում առկա չեն դրույթներ, որոնք կսահմանեին միջազգային կազմակերպությունների անձեռնմխելիություն վարչական պատասխանատվությունից:

3. Համաձայնագրի 4-րդ հոդվածի 3-րդ կետը, ըստ որի` մինչև Հիմնադրամի նկատմամբ վերջնական դատական ակտի կայացնելը, Հիմնադրամի գույքի և տարածքի վրա, անկախ դրանց գտնվելու վայրից և դրանք տնօրինողից, չի կարող որևէ տեսակի բռնագրավում, զննություն, կալանք, արգելանք կամ հարկադիր կատարում կիրառվել, հակասում է ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի  226-րդ հոդվածի 1-ին մասին, որի համաձայն` գործի համար նշանակություն ունեցող որոշակի առարկաներ և փաստաթղթեր վերցնելու անհրաժեշտության դեպքում և, եթե ստույգ հայտնի են, թե որտեղ և ում մոտ են դրանք գտնվում, քննիչը կատարում է առգրավում, նույն օրենսգրքի 232-րդ հոդվածի 2-րդ մասին, որի համաձայն` կալանք դրվում է կասկածյալի և մեղադրյալի, ինչպես նաև այն անձանց գույքի վրա, որոնց վրա, կասկածյալի և մեղադրյալի գործողությունների համար, կարող է դրվել նյութական պատասխանատվություն` անկախ նրանից, թե ինչպիսի գույք է և ում մոտ է գտնվում, ինչպես նաև նույն օրենսգրքի 217-րդ հոդվածին, որի համաձայն` հանցագործության հետքերը, այլ նյութական օբյեկտները հայտնաբերելու, հանցագործության դեպքը, ինչպես նաև գործի համար նշանակություն ունեցող մյուս հանգամանքները պարզելու նպատակով քննիչը կատարում է տեղանքի, շինությունների, առարկաների, փաստաթղթերի, կենդանիների, մարդու կամ կենդանու դիակի զննում:

4. Համաձայնագրի 5-րդ հոդվածը, որի համաձայն` Հիմնադրամի գույքն ու ակտիվները անկախ գտնվելու վայրից և տնօրինողից, անձեռնմխելի են գործադիր կամ օրենսդիր գործունեությամբ սահմանված հետախուզման, արգելանքի, առգրավման, բռնագրավման, կամ որևէ այլ տեսակի պահանջագրի և իրավազրկման գործողություններից, հակասում է ՀՀ քրեական օրենսգրքի 103.1 հոդվածի 1-ին մասին, որի համաձայն` հանցագործության կատարման արդյունքում ուղղակի կամ անուղղակի առաջացած կամ ստացված ցանկացած գույքը, այդ գույքի օգտագործումից ստացված եկամուտները կամ այլ տեսակի օգուտները, այնպիսի հանցագործության կատարման համար օգտագործված կամ օգտագործման համար նախատեսված գործիքները և միջոցները, որի կատարման արդյունքում ստացվել է գույք, ահաբեկչության ֆինանսավորմանն ուղղված գույքը, այդ գույքի օգտագործումից ստացված եկամուտները կամ այլ տեսակի օգուտները, սույն օրենսգրքի 215.1-ին, 235.1-ին և 267.1-ին հոդվածներով նախատեսված մաքսանենգության ճանապարհով Հայաստանի Հանրապետության սահմանով տեղափոխված մաքսանենգության առարկաները, իսկ դրանց բացակայության դեպքում դրանց համարժեք գույքը, բացառությամբ բարեխիղճ երրորդ անձի գույքի, տուժողին և քաղաքացիական հայցվորին հանցագործությամբ պատճառված վնասների հատուցման համար անհրաժեշտ գույքի, ենթակա է բռնագանձման` հօգուտ պետության, ինչպես նաև ՀՀ քրեական դատավարության օրենսգրքի  232-րդ հոդվածի   2-րդ մասին, որի համաձայն` կալանք դրվում է կասկածյալի և մեղադրյալի, ինչպես նաև այն անձանց գույքի վրա, որոնց վրա, կասկածյալի և մեղադրյալի գործողությունների համար, կարող է դրվել նյութական պատասխանատվություն` անկախ նրանից, թե ինչպիսի գույք է և ում մոտ է գտնվում, նույն օրենսգրքի 226-րդ հոդվածի 1-ին մասին, որի համաձայն` գործի համար նշանակություն ունեցող որոշակի առարկաներ և փաստաթղթեր վերցնելու անհրաժեշտության դեպքում և, եթե ստույգ հայտնի են, թե որտեղ և ում մոտ են դրանք գտնվում, քննիչը կատարում է առգրավում:

5. Համաձայնագրի 6-րդ հոդվածը, որի համաձայն` Հիմնադրամին պատկանող կամ նրա մոտ պահվող արխիվները և, ընդհանրապես, բոլոր փաստաթղթերը և տվյալները, ինչ տարբերակով էլ դրանք կազմված լինեն, այդ թվում` էլեկտրոնային ձևով, անձեռնմխելի են անկախ դրանց գտնվելու վայրից, հակասում է ՀՀ քրեական դատավարության 239-րդ հոդվածի 1-ին մասին, ըստ որի` երբ բավարար հիմքեր կան ենթադրելու, որ կասկածյալի կամ մեղադրյալի ուղարկած կամ նրանց կողմից ստացվող նամակագրության, փոստային, հեռագրական և այլ հաղորդումներում կարող են պարունակվել գործով ապացուցողական նշանակություն ունեցող տեղեկություններ, քննիչը կարող է պատճառաբանված որոշում կայացնել, որում պարունակվում է միջնորդություն դատարանին` նշված անձանց նամակագրությունը վերահսկելու համար, ինչպես նաև նույն օրենսգրքի 240-րդ հոդվածի 1-ին մասին, որի համաձայն` քննիչն ստորագրությամբ կապի հաստատության պետին, իսկ անհրաժեշտության դեպքում` տվյալ հաստատության այլ ծառայողներին, ծանոթացնում է զննում և առգրավում կատարելու մասին որոշմանը և նրա (նրանց) մասնակցությամբ բացում և զննում է նամակագրությունը:

6. Համաձայնագրի 8-րդ հոդվածի 1-ին կետի a) ենթակետը, որի համաձայն` Հիմնադրամի համար առաքելություն իրականացնող պաշտոնյաներն ու փորձագետները իրենց պաշտոնական գործառույթների իրականացման ընթացքում օգտնվում են իրենց կատարած գործողությունների համար իրավական գործընթացների անձեռնմխելիությունից, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ Հիմնադրամը հրաժարվում է անձեռնմխելիությունից, ինչպես նաև Համաձայնագրի նույն հոդվածի 3-րդ կետը, ըստ որի` սույն հոդվածի 1-ին կետում չընդգրկված դիտորդները և անհատները, որոնք Հիմնադրամի կողմից հրավիրվել են մասնակցելու գիտաժողովներին և հանդիպումներին, հանդես գալով որպես Հիմնադրամի կողմից հրավիրյալներ, իրենց բանավոր կամ գրավոր խոսքի, ինչպես նաև կատարված բոլոր գործողությունների առումով օգտվում են ցանկացած տեսակի իրավական գործընթացի անձեռնմխելիությունից, հակասում է ՀՀ վարչական իրավախախտումների  վերաբերյալ օրենսգրքի 9-րդ հոդվածին, ըստ որի` սույն օրենսգրքով նախատեսված իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվություն առաջանում է, եթե այդ խախտումները իրենց բնույթով քրեական պատասխանատվություն չեն առաջացնում գործող օրենսդրությանը համապատասխան: Հարկ է նկատել, որ նույն օրենսգրքի 16-րդ հոդվածը նախատեսում է օտարերկրյա քաղաքացիների կողմից կատարված վարչական իրավախախտումների համար վարչական պատասխանատվության հանդեպ միջազգային պայմանագրերով անձեռնմխելիության իրավունքի սահմանման հնարավորություն: Միաժամանակ համաձայնագրի 2-րդ հոդվածի 1-ին կետի i) ենթակետը «Պաշտոնյաներ» եզրույթի առնչությամբ տարբերակում չի դնում կապված քաղաքացիության հետ: Այսպիսով, ՀՀ վարչական իրավախախտումների  վերաբերյալ օրենսգրքի 16-րդ հոդվածը հնարավորություն է տալիս սահմանել վարչական անձեռնմխելիություն միայն օտարերկրացիների կողմից կատարված վարչական իրավախախտումների համար, այնինչ ելնելով Համաձայնագրի 2-րդ հոդվածի 1-ին կետի i) ենթակետի դրույթներից` Հիմնադրամի «Պաշտոնյաներ» կարող են լինել նաև ՀՀ քաղաքացիները:

Համաձայնագրի վերոնշյալ նորմը խնդրահարույց է նաև Հիմնադրամի պաշտոնյաների և փորձագետներին ընդունող պետության քաղաքացիական ընդդատությունից ազատելու մասով: ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի 432-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն` միջազգային կազմակերպությունների դատական իմունիտետը սահմանվում է Հայաստանի Հանրապետության միջազգային պայմանագրերով: Սույն նորմից բխում է, որ քաղաքացիադատավարական օրենսդրությամբ դատական իմունիտետի սահմանման հնարավորությունը վերաբերում է միջազգային կազմակերպություններին` որպես քաղաքացիաիրավական հարաբերությունների սուբյեկտի, այլ ոչ դրա պաշտոնյաներին և փորձագետներին:

7. Համաձայնագրի 11-րդ հոդվածի 1-ին կետը, որի համաձայն` Հիմնադրամը, նրա ակտիվները, գույքը, եկամուտը, նրա գործառնություններն ու գործարքները, ներառյալ ցանկացած գործունեություն և նախագիծը, որն իրականացվում Հիմնադրամի կողմից Հայաստանի Հանրապետությանը ցուցաբերվող տեխնիկական աջակցության շրջանակներում, ազատվում են բոլոր հարկումներից և բոլոր մաքսատուրքերից: Հիմնադրամն ազատվում է նաև ցանկացած տեսակի հարկերի կամ տուրքի վճարման, պահման կամ գանձնման պարտավորությունից, հակասում է ՀՀ հարկային օրենսգրքի 19-րդ հոդվածի 3-րդ մասին, որի համաձայն` հարկային արտոնությունները սահմանվում են բացառապես Օրենսգրքով կամ Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով: Միաժամանակ Օրենսգրքում նախատեսված են որոշակի պայմանների առկայության դեպքում միայն որոշ հարկատեսակների նկատմամբ միջազգային պայմանագրերով հարկային արտոնություններ նախատեսելու հնարավորությունը:

Համաձայնագրի վերոնշյալ դրույթը հակասում է նաև «Պետական տուրքի մասին» ՀՀ օրենքի 3-րդ հոդվածին, որի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետությունում պետական տուրք վճարողներ են համարվում սույն օրենքի 7 հոդվածով նախատեսված ծառայություններից կամ գործողություններից օգտվող ֆիզիկական և իրավաբանական անձինք (Համաձայնագրի 3-րդ հոդվածի համաձայն` Հիմնադրամը ունենալու է իրավաբանական անձի կարգավիճակ):

Համաձայնագրի նույն դրույթը հակասում է նաև «Տեղական տուրքերի և վճարների մասին» ՀՀ օրենքի 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետին, որի համաձայն` տեղական տուրք և (կամ) վճար վճարողները պարտավոր են սահմանված ժամկետում և կարգով լրիվ վճարել սույն օրենքով սահմանված տեղական տուրքերը և (կամ) վճարները: Սույն օրենքը չի պարունակում դրույթներ միջազգային կազմակերպությունների տեղական տուրքերից և վճարներից ազատելու վերաբերյալ: Միաժամանակ նշված օրենքի 16-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` արտոնություններ կարող են կիրառվել ավագանու որոշմամբ: Տեղական տուրքերի և (կամ) վճարների գծով արտոնությունները` ավագանու սահմանած փաստաթղթերի և տեղեկությունների հետ միասին, համայնքի ղեկավարի ներկայացմամբ սահմանում է համայնքի ավագանին:

8. Համաձայնագրի 3-րդ հոդվածի 1-ին կետի b) ենթակետի կապակցությամբ, որի համաձայն` Հիմնադրամն (...) իրավասու է ձեռք բերել և տնօրինել անշարժ և շարժական գույք, անհրաժեշտ է ընդգծել, որ ՀՀ Սահմանադրության 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն` ընդերքը և ջրային ռեսուրսները պետության բացառիկ սեփականությունն են: Միաժամանակ ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի 134-րդ հոդվածի համաձայն` անշարժ գույք են համարվում հողամասերը, ընդերքի մասերը, մեկուսի ջրային օբյեկտները (...): Վերոնշյալ նորմերի համալիր վերլուծությունից կարելի է եզրահանգել, որ ընդերքը և ջրային ռեսուրսները հանդիսանում են անշարժ գույք և պետության բացառիկ սեփականությունն են, որոնք չեն կարող պատկանել քաղաքացիներին կամ իրավաբանական անձանց: Ելնելով վերոգրյալից, հաշվի առնելով ՀՀ Սահմանադրության բարձրագույն իրավաբանական ուժը` գերակայությունը` Հիմնադրամն անշարժ գույք ձեռք բերելիս պետք է սահմանափակվի ՀՀ Սահմանադրությամբ նախատեսված նորմերով:

9. Համաձայնագրի 7-րդ հոդվածի 2-րդ կետի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության օրենքների ու կարգավորումների համաձայն Հիմնադրամը, սահմանափակված չլինելով որևէ ֆինանսական վերահսկողությամբ, կարգավորմամբ կամ մորատորիումով, a) կարող է ունենալ միջոցներ, ոսկի կամ ցանկացած արտարժույթ և վարել հաշիվներ ցանկացած արտարժույթով, և b) կարող է ազատորեն փոխանցել իր միջոցները, ոսկին կամ արտարժույթը մեկ երկրից մյուսը կամ ցանկացած երկրի ներսում (...): Միաժամանակ` «Արժութային կարգավորման և արժութային վերահսկողության մասին» ՀՀ օրենքի օրենքի 7-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն` Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, բացառությամբ օտարերկրյա պետություններում Հայաստանի Հանրապետության դեսպանությունների, հյուպատոսական հիմնարկների, ընթացիկ արժութային գործարքների դիմաց վճարումները և կապիտալի շարժի ու ֆինանսական արժութային գործարքները կանխիկ և անկանխիկ իրականացվում են Հայաստանի Հանրապետության դրամով, բացառությամբ սույն հոդվածի 4-րդ, 5-րդ, 7-րդ և 8-րդ մասերում նշված դեպքերի: Նույն օրենքի 7-րդ հոդվածի 7-րդ մասի համաձայն` միջազգային կազմակերպությունները կարող են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում աշխատանքների կատարման, ծառայությունների մատուցման համար գնանշումներն ու  վճարումներն իրականացնել արտարժույթով` Կենտրոնական բանկի և կառավարության լիազորված մարմնի հետ համաձայնեցված կարգով սահմանված դեպքերում և կարգով: Հետևաբար, Հիմնադրամը ՀՀ տարածքում արտարժույթի օգտագործման դեպքում պետք է սահմանափակված լինի վերոնշյալ նորմի դրույթներով:

Հաշվի առնելով վերոգրյալը` հայտնում ենք, որ Համաձայնագիրը ենթակա է վավերացման ՀՀ Ազգային ժողովի կողմից` համաձայն ՀՀ Սահմանադրության 116-րդ հոդվածի 1-ին մասի 4-րդ և 5-րդ կետերի  և «Միջազգային պայմանագրերի մասին» ՀՀ օրենքի 10-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 4-րդ և 5-րդ կետերի դրույթների հիմքով», ասված է եզրակացության մեջ:

ՀՀ սահմանադրությունը ԱԺ-ին է լիազորել որոշելու վավերացնել նման համաձայնագրերը, թե ոչ: Սահմանադրության 116-րդ հոդվածի 1-ին մասում ասվում է, որ Ազգային ժողովը վավերացնում, կասեցնում կամ չեղյալ է հայտարարում այն միջազգային պայմանագրերը, որոնք Հայաստանի համար նախատեսում են ֆինանսական կամ գույքային պարտավորություններ, կամ որոնց կիրառումը նախատեսում է օրենքի փոփոխություն կամ նոր օրենքի ընդունում, կամ որոնք պարունակում են օրենքին հակասող նորմեր: