Ձեր վստահելի աղբյուրը

Top-news.am-ը ներկյացրել է Արցախի հերոս Մենուա Հովհաննիսյանի մոր, «Հայ ասպետ» հիմնադրամի հիմնադիր տնօրեն, «Որդուս» ՀԿ նախագահ Կարին Տոնոյանի հետ հարցազրույցի երկրորդ հատվածը։

«-Տիկին Տոնոյան, պատերազմում զոհվածի ծնողները, ընտանիքի անդամները, պատերազմում հրաշքով ողջ մնացածները բազմաթիվ վկայություններ են բերում, որոնք փաստում են, որ մեղմ ասած, գործ ենք ունեցել դավաճանության հետ: Դուք տեղյա՞կ եք ձեր որդու զոհվելու հանգամանքների հետ: Եւ ի՞նչ էր պատմում Մենուան, երբ ձեզ հետ հեռախոսազրույց էր ունենում պատերազմի առաջին օրերին:

- Իմ որդին՝ Մենուան կամավոր էր, եւ արդեն սկսել էր ռազմական գործ ուսուցանել ռազմաճակատի ընկերներին՝ իրենց կամավորական խմբի մյուս անդամներին: Որդիս ջոկատի հրամանատար է եղել։ Նա որոշ ժամանակ ծառայել է մեր հատուկ զորաջոկատներում, բայց հետո դուրս եկավ, քանի որ իրեն դուր չեկան էնտեղի բարքերը։ Որդիս 2016 թվականից հետո հասկացել էր, որ պետք է զինվորական դառնա, թեեւ բարձրագույն կրթություն ուներ, թեեւ ձեռքից գալիս էր ամեն ինչ, բայց երբ կամավոր մասնակցեց քառօրյա մարտերին Հորադիզում, վերադարձավ եւ ասաց՝ ես գտել եմ իմ մասնագիտությունը, ես պետք է զինվորական լինեմ, ես պետք է փոխեմ մեր բանակը, ես պետք է այն ավելի լավը դարձնեմ։

Որդուս զոհվելու հանգամանքներին առանձնապես ծանոթ չեմ: Մինչ օրս չեմ զրուցել իր ընկերների հետ, ինձ համար դեռ հոգեբանական խնդիր է իրենց հետ հանդիպելը։ Այնտեղ իրենք շատ բան են տեսել, որովհետեւ դեպքից երկու օր առաջ որդիս զանգել էր մեր դպրոցի փոխտնօրենին, որի հետ ինքը շատ մտերիմ էր, որը նաեւ իր կնքահայրն է, ու ասել էր, որ այստեղ բաներ են կատարվում, գալիս են մեզ ասում, որ հողերը տված են, մի կռվեք, սրանք դավաճաններ են, ինքը ընդհանրապես չէր հայոհոյում, բայց այդ օրը անգամ հոհոյախառն ասել էր՝ էստեղ ուրիշ բաներ են կատարվում։

Ես լրագրողներին խորհուրդ կտայի գնալ, խոսել իրենց ընկերների հետ, հրամանատարի հետ, որը շարունակում է համագործակցել այս դավաճանական խունտայի հետ եւ մնում է երկրպահում։ Եթե արժանապատվություն ունեցող հրամանատար լիներ ինքը, պարզապես պետք է դուրս գար, իմ որդին, եթե ողջ լիներ հիմա, իրեն կվերացներ դրա համար, որ այդքանից հետո շարունակում է Նիկոլի հետ համագործակցել։

- Ինչ եք կարծում գործ ունենք դավաճանության, թե տգիտության հետ:

- Ինչու եմ սրանց գործողությունները համարում դավաճանական: Տեսեք, նախորդ օրը, երբ որդիս ինձ հետ խոսեց, ասաց՝ մամ, ասում են՝Գետաշենը վերցրել են, ճի՞շտ է, ասացի՝ Մեն, ասում են, տղաս, չգիտեմ։ Դե մենք, հիշում եք՝ ոնց էինք խանդավառվել, որ Գետաշեն են վերցրել։ Գետաշենը վերցրել էին թե չէ, թե իրենց խաբել էին, որ Գետաշենը վերցրել են եւ իրենք գնում էին հետախուզական հատուկ օպերացիա կատարելու, որի ընթացքում էլ որդիս զոհվեց։ Օպերացիայից վերադառնալուց իրենք ադրբեջանական խմբի են հանդիպել, բավականին մեծ խմբի, իրենք 10-11 հոգով են եղել, նրանք 100-ից ավելի եւ, բնականաբար, ուժերը չէր բավականացրել։

Կրակ հրահանգը ինքն է տվել, եւ ինքն է վերցրել իր վրա մարտը ու հենց ինքը զոհվել է առաջինը։ Ինձ համար շատ բաներ կան մութ։ Ես զանգել եմ, օպերացիայի ձեւավորմանը մասնակցել է նաև Քյոխը, Կարեն Ջալավյանը եւ ասել եմ, որ ես դեռ գալու եմ ձեզ հանդիպեմ, որովհետեւ ես շատ հարցերի պատասխաներն եմ ուզում լսել՝ ինչո՞ւ են եղել առանց զրահաբաճկոնների, ես տեսել եմ նկարները, որդիս զրահաբաճկոնով չի, էդ ով է եղել այդ հրամանատարը, որ թույլ է տվել, ինչ է նշանակում թիկունք անցնել առանց պատրաստվածության, այսինքն՝ դա հարյուր տոկոսանոց մահ է եղել։

Առավել եւս իրենք շատ լավ գիտեին, որ այդ դիրքը վերցնելուց հրաժարվել էր պրոֆեսիոնալ հատուկ ջոկատը: Ես հիմա նախարարությունում եմ այդ հետաքննությունն անցկացնելու, արդյոք իրավունք կա, որ սիրողական մակարդակով նման գործողություն իրականացնեն: Չէ որ կա նաեւ երկորրդ վարկածը, որ հնարավոր է այդ մարդիկ, օրինակ, գերի ընկնեին, իրենք հատուկ ջոկատային չէին չէ իրակնում, այսիքն սիրողական մակարդակով հատուկ ջոկատայինի օպերացիա կատարելը ո՞րն է։ Այս ամենը հուշում է, որ մեղմ ասած, ինչ-որ բան այն չի եղել:

Հարցում էի ուղարկել երկրապահ, որ ինչ պայմանով եք տարել, ՀՀ-ում ցանակացած կամավորական աշխատանք անգամ պայմանագրով պետք է լինի, բայց եկեք, տեսեք մեր զինվորները գնացել են պայմանագրային, կամավոր ծառայության եւ որևէ պայմանագիր չկա։ Սա հստակ խախտում է։ Ինչքան էլ ես գիտեմ, որ իմ որդուն դուք տարել եք, բայց մի ուրիշին գուցե բռնել տարել եք, դուք կարող եք ապացուցել, ուր է ձեր պայմանագիրը, որ ինքը կամավոր է եկել, չէ որ կամավորությունը պայմանագրային պետք է լինի կամ ինչ է ինքը ստացել, որեւէ թղթի կտոր չկա։

Այսինքն՝ սա լավագույն ապացույցն է, որ խայտառակ վիճակ է եղել։ Հիմա ես նաեւ ՊՆ եմ հարցում կատարել, որ տվեք մի փաստաթուղթ, որտեղ ամրագրված է, որ իմ որդուն զենք ու զրահ եք տվել, զրահաբաճկոն ստացել է, թե չի ստացել, չէ որ դուք պետք է տայիք, որ ինքը վերադառնար, իրենից հետ էիք ուզելու։ Ուր է էդ թուղթը, ցույց տվեք ես տեսնեմ։ Դեռ չեմ ստացել։

Չորս ամիս է Սասուն Միքայելյանն անհետ կորած էր, լկտիաբար, ինչ-որ վիրավորում էր ստացել, խիստ կասկածում եմ, որ ստացել էր, գուցե ինքն էր էդպես արել, որ գնա վերընկնի այնտեղ, եւ հիմա նիստ է անում, պատանի երկրապահների մասին է խոսում։ Ես շուտով կասեմ ինչ-որ պետք և կասեմ՝ ձեռնքերդ հեռու հայ երեխաներից։ Մայրը գալիս է, վիրավորի համար դեղի գումար չունի, նրանց բոլորի մայրերը սրտի հետ խնդիր ունեն, հիմնադրամից գումար են ուզում, որ դեղ գնեն, իսկ տականք էռատոն Ամերիկայում է իր ծննդյան օրը նշում։

Մենք արժանի ենք, մենք մեղավոր ենք, որ հենց առաջին օրը դուրս չեկանք ու իրենց ոտնատակ չտվեցինք։ «Որդուս» հիմնադրամը 50 սայլակ ու այլ պարագաներ կստանա արտասահմանից։ Իսկ ուր է պետությունը, ուր են հավաքված գումարները, ինչու է եկել վիրավոր զինծառայողի ծնողն ու խնդրում, որ որդուն բուժում է պետք։ Մայրը ինքնասպան է ուզում լինել, որդին դիրքում կանգանծ ընկճված է, հայ զինվորը, երբ է կուչ եկել թուրքի առաջ, էս ուր հասցրեցիք դուք մեզ։

- Ցավոք, կան մարդիկ, զոհերի հարազատներ, որ դառնում են իշխանության «զոհերը: Ինչպե՞ս չընկնել թակարդը։

- Կան այդ թակարդները, այն ծնղները, որ գնում են ծունկի են գալիս, նիկոլի ձեռքն են համբուրում, ես չեմ ուզում որեւէ ծնողի մեղադրել, ես դրա իրավունքը չունեմ, դա իրենց խղճի գործն է։ Ինչպես ինքն է մտածում, որ ես սխալվում են, ես էլ եմ մտածում, որ ինքն է սխալվում։ Եվ ես, եւ ինքը ունենք այդ իրավունքը։ Եթե մենք ենք սխալվում ուրեմն իրենք մեզ պետք է հաղթեն, մենք պետք է գնանք էստեղից, այսինքն՝ սա արդեն դաժան ներքին ճակատամարտ է։

Թումանյանն ասում էր՝ ներսից պետք է գա մեր փրկությունը, Իսահակյանն ասում էր՝ մի օր պիտի իրար դեմ դուրս գան, Հայաստանում զուգահեռ աճում է երկու սերունդ, եւ այդ սերունդները մի օր պետք է իրար կոկորդ կրծեն, եկել է այդ պահը, ուզեք-չուզեք իրար կոկորդ ենք կրծելու։

Պատերազմը ծրագրված էր, զոհերով պետք է տային, որ իսկական պետարազմի տպավորություն թողներ։ Դե որ զոհերով պետք է լիներ, թող իրենց զավակներին զոհեին, գնացեք, մի օլիգարխի գտեք, որ զավակը զոհված է, գոնե միջին չինովնիկի գտեք, որ զավակը զոհված է, էլի զոհված է մանկավարժի, հասարակ գյուղացու, միջինից ոչ բարձր մարդկանց զավակները։ Եթե կա հակառակը, մեկ տոկոս չի կազմի։ Սա էլ լրագրողական հետանքնության նյութ է՝ այսքան զոհ ենք տվել, ում զավակներն են այդ զոհերը»։