Ձեր վստահելի աղբյուրը

2020 թվականին Հայաստանում արձանագրվեց սննդամթերքի գների աննախադեպ աճ, որի տեմպերը 2021 թվականին ավելի ուժեղացան: Վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած վերջին տվյալներով, սննդամթերքի և ոչ ալկոհոլային խմիչքների գներն ընթացիկ տարվա փետրվարին 2020 թվականի նույն ամսի համեմատ աճել են 5.1%-ով, իսկ ալկոհոլային խմիչքներինը և ծխախոտային արտադրատեսակներինը՝ 3.1 %-ով: Մի փոքր մեղմ է վիճակը հագուստի ու կոշիկի շուկայում, որտեղ արձանագրվել է մոտ 2% աճ:

Վաճառակետերում այսօր արձանագրվում է պարենային զամբյուղի բոլոր ապրանքատեսակների գների աճ: Քաղաքացիների ընտանեկան բյուջեի վրա զգալի ազդեցություն են թողնում առաջին սպառման ապրանքներից հատկապես բուսական յուղի, կարագի, շաքարի, հավի ձվի գների աճը:

Կառավարության պատասխանատու մարմինները գների նման թռիչքը բացատրում են ներմուծվող ապրանքների գների աճով և դրամի արժեզրկմամբ: Սա այն դեպքում, երբ նախորդ տարի արձանագրվել է ներմուծման մոտ 30 տոկոսի նվազում, ինչը ենթադրում է, որ այդ բացը լրացվել է տեղական արտադրությամբ: Մյուս կողմից էլ էականորեն թանկացել են նաև տեղական շուկայում արտադրվող ապանքները: Օրինակ՝ հավկիթը թանկացել է 20-25 %-ով: Արտադրողներն այդ միտումը կրկին կապում են արտաքին շուկայի հետ՝ պնդելով, թե կերի գները բարձրացել են միջազգային շուկայում:

«Մենք կարող ենք այսօր արձանագրել, որ պետությունը՝ ի դեմս իր կարգավորող մարմինների, կառավարության ու դրա ղեկավարի, անգործության են մատնվել, մոռացել են իրենց հիմնական գործառույթները և զբաղվում են քաղաքական տարբեր խաղերով»,- մեկնաբանելով սննդամթերքի գների աննախադեպ աճի պատճառները՝ Panorama.am-ի հետ զրույցում ասում է տնտեսական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Թաթուլ Մանասերյանն ու հավելում.

«Ավելի ստույգ ասած՝ չի իրականացվում պետության կարգավորիչ գործառույթը, որը վերապահված է նաև Ազգային ժողովին: Այնտեղ, կարելի է ասել, որ ո՛չ օրենքներ են մշակվում, ո՛չ նախագծեր պատրաստվում, օրենսդիր աշխատանքը կաթվածահար է եղել: Նույնը գործադիր մարմնին է վերաբերում, որը ենթաօրենսդրական ակտեր պետք է մշակեր և հատկապես այս հարցի վրա ուշադրություն դարձներ»:

Մանասերյանի կարծիքով՝ պետությունն, ըստ էության, բացակայում է, և եթե այսօր Հայաստանում դեռ տնտեսություն կա, ապա մասնավոր հատվածի ներկայացուցիչների, առանձին ձեռներեցների ջանքերի շնորհիվ:

«Անգործության են մատնված մի շարք մարմիններ՝ Ֆինանսների նախարարությունը, Վերահսկողական ծառայությունը, Պետեկամուտների կոմիտեն և վերջապես կա մի ամբողջ հանձնաժողով՝ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովը: Այս մարմինները պարտավոր են վերահսկել գների թռիչքները, կատարեն համապատասխան վերլուծություններ, համեմատեն համաշխարհային շուկայի գները Հայաստանի ապրանքների և ծառայությունների գների հետ, դրա համար իրենք աշխատավարձ են ստանում»,- նշում է տնտեսական գիտությունների դոկտորը:

Ըստ Թաթուլ Մանասերյանի՝ ներմուծվող ապրանքների գները թանկացել են բայց ոչ համամասնորեն, այլ՝ կամայականորեն և այն ապրանքները, որոնց մեծ խմբաքանակները գնվել էին ամիսներ առաջ, չպետք է թույլ տային, որ ներկայիս գներով վաճառվեին և գների այսպիսի ցատկ արձանագրվեր, այն չի համապատասխանում համաշխարհային շուկայի գների տատանումներին:

Նա համաձայն չէ այն կարծիքի հետ, թե գնաճի զսպումը ԿԲ-ի խնդիրն է: Ըստ տնտեսագետի՝ «Կենտրոնական բանկի մասին» օրենքով և Սահմանադրությամբ, ԿԲ-ն ոչ թե գնաճի համար է պատասխանատվություն կրում, այլ իր գործունեության նպատակների մեջ մտնում է գների կայունություն ապահովելը, որոնք տարբեր բաներ են:

Նկատելով, որ գների կայունությունը ԿԲ-ն իրականացնում է դրամավարկային քաղաքականության միջոցով՝  Panorama.am-ի զրուցակիցն ասում է. «Գնաճի զսպման համար ԿԲ-ի հետ միասին պետք է պետական բոլոր պատկան մարմինները գործողություն կատարեն, որում թերանում են»:

Panorama.am-ի դիտարկումներով խանութներում այսօր հատկապես զգալի է ձեթի գների աճը, որը կազմում է մոտ 30-35 %, այն դեպքում, երբ, ըստ Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության պետական հանձնաժողովի ուսումնասիրությունների, ձեթի ներմուծման գներն ավելացել են մոտ 16 %-ով, իսկ ազգային արժույթն արժեզրկվել է 4%-ով:

Զգալի է նաև շաքարավազի գների աճը և թվում էր, որ ՏՄՊՊՀ-ն, գոնե այստեղ պետք է արդյունք ապահովեր, քանի որ շուկայում Սամվել Ալեքսանյանի ղեկավարած ընկերության գերիշխող դիրքի մասին բոլորը գիտեն և մեղավորին բացահայտելն առանձնակի դրժվարություն չէր ներկայացնում:

ՏՄՊՊՀ հանձնաժողովի կայքի ուսումնասիրություից պարզվում է, որ նախորդ տարի, իրոք, այս կառույցը 24.7 մլն դրամի չափով տուգանք է կիրառվել «Ալեքս Հոլդինգ» ՍՊԸ-ի նկատմամբ գերիշխող դիրքի չարաշահման համար, բայց ոչ թե շաքարավազի գները չհիմնավորված թանկացնելու, այլ հակառակը՝ պարբերաբար շաքարավազն ինքնարժեքից ցածր գնով վաճառելու և մրցակիցներին շուկայից դուրս թողնելու գործողությունների համար:

Արդյունքում ստացվում է՝ այսօր ողջ պետական համակարգը, որը պետք է ծառայեր քաղաքացուն և որի հիմնական առաքելություններից մեկը հասարակության ապրելակերպի վատթարացման կանխարգելումն է, չի իրականացնում իր հիմնական գործառույթը:

Արմեն Վարդանյան