Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ինչը հանգեցրեց իսրայելա-պաղեստինյան վերջին բռնություններին

Իսրայելցիների և պաղեստինցիների միջև բռնության վերջին փուլը տեղի է ունենում այն պատճառով, որ երկու կողմերի միջև երկարատև և չկարգավորված հակամարտությունը կրկին ստիպված է մոլեգնել:

Այն, որ հակամարտությունը վերջին տարիներին դուրս էր եկել միջազգային վերնագրերից, չի նշանակում, որ այն ավարտվել էր: Դա բաց վերք է Մերձավոր Արևելքի սրտում և հենց այդ պատճառով է, որ դեմ առ դեմ բռնի դիմակայությունները վերաճել են հրթիռակոծության, օդային հարվածների և մահվան: Խնդիրները չեն փոխվում, ինչպես նաև ատելությունն ու դառնությունը, որ առաջացրել են ոչ թե տարիները, այլ սպանությունների միջով անցած սերունդները, գրում է BBC-ն։

Ավելի քան մեկ դար հրեաներն ու արաբները պայքարել են Հորդանան գետի և Միջերկրական ծովի միջև ընկած երկրի տերը դառնալու համար: Իսրայելը պարտություններ է կրել պաղեստինցիներից՝ 1948 թ-ին նրա անկախացումից ի վեր, բայց այն դեռ չի կարողանում հաղթել:

Քանի դեռ հակամարտությունը շարունակվում է, ոչ մի կողմ չի կարող ապահով լինել: Միանշանակն այն է, որ առնվազն մի քանի տարին մեկ լուրջ և բռնի ճգնաժամ է լինելու:

Այս անգամ Երուսաղեմում և նրա սուրբ վայրերում տեղի ունեցող իրադարձությունները դարձան բախումների պատճառ։

Քաղաքի սուրբ լինելը քրիստոնյաների, հրեաների և մահմեդականների համար միայն կրոնական խնդիր չէ: Հրեական և մահմեդական սուրբ վայրերը նաև ազգային խորհրդանիշներ են: Աշխարհագրական առումով դրանք, բառացիորեն, երկու քայլ են միմյանցից հեռու: Պաղեստինյան քրիստոնյաների կողմից մեծարվող Սուրբ Հարության տաճարը, որի պատկանելության իրավունքը վերապահված է նաև Հայ առաքելական եկեղեցուն, գտնվում է իսրայելական անցակետի այն կողմում:

Բռնությունների պատճառ դարձան նաև Երուսաղեմի Շեյխ Ջարրահ թաղամասի իրենց տներից պաղեստինցիներին վտարելու ու դրանք հրեա քաղաքացիներին տալու Իսրայելի դատարանի որոշումները։

Սա ավելին է, քան ուղղակի վեճ՝ մի քանի տների համար։ Սա տեղի է ունենում այն բանից հետո, երբ Իսրայելի հաջորդական կառավարությունները հետապնդում են Երուսաղեմն ավելի հրեական դարձնելու ու քաղաքի դեմոգրաֆիան փոխելու ռազմավարական նպատակ։

Դրան գումարվեց անցած մի քանի շաբաթվա ընթացքում իսրայելական ոստիկանության խիստ հսկողությունը պաղեստինցիների նկատմամբ մահմեդականների համար Ռամադան ամսվա ընթացքում, որն ավարտվեց Մեքքայից և Մեդինայից հետո մուսուլմանների համար ամենասուրբ տեղ համարվող Ա-Աքսա մզկիթում բախումներով՝ արցունքաբեր գազի և նռնակների օգտագործմամբ:

Այս ամենից հետո ՀԱՄԱՍ-ը, որը արաբերենից թարգմանաբար նշանակում է «Իսլամական դիմադրության շարժում», պաղեստինյան իսլամիստական կուսակցություն է, որը այժմ կառավարում է Գազայի տարածքը, վերջնագիր ներկայացրեց Իսրայելին՝ պահանջելով իր ուժերը հեռացնել Ալ-Աքսա համալիրից և Շեյխ Ջարրայից, որից հետո սկսվեց հրթիռների տարափը  Երուսաղեմի ուղղությամբ:

Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն իր թվիթերում գրեց, որ «Գազայում ահաբեկչական կազմակերպությունները հատել են կարմիր գիծը ... Իսրայելը մեծ ուժով կպատասխանի»:
Այս անգամ իրադարձությունների շղթան այսպիսին էր, սակայն իրադարձությունների այլ համադրություններ կարող էր հանգեցնել նույն ելքին, քանի դեռ հակամարտությունը մնում է չլուծված:

Երկու կողմերի առաջնորդներն էլ մղում են նաև իրենց ներքաղաքական պայքարը՝ կենտրոնանալով իրենց դիրքերը պաշտպանելու վրա, երբ Պաղեստինի կամ Իսրայելի ցանկացած առաջնորդի ամենամեծ խնդիրը պետք է լիներ խաղաղության հաստատումը:

ԱՄՆ-Իսրայել

Ինչպես գրում են միջազգային ԶԼՄ-ները, Իսրայել-Պաղեստին բախմանը Իսրայելի դաշնակից ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմը պատրաստ չէր։ Բայդենը կարծում էր, որ Իսրայել-Պաղեստին հիմնախնդիրը կարող է դնել հետին պլան՝ կենտրոնանալու այլ, ավելի մեծ հարցերի վրա, բայց դա չստացվեց։

ԱՄՆ պետքարտուղար Բլինքենն այսօր զրուցել է Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար Գաբի Աշկենազիի հետ՝ իր մտահոգությունները հայտնել Իսրայելի վրա հրթիռային հարձակումների կապակցությամբ։ Բլինքենը կրկնել է իր կոչը բոլոր կողմերին՝  լարվածությունը թուլացնել, դադարեցնելու բռնությունները, որոնք խլել են իսրայելցի և պաղեստինցի խաղաղ բնակիչների, ներառյալ երեխաների կյանքեր։

ԱՄՆ պետքարտուղարն ընդգծել է, որ իսրայելցիները և պաղեստինցիները պետք է կարողանան ապրել անվտանգ և ապահով, ինչպես նաև վայելել հավասարաչափ ազատության, անվտանգության, բարեկեցության և ժողովրդավարության միջոցները: Արտաքին գործերի նախարար Աշքենազին և պետքարտուղար Բլինկենը ընդգծել են Միացյալ Նահանգների և Իսրայելի միջև կայուն գործընկերությունը և պարտավորվել համատեղ աշխատել առաջիկա մարտահրավերների շուրջ:

Սոցիալական հարթակներում բարձրաձայնում են, որ եթե ԱՄՆ նախագահը լիներ Թրամփը, որը միանշանակ ու անվերապահորեն աջակցում էր Իսրայելին, ապա այս բախումները հնարավոր է չլինեին։

Թրամփն էլ նախօրեին հայտարարություն է տարածել, որում մեղադրում է Բայդենին «Իսրայելի հանդեպ թույլ մոտեցման և աջակցության բացակայության համար»։

«Երբ ես պաշտոնավարում էի, մենք հայտնի էինք որպես Խաղաղության Նախագահություն, քանի որ Իսրայելի հակառակորդները գիտեին, որ Միացյալ Նահանգները ամուր կանգնած են Իսրայելի կողքին և Իսրայելի վրա հարձակվելու դեպքում արագ հատուցում կլինի։

Բայդենի օրոք աշխարհը դառնում է ավելի բռնի և ավելի անկայուն, քանի որ Բայդենի թուլությունն ու Իսրայելին աջակցության բացակայությունը նոր գրոհների են բերում մեր դաշնակիցների վրա։ Ամերիկան միշտ պետք է կանգնի Իսրայելի կողքին և հասկանալի դարձնի, որ պաղեստինցիները պետք է դադարեցնեն բռնությունները, ահաբեկչությունները և հրթիռային հարձակումները և հասկանան, որ ԱՄՆ-ն միշտ սատարելու է Իսրայելի ինքնապաշտպանության իրավունքը», - ասում է Թրամփը հայտարարության մեջ:

Թրամփի վարչակազմը, որը միջնորդ դարձավ Իսրայելի ու Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Բահրեյնի միջև դիվանագիտական հարաբերությունների համար, Աբրահամի համաձայնագրով, թուլացրեց Պաղեստինին։  Թրամփի վարչակազմը նաև ԱՄՆ դեսպանատունը Թել Ավիվից տեղափոխեց Երուսաղեմ, մի քայլ, որը բուռն քննադատության ենթարկվեց համաշխարհային առաջնորդների կողմից՝ սուրբ քաղաքի վիճելի կարգավիճակի պատճառով:

«Պարզվում է, որ Թել Ավիվում մի քանի հարուստ էմիրաթցիներ սելֆի տեղադրելու ռազմավարությունն իրականում խաղաղություն չի բերի Իսրայել-Պաղեստին», - թվիթերում գրել է սենատոր Բեռնի Սանդերսի արտաքին քաղաքականության խորհրդական Մեթ Դուսը:

Բայդենը վարչակազմը, կարծես, որոշակի հավասարակշռություն է փորձում բերել տարածաշրջան։ Այն վերականգնել է պաղեստինցիների համար ԱՄՆ ֆինանսավորումը և վերսկսել պաղեստինյան պաշտոնյաների հետ դիվանագիտական շփումները։

«Բռնության վերջին սրացումը ցույց է տալիս այս բախումը մարգինալացնելու փորձերը  հիմարություն է. հիմարություն Իսրայելի համար, նրա նոր արաբ գործընկերների և Բայդեն-Հարիսի վարչակազմի համար։ Ներկայիս ճգնաժամը սպառնում է տապալել այդ փխրուն կոնսենսուսը և շեղել նոր վարչակազմի ուշադրությունը արտաքին քաղաքական այլ նպատակներից», - գրել է պետդեպարտամենտի նախկին պաշտոնյան, այժմ Բրուքինգի համալսարանի ավագ գիտաշխատող Թամարա Քոֆման Ուիթսը։

«Այն, ինչ սկսվում է Երուսաղեմից, այնտեղ չի մնում», - ասում է դեմոկրատական կուսակցության ներկայացուցիչներից մեկը։

Իրան-Պաղեստին

ՄԱԿ-ում Իրանի մշտական ներկայացուցիչը Սիոնիստական ռեժիմի էությունը ռասիստական բնութագրելով, Անվտանգության խորհրդին կոչ է արել անտարբեր չլինել սիոնիստների ոճրագործությունների նկատմամբ, իսկ Միացյալ Նահանգները պետք է վերջ դնի ՄԱԿ-ում Իսրայելի պաշտպանությանը:

«Սիոնիստական ապարտեիդի ռեժիմի ռասիստական բնույթը նշանակում է բռնության գերակայություն»,-ասել է Իրանի դեսպանը։

Պաղեստինին իր աջակցությունն է հայտնել նաև Իրանի հոգևոր առաջնորդ Այաթոլլահ Խամենեին։
Անդրադառնալով Ալ-Աքսա մզկիթում, սրբազան Ղոդս քաղաքում և Պաղեստինի այլ շրջաններում սիոնիստների բռնություններին ու ոճրագործություններին, ԻԻՀ գերագույն առաջնորդն ասել է.«Այս ոճրագործությունները տեղի են ունենում աշխարհի ժողովուրդների աչքի առջև և դատապարտելով այս ոճրագործությունները, բոլորը պետք է կատարեն իրենց պարտականությունը»:

Բարձր գնահատելով Պաղեստինի ժողովրդի զարթոնքը, դիմակայությունն ու վճռականությունը, Այաթոլլահ Խամենեին ասել է. «Սիոնիստները ուժի լեզվից բացի, ոչինչ չեն հասկանում, հետևաբար պաղեստինցիները պետք է մեծացնեն իրենց ուժն ու դիմադրությունը՝ ոճրագործներին ստիպելու հանձնվել և դադարեցնել իրենց վայրագ գործողությունները»:

Հարավային Կովկասի երկրների արձագանքը Իսրայել-Պաղեստին հակամարտությանը

Նախօրեին Հայաստանի ԱԳՆ հայտարարություն տարածեց՝ կողմերին զսպվածության կոչ անելով։

«Խորապես մտահոգված ենք Երուսաղեմում շարունակվող բախումների կապակցությամբ։ Կոչ ենք անում ներգրավված բոլոր կողմերին զսպվածություն ցուցաբերել` նվազեցնելու լարվածությունը և կանխելու քաղաքացիական անձանց շրջանում հետագա զոհերը»,-ասվում է ՀՀ ԱԳՆ հայտարարության մեջ։

Վրաստանի ԱԳ նախարար Դավիդ Զալկալիանին թվիթերում հրապարակել է Իսրայելին աջակցող հայտարարություն։

«Վրաստանի կառավարությունն ուշադիր հետևում է Իսրայելում տեղի ունեցող իրադարձություններին: Վրաստանը խստորեն դատապարտում է բռնությունները և հրթիռային հարձակումները խաղաղ բնակիչների նկատմամբ, որոնք խաթարում են խաղաղությունն ու կայունությունը ավելի լայն տարածաշրջանում: Տարածաշրջանում լարվածության լիցքաթափումն այլընտրանք չունի»,-գրել է Զալկալիանին:

Ադրբեջանը մինչ այս պահը որևէ հայտարարություն չի արել՝ հաշվի առնելով Իսրայելի հետ նրա հարաբերությունները և Թուրքիայի կողմից Պաղեստինին աջակցությունը, զարմանալի չէ։

Թուրքիայի դիրքորոշումը

Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը ոչ միայն աջակցում է Պաղեստինին ու  խստորեն քննադատում Իսրայելի իշխանություններին, այլ ստեղծված իրավիճակում ևս փորձում է դառնալ իսլամական աշխարհի առաջնորդ այս հարցում։ Նա արաբերեն, եբրայերեն և թուրքերեն լեզուներով գրառում էր կատարել թվիթերում՝ իսլամական աշխարհին հորդորելով միջոցներ ձեռնարկել Իսրայելի դեմ՝ վերջինիս գործողությունները որակելով «վայրագ հարձակումներ»։

Թուրքիայի ԱԳ նախարար Չավուշօղլուն էլ հայտարարել է, որ Իսրայելի գործողությունները դատապարտելը բավարար չէ, անհրաժեշտ է կոնկրետ քայլեր ձեռարկել։

«Օրինակ՝ Պաղեստին ուղարկել «միջազգային պաշտպանության ուժեր»,–ասել է նա և առաջարկել Իսլամական համագործակցության կազմակերպության երկրների արտգործնախարարների մասնակցությամբ խումբ ստեղծել, որի գլխավոր առաքելությունը կլինի պաշտպանել «Պաղեստինի քաղաքացիական բնակչությանը»։

Թուրքիան նաև մտադիր է պաղեստինա-իսրայելական հակամարտության սրման կապակցությամբ ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի արտահերթ նիստ գումարելու առաջարկով հանդես գալ։

Վերլուծաբանները մտահոգություն են հայտնում, որ այս բախումները կարող են հանգեցնել լայնամասշտաբ պատերազմի՝ ներառելով նաև այլ երկրներին։

Իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունը սկսվել է 20-րդ դարի վերջին։ Կոնֆլիկտը լուծելու համար շատ տարբեր գործողություններ են կատարվել, որպես Իսրայելա-պաղեստինյան խաղաղության գործընթաց։ Հակամարտության հիմքերը կարող են վերագրվել Հրեաների ներգաղթով և Պաղեստինի հրեաների և արաբների միջև միջհամայնքային բախումներից։ Չնայած երկարատև գործընթացներին՝ իսրայելացիներն ու պաղեստինցիները չեն կարողացել հասնել վերջնական խաղաղության համաձայնագրի։ Հիմնական հարցերն են. փոխադարձ սահմանների, անվտանգության, ջրային իրավունքի, Երուսաղեմի վերահսկողության, Իսրայելական բնակավայրերի ճանաչումը, Պաղեստին վերադառնալու իրավունքները։ Լուծման տարբերակներից է երկու պետությունը՝ անկախ Պաղեստինի ստեղծումը՝ Իսրայել պետության կողքին (1948 թվականին Իսրայել պետություն ստեղծելուց հետո)։