Ձեր վստահելի աղբյուրը

Կառավարության երեկվա որոշմամբ վերանայվեցին գիտաշխատողների բազային աշխատավարձները:

«Սա հստակ ուղերձ է, որ գիտությունը Հայաստանում ունի ապագա և կառավարությունը հանձնառու է` ապահովելու գիտնականի կենսամակարդակի և աշխատանքի պայմանների բարելավումը»,- որոշումն այսպես էր մեկնաբանել Տիգրան Ավինյանը։

Սակայն գործադիրի նման որոշումը բազմաթիվ հարցեր է առաջացրել գիտության հատկացումների էական, շարունակական ու անհապաղ աճի պահանջի մասին բարձրաձայնողների մոտ։

Panorama.am-ի հետ զրույցում «Գիտուժ» նախաձեռնության անդամ, «Embry» ընկերության և «Techնոտուն Ակումբ»-ի համահիմնադիր Նարե Գևորգյանն ասում է. 

«Կառավարության այսօրվա որոշումը, մեզ մոտ շատ պարզ հարցեր է առաջացնում. ի՞նչ խնդիր է լուծելու իրենց առաջարկած սկզբունքով աստիճանական աճը, արդյո՞ք իրենց որդեգրած մոտեցումը կարողանալու է լուծել գիտության առջև ծառացած կարևորագույն խնդիրներից մեկը՝ երիտասարդացման հարցը»։

Նա հիշեցնում է, որ «Գիտուժ» նախաձեռնության անդամներն անցած չորս ամիսների ընթացքում բազմիցս թվերով ներկայացրել և բացատրել են՝ եթե այս տարվանից սկսած Կառավարությունը չիրականացնի կոնկրետ ռազմավարական գործողություններ, ապա մինչև 2025 թվականը Հայաստանում իսպառ վերանալու է առկա գիտական ներուժը։

«Իսկ այսօրվա որոշումը ենթադրում է, որ միայն 2025 թվականին հնարավոր է լինելու երիտասարդների համար ինչ-որ չափով նպաստավոր պայմաններ ստեղծել։ Գիտահեն տնտեսությունը, «աշխարհը գրավող» մեծաքանակ հայկական ստարտափները, Հայաստանում ապահով կյանքն ու որակյալ ռազմարդյունաբերությունն այդպես էլ մնալու են անհասանելի երազանք, եթե այս պահին չկենտրոնանանք կենսականի` այդ բոլորը սնող գիտության փրկության վրա:

Ինչպես արդեն տարբեր առիթներով նշել եմ, գիտությունը ոլորտ չէ, այն կենսական է, ու, ուզում եմ, որ սա հստակ տարանջատում դառնա: Ուրիշ ոլորտների վրա ծախսեր անելը համեմատելով գիտության մեջ ներդրումներ անելու հետ, թույլ տալով գիտության կործանումը` մենք, կարծես, որոշում ենք պարարտանյութը շաղ տալ ծառի ճյուղերի վրա` արմատների տակ լցնելու փոխարեն»,- նշում է գիտության փրկության ահազանգ հնչեցնող նախաձեռնության անդամը։

Նարե Գևորգյանը փաստում է՝ հիմա մենք հայտնվել ենք այնպիսի իրավիճակում, որ Կառավարությունը կրկին փորձում է կատարել քայլ ճիշտ ուղղությամբ, բայց դա բացարձակապես բավարար չէ գիտությունը երիտասարդների համար գրավիչ դարձնելու համար։

«Իսկ առանց այդ նպատակի իրականացման բոլոր գործողություններն ուղղակի դանդաղեցնում, բայց չեն կանխում գիտության կործանումը մեր երկրում։ «Գիտուժ» նախաձեռնությունը շարունակական է լինելու մեր պահանջների լիակատար լուծմանը հասնելու ճանապարհին»,- նշում է նա։

Հիշեցնենք, որ կառավարության որոշման արդյունքում, եթե 2021թ. բազային աշխատավարձի ֆոնդը նախնական հաշվարկով կազմում է շուրջ 4 մլրդ դրամ, ապա 2022-2025 թթ. այն կազմելու է համապատասխանաբար՝ մոտ 7.7 մլրդ, 10 մլրդ, 12.4 մլրդ և 14.4 մլրդ դրամ: 

Եթե, օրինակ, 2021թ. գլխավոր գիտաշխատողի բազային միջին աշխատավարձը կազմում է 138 հազար դրամ, ապա փոփոխությունների արդյունքում՝ 2022թ. հունվարից գլխավոր գիտաշխատողը կստանա նվազագույնը 367 հազար դրամ: Հետագա տարիներին բազային նվազագույն աշխատավարձը, շարունակաբար աճելով, 2025թ. հունվարի դրությամբ կհասնի 553 հազար դրամի:

«Գիտուժ» նախաձեռնությունն այս տարվա սկզբին ահազանգել էր՝ այսօր Հայաստանում գիտության վիճակն օրհասական է:

Նախաձեռնության հրապարակած տվյալների համաձայն, գիտական աստիճան ունեցող գիտաշխատողների 40%-ը 65 տարեկանից մեծ են: Վերջին 30 տարում Հայաստանի գիտաշխատողների թիվը 7 անգամ կրճատվել է։ Գիտնականի միջին բազային աշխատավարձը ընդամենը 100,000 դրամ է։ Հայաստանը գիտության վրա ծախսերի ցուցանիշով աշխարհում 91-րդն է:

ՀՆԱ-ի մոտավորապես 0․25%-ը ցուցանիշով մենք համեմատվում ենք Ուգանդային և Բուրունդիին։
Եթե այսպես շարունակվի, 2025 թվականին Հայաստանում գիտությամբ զբաղվող, հետևաբար՝ գիտություն գրեթե չի լինելու։

Նախաձեռնությունը պահանջում է անհապաղ ավելացնել գիտության համար պետական հատկացում հետևյալ սկզբունքով՝

2021թ. առնվազն 50% ավելացնել գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության համար պետական բյուջեով նախատեսված հատկացումները՝ ուղղելով այն թիրախային գիտական թեմաների ֆինանսավորման ծրագրերի մեջ։

ՀՀ գիտության ոլորտը կարգավորող օրենքում ամրագրել, որ գիտական և գիտատեխնիկական գործունեության համար պետական հատկացումները պետք է աստիճանաբար աճեցնել հետեւյալ ժամանակացույցով՝ 2022թ. - բյուջեի առնվազն 2%, 2023թ. - բյուջեի առնվազն 3%, 2024 թվականից սկսած - բյուջեի առնվազն 4% (մոտավորապես ՀՆԱ-ի 1%):