Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Եթե խոսքում ենք Հարավային Կովկասում Թուրքիայի քաղաքականության մասին, ապա պետք է նշել, որ որպես այդպիսին Թուրքիայի քաղաքականություն չկա գրեթե 7 տարի, քանի որ երկիրը Էրդողանի բռնապետության տակ է և նա անում է պարզապես այն, ինչ ցանկանում է»,- ասաց թուրք լրագրող, մեդիա վերլուծաբան և գրող Արիս Նալչին՝ Հայ-ամերիկյան քաղաքագիտական ֆորումի ժամանակ ներկայացնելով Թուրքիայի քաղաքականությունը Հարավային Կովկասում։

Նա հիշեցրեց, որ վերջին 5 տարիների ընթացքում Թուրքիայում հեռացվել են ԱԳՆ-ի բոլոր դիվանագետները, անգամ հայ-թուրքական ֆուտբոլային դիվանագիտության ժամանակ, կային դիվանագետներ, որոնք այցելում էին Հայաստան և առնվազն գիտեին ինչպես խոսել մարդկանց հետ, շփվել միջազգային հանրության հետ, բայց հիմա կարելի է խոսել միայն որոշ անձանց մասին, որոնք բիզնեսներ ունեն Հարավային Կովկասում։

«Դա նշանակում է, որ կան որոշ մարդիկ, որոնք գումար են աշխատելու, եթե երկաթուղիներ բացվեն Նախիջևանում, որոնք իրենց բիզնեսներն են ընդլայնելու Ադրբեջանում, Վրաստանում, անգամ եթե հնարավոր լինի, միգուցե նաև Հայաստանում, Հյուսիսային Իրանում։ Սա է պատկերը Թուրքիայում, եթե փորձենք ամփոփել Հարավային Կովկասի հարցը։ Կարող եմ ասել, որ Էրդողանի այս պլանը արդեն իսկ ընթացքի մեջ է և գործում է։

Եթե տեսնում ենք նոր կառույցներ, որ Ադրբեջանը պատրաստվում է կառուցել Շուշիում, և այլն, այս ամենը կապված է Թուրքիայում, 5 հիմնական ընկերությունների հետ, որոնք շատ մոտ են Էրդողանի հետ, անում են ամեն բան թուրքական պետությունից գումար ստանալու համար։ Նրանք պարզապես Էրդողանի ընկերներն են, որոնք գումար են աշխատում և ներգրավված են լինելու հետպատերազմյան շրջանում երկաթուղիների կառավարմանը Հարավային Կովկասում»,- նշեց նա։

Անդրադառնալով ԼՂ հակամարտության մեջ Թուրքիայի ներգրավմանը, թուրք լրագրողն ասաց՝  Էրդողանին պետք էր պատերազմ։

«Ոսկե տոմս էր, երբ Ադրբեջանը օգնության կանչեց Թուրքիային Լեռնային Ղարաբաղի վերջին պատերազմում։ Դա նաև ոսկե տոմս էր գումարների լվացման համար զենք վաճառելու միջոցով։ Թուրքիան արդեն իսկ պատրաստում էր որոշ դրոններ և այլն։ Սա մեկ այլ քաղաքական ճգնաժամային հարց է, որովհետև ՆԱՏՕ-ն թույլ չէր տալիս Թուրքիային զենք գնել այն երկրներից, որոնցից ցանկանում էր։ Երբ Թուրքիան գնեց S-400 համակարգերը Ռուսաստանից և միաժամանակ ցանկանում էր ներգրավված լինել ամերիկյան F-35 ծրագրին, կոնֆլիկտ տեղի ունեցավ։

Էրդողանը հայտարարեց, որ իրենք կարող են գնել, ինչ ցանկանում են իրենց պաշտպանելու համար, բայց այստեղ պետք է նաև հարց բարձրացնենք, թե ումից են պատրաստվում պաշտպանվել, որովհետև բոլոր պատերազմները, որոնք ընթանում են Թուրքիայի շուրջ բոլոր հարևան երկրներում՝ Սիրիայում, Իրաքում, Հայաստանում, Ղարաբաղում, Հունաստանում, Արևելյան Միջերկրականում, բոլոր պատերազմները հենց Թուրքիայի պատճառով են։ Այսպիսով, Թուրքիան պաշտպանության կարիք չունի, հենց ինքն է պատերազմներ հրահրողը տարածաշրջանում»,- ընդգծեց նա։

Նրա խոսքով, չպետք է արհամարհել նաև այն փաստը, որ Թուրքիան միջնորդ հանդիսացավ վարձկանների համար Սիրիայից կամ Իրաքից, կամ այն ջիհադիստների համար, որոնց ուզում էր ուղարկել Լիբիա արդեն իսկ ուղարկել էր Ադրբեջան Լեռնային Ղարաբաղի պատերազմի համար։

«Պետք է նաև նշեմ, որ 2300-ից 4000 անձ է գնացել և թուրքական մամուլից կարող եմ ասել, որ միայն 300 անձ է վերադարձել։ Մնացյալ 2000-ը կամ անհետ կորած է կամ պահանջում են այն գումարը, որը խոստացել էր իրենց Թուրքիան և այս մարդիկ քաոս են ստեղծելու նաև Հարավային Կովկասում, որովհետև նրանք այնտեղ են, միգուցե Նախիջևանում, միգուցե դեռ Ադրբեջանում, միգուցե Իրանում, կամ հնարավոր է նրանք փորձում են անցնել Լիբիա։ Ահա թե ինչու էր Թուրքիան ուզում ներգրավված լինել, նաև որովհետև Էրդողանը կորցնում է իր իշխանությունը։ Նա նախագահ է դարձել 51% ձայն ստանալով, հիմա անգամ 35% չի կարող հավաքել առանց իր Ալյանսի` իր Ալյանսը Թուրքիայի Ազգայնական շարժման կուսակցության հետ է։ Սա միգուցե համընդհանուր կանոն է․ եթե պարտվում ես, քեզ պատերազմ է պետք»,- նշեց նա։

Անդրադառնալով հայոց Ցեղասպանության հարցի վերաբերյալ թուրք հասարակության ընկալմանը, Արիս Նալչին ասաց, որ 2013թ-ից սկսած թուրք հասարակությունը գիտակցում է, եթե այս պետությունը մեզ այսքան տանջել է վերջին 9-10 տարիների ընթացքում, ապա հավատում է, որ 100 տարի առաջ նրանք իրականացրել են ցեղասպանություն։

«Եթե դիտարկենք Թուրքիայի պետական քաղաքականությունը, կարող ենք ամեն շաբաթ հաշվել 5-6 սպանություն կանանց կամ ԼԳԲՏ-ի նկատմամբ, ամեն շաբաթ տասնյակ կամ հարյուրավոր ձերբակալություններ քրդերի շրջանում։ Սա ստիպում է մարդկանց սկսել մտածել ազգի վերակառուցման շուրջ։ Թուրքական պետությունը կարող է իրականացնել ցեղասպանություն և նրանք կարող են հիմա նոր ցեղասպանություններ իրականացնել, սա հատկապես զգում են քրդերը, 100 տարի հետո միգուցե լինի այլ ցեղասպանություն քրդական շարժման նկատմամբ, բայց նրանք նաև երկրորդ կարգի քաղաքացիներ են թուրքական պետության աչքերում։

Պատկերացրեք, որ նրանք ոչ մի ներդրում թույլ չեն տալիս քրդական հատվածներում, անգամ կովիդի պատվաստանյութեր։ Եթե նայեք քարտեզը, քրդական հատվածներում պատվաստված մարդկանց թիվը զգալիորեն քիչ է, քան Ստամբուլում և այլ քաղաքներում։ Նրանք օգտագործում են այլ մեթոդներ, բայց սա ստիպում է հասարակությանը հավատալ, որ, այո, ինչ-որ բան տեղի է ունեցել և մենք պետք է հաշտվենք դրա հետ, բայց հարցը նրանում է, որ Թուրքիայում բռնապետություն է, նրանք շատ ճնշված են։

Պատկերացրեք գրեթե յուրաքանչյուրն, ով փորձել է հարաբերություններ կառուցել Հայաստանի հետ նոր ճանապարհներով, երկրորդ ուղու դիվանագիտության միջոցով, գրեթե բոլորն այժմ բանտում են։ Օսման Կավալան և շատ լրագրողներ բանտում են։ Ողջ երկիրը դարձել է բանտ բաց երկնքի տակ բոլորի համար, ողջ քաղհասարակության համար։ Սա ստիպում է նրանց ավելի շատ կարդալ իրենց անցյալի մասին և առերեսվել, թե ինչ է տեղի ունեցել այն ժամանակ»,- նշեց նա։