Ձեր վստահելի աղբյուրը

Պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ԵՊՀ մշակութաբանության ամբիոնի վարիչ Համլետ Պետրոսյանը և Արևելյան լեզուների և քաղաքակրթությունների պետական ինստիտուտի (INALCO, Փարիզ) պրոֆեսոր-հետազոտող, դասախոս Աննա Լեյլոյան-Եկմալյանը նախաձեռնել են «Արցախի մշակութային ժառանգության մշտադիտարկում» (MONUMENT WATCH) ծրագիրը:

Նախաձեռնության նպատակն է ստեղծել անկախ ակադեմիական հարթակ, որն արձանագրելու է Արցախի մշակութային ժառանգության վիճակն ու փոփոխությունները, ներկայացնելու և մեկնաբանելու է մասնագիտական գիտելիքի և ակադեմիական բարեկրթության սահմաններում:

Հիմնական նպատակն է 44-օրյա պատերազմի արդյունքում Արցախի հանրապետության` Ադրբեջանին անցած տարածքների և արցախա-ադրբեջանական սահմանային գոտու անշարժ մշակութային ժառանգության, թանգարանների, մշակութային օջախների քարտեզագրումը և գույքագրումը (վիճակը մինչև պատերազմը), ընթացիկ վիճակին հետևելը և փոփոխությունների վավերացումը (ավերում, ձևափոխում, վերօգտագործում, քանդակների, պատկերների, արձանագրությունների ջնջում ու փոփոխում, նոր սիմվոլների կիրառում և այլն), միջազգային գիտական ու մշակութապահպան հանրությանը ներկայացնելը:

Panorama.am-ի հետ զրույցում ծրագրի գիտական ղեկավար Համլետ Պետրոսյանը նախ ներկայացրեց իրենց թիմը, որի մեջ ներգրավված են հնագետներ, ճարտարապետներ, մշակութաբաններ, հայագետներ, մեդիա և ինտերնետ մասնագետներ, թարգմանիչներ:

«20 հոգուց է կազմված, աշխատանքը կամավորական սկզբունքով է: 80 տոկոսը երիտասարդներ են՝ մագիստրոսներ, ասպիրանտներ: Սա նաև համապատասխան թիմ ստեղծելու, մասնագիտական հանրույթ ձևավորելու մի փորձառություն է: Երբ այս ամենը տեղի ունեցավ, պարզվեց, որ Հայաստանում նման ձևավորած հանրույթ ուղղակի գոյություն չունի, ինչը նույնպես շատ կարևոր է»,- ասաց նա:

Ինչ վերաբերում է նման նախաձեռնությամբ հանդես գալուն, Հ. Պետրոսյանը, որը երկար տարիներ ղեկավարել է Տիգրանակերտում հնագիտական պեղումները, ասաց, որ  բացարձակ ընդունելի չէր այս ամենից հետո նստել ու ոչինչ չանել:

«Թշնամու կողմից հայկական մշակութային հուշարձանների աղավաղմանը, կեղծմանն ու ոչնչացմանն ինչ-որ ձևի պետք է պատասխանել: Քանի որ այսօր այդ ուղղությամբ հատուկ քաղաքականություն չի վարվում, որոշեցի մի բան անենք: Քանի որ ես հետազոտող եմ, մտածեցի, որ ամենաճիշտը գիտական հարթակ ստեղծելն է, որտեղ միայն գիտական  փաստարկները, մոտեցումները, ակադեմիական բարեվարքությունը կարող են տեղ գտնել, ինչպես նաև միջազգային գիտական հանրույթին, հետազոտողներին, որոնք հետաքրքրված են, հասելի լինի այն տեղեկատվությունը, որը մենք ենք մատուցում»,- ասաց Համլետ Պետրոսյանը:

Նա ընդգծեց՝ նախաձեռնությունը որևէ պետական հիմնարկի ենթակայության տակ չէ, որևէ պետական ֆինանսավորում չի ակնկալում. «Կարծում եմ՝ ստեղծված իրավիճակում այն լծակն է, որը կարող է ինչ-որ չափով հետևել, թե ինչ ճակատագիր են ունենում հուշարձանները, ինչ-որ չափով կանխել ադրբեջանական կեղծ պրոպագանդան, գուցե փորձել միջազգային լծակներ գտնել դրանց վրա ազդելու համար»:

Հնագետի խոսքով, մշակութային ժառանգության գիտական ներկայացման համար՝ առանձնահատկությունները, ստեղծման ժամանակաշրջանը, դրանց շուրջ գիտական բանավեճերը, մոտեցումները, ունեն հարուստ արխիվ, բացի այդ խմբի անդամները պրոֆեսիոնալ մասնագետներ են, մեծ մասը մի անգամ չէ, որ տեսել են դրանք ու նկարել: Իսկ ներկայիս վիճակի մասին տեղեկատվություն ստանալու համար, նա նշեց, որ իրենց թիմն Արցախում ունի իր աշխատակիցները, որոնք չեզոք գոտու, սահմանային հուշարձանների մշտադիտարկում են անցկացնում:

«Հետևում ենք ադրբեջանական մեդիային, որն անընդհատ նկարում, ցույց է տալիս, թե հայերը ոնց են «հայացրել» հուշարձանները: Այդ բոլոր նկարահանումները մեզ բավական նյութ են տալիս հասկանալու համար, թե ինչպիսի իրավիճակ է, ինչ փոփոխություններ, նախաձեռնություն են անում:

Նաև համագործակցում ենք ամերիկյան կազմակերպության հետ, մեր գործընկերներն են, փորձում են փոփոխությունները տեսնել տիեզերական լուսանկարների միջոցով»,- ասաց Հ.Պետրոսյանը:

Նա նշեց, որ հարթակը բաց է, նյութերն օգտագործելը, դրանց հիման դրա հոդվածները գրել խրախուսում են:

«Մենք նպատակ չունենք դիմել կոնկրետ որևէ միջազգային կառույցի: Գոյություն չունի միջազգային գիտական որևէ կազմակերպություն, որին մենք դիմում ենք: Կան բազմաթիվ կազմակերպություններ, որոնք այցելում են մեր կայք, մեզ հետ նամակագրության մեջ են, փորձում ենք բազա ստեղծել, որից կարող են օգտվել բոլորը»,- նշեց ծրագրի գիտական ղեկավարը:

Համլետ Պետրոսյանն ասաց, որ Արցախի մշակույթի նախարարության կողմից ժամանակին գրանցվել էր 4000-ից ավելի հուշարձան, այժմ մոտավորապես 1800-1900 հուշարձան գտվում է  օկուպացիայի մեջ:

Խոսելով օկուպացված տարածքներում գտնվող հուշարձանների ներկայիս վիճակի մասին, նա նշեց, որ բոլորը գիտեն այն հուշարձանները, որոնք հրետակոծվել են պատերազմի ժամանակ, իրենք հետևում են այն հուշարձաններին, որոնց մասին պաշտոնական հաղորդագրություններ տարածված չեն:

«Առայժմ Ադրբեջանը, չհաշված այն հուշարձանները, որտեղ ինչ որ փոփոխություններ արդեն արել են՝ Շուշիի հյուսիսային գերեզմանոցը, Վանքասարի եկեղեցու տարածքը, կարծեք թե նախապատրաստական փուլում է՝ այցելում են, փաստագրում, հայտարարում՝ այսպես է, այնպես է:

Կարծում եմ՝ իրենք մտածում են, թե կոնկրետ ամեն մի դեպքում ինչպես վարվել, ինչպես կընդունի միջազգային հանրությունը, ինչ չափով է իրենց կեղծ քաղաքականությունը հիմնավոր և այլն:

Ինչքան մենք զգոն լինենք, ինչքան շատ բացահայտենք, կարծում եմ, այնքան ավելի կկանխենք նրանց կամայական գործողությունները»,- ասաց Համլետ Պետրոսյանը: