Ձեր վստահելի աղբյուրը

«Հայաստանում մոտենում է հունիսի 20-ի խորհրդարանական ընտրությունները և նրա հարևանները, Ադրբեջանում հատկապես ուշադիր հետևում են: Քվեարկության արդյունքը պարզելու է Երևանի և Բաքվի հակամարտության անմիջական ապագան, որը հեռու է ավարտված լինելուց՝ անցյալ տարվա մարտերից հետո, երբ Ադրբեջանը վերադարձրեց իր շատ տարածքներ Լեռնային Ղարաբաղում և հարակից շրջաններում: Հիմնական խնդիրները, որոնք պետք է լուծվեն, ներառում են Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավիճակը, երկու երկրների սահմանների սահմանազատումը և տրանսպորտային կապերի վերականգնումը, ինչպես նշված է նոյեմբերի 10-ի հրադադարի հայտարարությունում»,-այս մասին Eurasianet կայքում գրում է Էլդար Մամեդովը։

Հոդվածագիրը գրում է, որ Բաքվի տեսանկյունից կարևորը ոչ միայն հայաստանյան ընտրությունների արդյունքն է, այլև դրան նախորդող գործընթացը:

«Հայ հասարակությունը չափազանց բևեռացված է. գործող վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը և նրա հիմնական մրցակիցը՝ նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը, փոխանակվում են սպառնալիքներով և վիրավորանքներով և զբաղվում պոպուլիստական և իռիդենտիստական հռետորաբանությամբ: Թվում է, որ փողոցում առճակատման իրական ռիսկ կա:

Հայկական բևեռացումը օգուտ է Ադրբեջանին երկու հիմնական ձևով: Նախ, պետական ինստիտուտների էրոզիան, օրինակ արտգործնախարարությունում զանգվածային պաշտոնանկությունները, նշանակում է, որ չկա կարողություն՝ էներգիա և քաղաքական կապիտալ տրամադրել Ղարաբաղի ճակատագրին, կամ նույնիսկ պատշաճ պաշտպանել Հայաստանը՝ իր տարածքում ադրբեջանական ոտնձգություններից:

Երկրորդ, Բաքուն կարող է ձևակերպել Հայաստանը որպես ձախողված պետություն՝ միաժամանակ ընդգծելով դրա թվացյալ գործող ինստիտուտները: Այս նարատիվը ենթադրում է, որ Բաքվի կողմից ընդունած ավտորիտար կայունությունը գերադասելի է այն քաոսից ու պարտությունից, որ ժողովրդավարությունը բերեց Հայաստան։

Այն նաև արդարացնում է Ադրբեջանի վարչակարգի թերահավատությունը «արևմտյան արժեքների» և Եվրոպայի հետ սերտ կապերի վերաբերյալ: Չնայած 2018 թվականից հետո Հայաստանը որոշ քայլեր կատարեց ազատականացման հարցում`հետևելով արևմտյան մոդելների վրա և համագործակցության պայմանագիր ստորագրեց Եվրամիության հետ, իր կարիքի ժամին ԵՄ-ն չշտապեց նրա պաշտպանությանը:

Ի հակադրություն, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հասկացավ, որ իր դիվանագիտական և ռազմական հաջողության բանալին գտնվում է իր ռուսաստանցի գործընկեր Վլադիմիր Պուտինին՝ պաշտոնապես Հայաստանի դաշնակցին, կուլտիվացնելու մեջ: Ռուսախոս հետխորհրդային ավտոկրատները՝ Ալիևը և Պուտինը, «հասկանում» են միմյանց: Փաշինյանն ընդհակառակը, որպես հեղափոխության միջոցով իշխանության եկած պոպուլիստ առաջնորդ, չնայած նա նույնքան ռուսամետ է, որքան Հայաստանի ցանկացած ղեկավար, երբեք իսկապես չի պատկանել ակումբին:
Հայկական անկայունությունը նաև օգնում է ամրապնդել Ալիևի ներքին լեգիտիմությունը:

Հայաստանում ներկայիս պայմանները հաճախ համեմատվում են 1990-ականների սկզբին վերջին ժողովրդավարական ընտրությամբ նախագահ Աբուլֆազ Էլչիբեյի կարճատև իշխանության օրոք Ադրբեջանում տիրող պայմանների հետ, ինչը շատերի կողմից հիշվում է որպես տրավմատիկ ժամանակաշրջան`որպես ազգային կազմաքանդման ժամանակաշրջան: Նույնացնելով Փաշինյանին Էլչիբեյի հետ ազգային անվտանգության համար իրենց վարած քաղաքականության սոսկալի հետևանքների տեսանկյունից՝ ռեժիմը դելեգիտիմացնում է Ադրբեջանում ընդդիմությանը (դեռևս էլչիբեյի կողմնակից) որպես «ապազգային ուժ»:

Այնուամենայնիվ, Հայաստանի դժբախտություններից քաղաքական և հոգեբանական բավարարվածությունը կարող է միայն Բաքվին տանել այսքան հեռու: Իրականում կարևոր է նոյեմբերի 10-ին հրադադարի մասին հայտարարության իրականացումը:

Ադրբեջանը, մասնավորապես, շահագրգռված է Հայաստանի տարածքով Նախիջևանի հետ միջանցք հիմնելով: Սա մի նախագիծ է, որում վերջին պատերազմում Ադրբեջանի հիմնական հովանավորը՝ Թուրքիան, ունի հատուկ հետաքրքրվածություն, քանի որ դա հնարավորություն կտա ուղղակի ցամաքային հասանելիության հնարավորություն դեպի թուրքական հանրապետություններ՝ տեղակայված Կենտրոնական Ասիայից դեպի արևելք։ Աշխարհաքաղաքականորեն սա ավելի հետևողական նախագիծ է, քան նույնիսկ Ադրբեջանի ինքնիշխանության վերականգնումն ամբողջ Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ. Դա կբարձրացնի Բաքու-Անկարա տանդեմի ազդեցությունը տարածաշրջանում, հատկապես Իրանի հետ կապված, և ճանապարհ կբացի դեպի արևելք Թուրքիայի էքսպանսիայի համար։ Այս ռազմավարության մեջ Բաքուն իրեն տեսնում է որպես անփոխարինելի:

Այդ ռազմավարության զարգացման համար, սակայն, Բաքվին հարկավոր է Հայաստանում կառավարություն, որն ընդունակ է իրականացնել եռակողմ հայտարարությունը, մասնավորապես Նախիջևանի տրանսպորտային ուղու ստեղծմամբ: Գաղափարը Հայաստանում խորապես ոչ պոպուլյար է, քանի որ այն դիտվում է որպես սպառնալիք Հայաստանի ինքնիշխանությանը: Բաքվի հաճախակի պատմական պնդումները Զանգազուրի կամ Սյունիքի նկատմամբ, հայկական տարածք, որի միջոցով ենթադրվում է հաստատել այդ ճանապարհը, անկասկած չի ծառայել վստահության ստեղծմանը: Հայկական պետականության կոլափսը, այնուամենայնիվ, այդ համաձայնագիրը կդարձնի անիրագործելի:

Դա Ադրբեջանին կդնի դժվարին դրության մեջ: Միջանցքն ապահովելու համար նա դա պետք է անի միակողմանի, բռնի կերպով: Բայց, ի տարբերություն Լեռնային Ղարաբաղի, դա կնշանակի հարձակվել Հայաստանի վրա, որը պաշտպանված է Ռուսաստանի անվտանգության երաշխիքներով: Մոսկվան, որը մինչ այժմ բավականին ճկուն էր Բաքվին, կդիտարկի, որ իր վստահելիությունն է ստուգվում: Հնարավոր մեկ այլընտրանքը` Լեռնային Ղարաբաղի վրա ճնշման ուժեղացումը, նույնպես ռիսկային է Բաքվի համար, քանի որ դա կարող է ընկալվել որպես սպառնալիք այնտեղ տեղակայված ռուս խաղաղապահների համար:

Ալիևը շատ լրջորեն է վերաբերվում Պուտինի հետ իր հարաբերություններին, ուստի դժվար թե մեծ սրացման ռիսկի գնա։ Բացի այդ, 2008-ին Հարավային Օսիայում ռուս խաղաղապահների վրա հարձակման վրացական նախադեպը տարածաշրջանում բոլորը հիշում են:

Քոչարյանի հաղթանակը կարող է վտանգել Ադրբեջանի ծրագրերը և անորոշության հավելյալ տարր ներմուծել: Գործելով որպես «հակափաշինյանական», նա բացահայտորեն քննադատում է եռակողմ հայտարարությունը և դատապարտել է ցամաքային միջանցքի տրամադրումը՝ այն համարելով անընդունելի: Նա ավելի քիչ կվարաներ ուժ կիրառել՝ ադրբեջանական զինվորներին հայկական տարածքից վտարելու համար, քան Փաշինյանը: Ի տարբերություն Փաշինյանի, Քոչարյանը միշտ լավ քիմիա է ունեցել Պուտինի հետ և հայտարարել է, որ իր արտաքին քաղաքականությունը միանշանակ ռուսամետ կլինի: Մնում է տեսնել, թե արդյո՞ք Մոսկվան կարձագանքի այս հորդորներին՝ թեքվելով դեպի Հայաստան:

Հաշվի առնելով այլընտրանքները՝ տևական անկայունություն կամ Քոչարյանի վերականգնում, առաջիկա ընտրություններում Փաշինյանի հաղթանակը, հավանաբար, Բաքվի լավագույն տարբերակն է՝ իր նպատակներին հասնելու համար: Նորացված ներքին լեգիտիմությամբ, բայց արտաքինից թույլ և կախված, նա կարող է լինել միակը, որն ի վիճակի է իրականացնել իր իսկ ստորագրած համաձայնագիրը»,-գրում է Էլդար Մամեդովը, ով Եվրոպական խորհրդարանում Սոցիալիստների և դեմոկրատների առաջադեմ դաշինքի քաղաքական խորհրդական է: