Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ղարաբաղյան երրորդ պատերազմի մեկնարկից մեկ տարի անց առաջին անգամ Հայաստանում պաշտոնապես հրապարակվեց զոհված զինծառայողների, անհայտ կորած համարվող անձանց թիվը։

Ըստ Քննչական կոմիտեի հաղորդագրության, ՀՀ-ում զոհված զինծառայողների և քաղաքացիական անձանց ընդհանուր թվաքանակը կազմում է 3781 անձ։ Սեպտեմբերի 27-ի դրությամբ անհայտ է 231 զինծառայողի և 22 քաղաքացիական անձի գտնվելու վայրը։ Մինչև օրս Ադրբեջանի կողմից Հայաստանին է հանձնվել գերեվարված ընդհանուր թվով 108 զինծառայող և քաղաքացիական անձ:

Թե քանի անձ է շարունակում մնալ գերության մեջ,  Քննչական կոմիտեն չի մանրամասնել։ Գերության մեջ պահվող անձանց, նրանց վերաբերյալ ՄԻԵԴ ներկայացվող գանգատների մասին Panorama.am-ը զրուցել է Եվրադատարանում ռազմագերիների իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող փաստաբան Սիրանուշ Սահակյանի հետ։

Panorama.am-Տիկին Սահակյան, այս պահին Ձեր ձեռքի տակ եղած փաստերի համաձայն, քանի՞ անձ է Բաքվում պահվում գերության մեջ։
Սիրանուշ Սահակյան-Ադրբեջանի կառավարությունն ընդունում է, որ 45 անձ է գտվում գերության մեջ, որոնցից չորսը քաղաքացիական անձինք են, 41-ը՝ զինծառայողներ։ Սակայն մեր ձեռքի տակ եղած փաստերն ու ապացույցները խոսում են ևս 80 անձանց գերեվարման հանգամանքների մասին։ Այս անձանց 90 տոկոսը զինվորականներ են։ Թե ինչ կարգավիճակում են նրանք այս պահին գտնվում, անհայտ է, հնարավոր է, որ նրանք ողջ են, բայց թաքցվում են, չենք բացառում, որ նրանցից ոմանք կարող են սպանված լինել։ Այս 80 անձանց կյանքի և ճակատագրերի համար ադրբեջանական իշխանությունները հրաժարվում են պատասխանատվություն ընդունելուց։ Բայց այդ մասով մենք ապացույցների խնդիր չունենք, մեզ համար անվիճելի է, որ նրանք գերեվարված  են եղել։

Panorama.am-Ըստ Արցախի Հանրապետության ՆԳՆ ԱԻՊԾ պաշտոնական հաղորդագրությունների, եղել են դեպքեր, երբ ադրբեջանական կողմը հայկական կողմին է փոխանցել մարմիններ կամ մասունքներ։ Փորձաքննության ենթարկվե՞լ են դրանք՝ պարզելու, արդյոք նրանք չեն սպանվել գերության մեջ եղած ժամանակ:
Սիրանուշ Սահակյան-Այո, նման դեպքեր ևս բացահայտվել են։ Եթե փորձաքննությունները ժամանակին են իրականացվել, դիակի պահպանվածությունը հնարավորություն է տվել հանգել արժանահավատ հետևությունների,  մենք այդ փաստերի հիման վրա իրականացրել ենք կյանքի իրավունքի խախտումների վերաբերյալ գանգատներ։ Սակայն ոչ բոլոր դիակների ուսումնասիրությունների արդյունքում է, որ հնարավոր է բացահայտել գերեվարման ընթացքում սպանված լինելու հանգամանքը։ Եվ եթե ի սկզբանե տեսանյութեր, լուսանկարներ չեն եղել, որոնք հիմնավորել են գերեվարումը, միայն դիակի փորձաքննությամբ դժվար է կատեգորիկ հետևության հանգել, արդյոք նրանք սպանվել են մարտակա՞ն գործողությունների, թե՞ գերեվարման ժամանակ։ Եթե մենք ունենում ենք կասկածներ, ուսումնասիրում ենք առկա տեսանյութերը, լուսանկարները, դիակի զննության արդյունքները, և եթե փաստերը բավարար են, ապա այդ գործերն անպայման հայտնվում են մեր ուշադրության կենտրոնում ու մենք դատական գործընթացներ ենք նախաձեռնում։

Panorama.am-Նման գործերով այս պահին քանի՞ գանգատ կա։
Սիրանուշ Սահակյան-Կյանքի իրավունքի խախտման առումով մենք ունենք 38 ներկայացված գանգատներ, նաև ունենք մոտ 50 առանձնացված գործեր, որոնք գտնվում են նախապատրաստական փուլում և ներկայացվելու են միջազգային ատյաններ։ Մեր ձեռքի տակ եղած փաստերի հիման վրա հիմնավորել ենք մարտական գործողություններից դուրս պաշտպանված անձանց սպանության դեպքեր։ Նրանց 40 տոկոսը զինծառայողներ են, 60 տոկոսը՝ քաղաքացիական անձինք։ Սրանք կյանքի իրավունքի խախտումներ են, որոնք կապված չեն հրետակոծության հետ։ Այս գործերն առնչվում են Ադրբեջանի կողմից գրավված տարածքներում հայտնված անձանց սպանություններին, երբ եղել է անձի նկատմամբ ֆիզիկական վերահսկողություն։

Panorama.am-Այս պահին հայ գերիների մասով քանի՞ հիմնական գանգատ է ներկայացված ՄԻԵԴ։
Սիրանուշ Սահակյան-Շուրջ 200 գանգատ ունենք այս պահին, որոնց մեծ մասը վերաբերում է գերիներին, նրանց նկատմամբ վերաբերմունքին, իսկ շուրջ 40-ը կյանքի իրավունքի խախտումների վերաբերյալ են։

Panorama.am-Մարդու իրավունքների պաշտպանն օրեր առաջ ներկայացրեց խոշտանգումներն ու անմարդկային վերաբերմունքը, որոնց ենթարկվում են հայ գերիները Բաքվում։ Իշխանության ներկայացուցիչը՝ ԱԺ նախագահը, դրանք «հնարած տեսարաններ» որակեց։ Պաշտոնյաների կողմից նման անզգույշ կամ միտումնավոր հայտարարությունները ինչպե՞ս կարող են ազդել գանգատների հետագա քննության վրա։
Սիրանուշ Սահակյան-Ադրբեջանը, բնականաբար, կշահարկի, այդ հայտարարությունը բացառապես սպասարկելու է ադրբեջանական թեզերը, որոնցով նրանք զեղծարարությունն են իրականացնում՝ փորձելով խեղել իրականությունը միջազգային հանրության առջև։ Նրանք այս հայտարարությունից առիթավորվելու են, մեր ոչ բանիմաց պաշտոնյաներին օգտագործելու են որպես գործիք իրենց պաշտպանությունը միջազգային դատական մարմիններում ավելի գրագետ կազմակերպելու համար։

Բայց նշեմ, որ անգամ մեր պաշտոնյաների աջակցությամբ նրանց ջանքերը հաջողությամբ չեն պսակվելու։ Այդ զեկույցի պատրաստման գործում մենք ևս ներգրավված ենք եղել, և մեր կողմից ներկայացված փաստերն ու ապացույցները հիմնավոր են, ստուգված են, կարող եմ ասել՝ անհերքելի են։ Դատական գործընթացները միայն օրինականացնելու են մեր ապացույցները, դրանք հերքող կամ բացառող ապացույցներ ոչ հայ պաշտոնյաները, ոչ էլ ադրբեջանական կողմը չի կարողանալու ներկայացնել։ Այնպես որ մեր գործը մի փոքր դժվարեցնում են, բայց հաջողությունն ու արդարությունը մեր կողմում է։ Հետագայում փորձել էին հստակեցում մտցնել, նշել էին, որ «հնարած»-ը վերաբերում է ոչ թե ներկայացված փաստերին, այլ ընդամենը ելույթին։

Նման պաշտոնյաններին հիշեցնեմ, որ ՄԻԵԴ-ում և ՄԱԿ-ի արդարադատության դատարանում կան միջպետական գանգատներ, որտեղ կողմը պաշտոնապես Հայաստանի Հանրապետությունն է։ Այս գանգատներում դրված են խնդիրներ, որոնց մի մասն առնչվում է ռազմագերիների խոշտանգումներին, նրանց նկատմամբ անմարդկային վերաբերմունքին և սպանություններին։ Հետևաբար, Հայաստանն ունի պաշտոնական դիրքորոշում, որ մեր ռազմագերիները խոշտանգվել են, նրանց նկատմամբ եղել է խտրականություն ու ատելություն։ Ինձ համար անհասկանալի է, թե ինչպես կարելի է, որ նման հայտարարություններ հնչեն։

Panorama.am--ՔԿ տեղեկությունների համաձայն,  108 անձ է վերադարձվել գերությունից։ Եղել է դեպք, երբ վերադարձած անձը Ձեզ խնդրի իր վերաբերյալ դիմումը հետ վերցնել ՄԻԵԴ-ից։
Սիրանուշ Սահակյան-Մենք նման դեպք չունենք, բոլոր այն անձինք, ում շահերը ներկայացրել ենք ընտանիքնի անդամների լիազորագրերի հիման վրա, վերահաստատել են։ Իրենց կամարտահայտությունն է հետևողականորեն մասնակցել իրավական գործընթացներին և արձանագրել իրենց հանդեպ տեղի ունեցած խախտումները։ Մենք նման դեպք չունենք, որ անձը չի ցանկանում հետամուտ լինել իր իրավունքների պաշտպանությանը։