Քաղաքական 10:05 13/10/2021 Աշխարհում

Հարութ Սասունյան. Ինչո՞ւ են Վաշինգտոնում փակել թուրքական հիմնարկը

Վաշինգտոնի Ջորջթաունի համալսարանի ուսանողական թերթը`«Հոյա»-ն, անցյալ շաբաթ հրապարակեց ծավալուն հետաքննական հոդված` թուրքական կառավարության ստեղծած Թուրքական ուսումնասիրությունների հիմնարկի փակման մասին։ Հետաքրքիր է, որ հոդվածի ներքևում գրառման մեջ նշված էր, որ այն գրել են Լիամ Սքոթը և մեկ այլ գրող աշխատակից, որը խնդրել է չհայտնել իր անունը՝ Թուրքիայում անվտանգության նկատառումներից ելնելով»։

Չնայած որ Միացյալ Նահանգներում հիմնարկն ստեղծվել էր Թուրքիայի մասին դրական պատկեր ձևավորելու նպատակով, այն ավարտվեց իր իսկ ամերիկյան խորհրդի  անդամներին զայրացնելով, երբ Թուրքիայի կառավարությունը որոշեց փակել այն:

1982 թ․ Թուրքիայի կառավարությունը Ջորջթաունի համալսարանում հիմնադրեց  Թուրքական ուսումնասիրությունների հիմնարկը (ITS)՝ հատկացնելով 3 միլիոն դոլար։ Նպատակն էր Թուրքիայի վերաբերյալ ձևավորել պատշաճ կերպար Միացյալ Նահանգներում՝ հավաքագրելով և ֆինանսավորելով ամերիկացի ակադեմիականներին, որոնք ուսումնասիրություններ կիրականացնեին թուրքական թեմաներով: Իր գոյության ողջ ընթացքում ITS-ն տարեկան ծախսել է շուրջ 350 հազար դոլար՝ 19 համալսարանների 400 դասախոսների տալով «դրամաշնորհներ, կրթաթոշակներ, նպաստներ և նախնական ֆինանսավորում»՝ գրքեր և ամսագրեր հրատարակելու համար՝ թուրքական ուսումնասիրությունները խթանելու նպատակով։

ITS-ն հայտարարեց, որ այն «առանցքային դեր է խաղացել Միացյալ Նահանգների՝ ՆԱՏՕ-ի գլխավոր դաշնակից Թուրքիայի Հանրապետության մասին գիտելիքների և ըմբռնման խթանման գործում»:

Զարմանալի չէ, որ ITS-ն իր կառավարիչների խորհրդի պատվավոր նախագահ էր նշանակել ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դեսպանին`վերահսկելու նրա գործունեությունը և ֆինանսավորման որոշումները: Խորհուրդը բաղկացած էր Պետդեպարտամենտի նախկին նշանավոր պաշտոնյաներից և օսմանյան ու ժամանակակից թուրքական ուսումնասիրությունների հայտնի ամերիկացի դասախոսներից։ ITS-ի առաջին գործադիր տնօրենը Հայոց ցեղասպանության ժխտող Հիթ Լաուրին էր:

1985 թվականին ես ներքաշվեցի իրավական վեճի մեջ ITS-ի հետ, երբ «Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի խմբագրականում հոդված գրեցի՝ «Ինչպես են թուրքերը մեր դեմ օգտագործում մեր հարկային դոլարները» վերնագրով: Ես մատնանշեցի, որ ITS-ից դրամաշնորհներ ստացած դասախոսներից շատերը նույն մարդիկ էին, որոնք ստորագրել էին Հայոց ցեղասպանությունը ժխտող մի հայտարարություն: Հայտարարությունը որպես վճարովի գովազդ հրապարակվել էր «Վաշինգտոն փոստ» և «Նյու Յորք թայմս» թերթերում 1985 թվականի մայիսի 19-ին:

Լաուրին ներգրավված էր եղել այս հայտարարության  պատրաստման և դրա համար ստորագրությունների հավաքման մեջ: Իմ հոդվածում ես հայտնեցի, որ հայտարարության 69 ստորագրողներից 20-ը տասնյակ հազարավոր դոլարներ են ստացել ITS-ից: Այս գովազդում Լաուրիի դերը եղել է ITS-ի հարկերից ազատված կարգավիճակի խախտումը, որը օրենքով արգելվում էր քաղաքական լոբբինգ իրականացնել այն ժամանակ, երբ ԱՄՆ Կոնգրեսը քննարկում էր Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևի ընդունումը: ITS-ն նաև հակասեց իր իսկ հայտարարությանը, որ «նա չի ձգտում ազդել օրենսդրության վրա կամ պաշտպանել որոշակի քաղաքականություն կամ օրակարգեր»:

Չնայած որ ես այդ ժխտողական հայտարարությունը ստորագրած մտավորականների ստացած գումարների մասին տեղեկությունը ձեռք էի բերել ITS-ի մի գրքույկից, ITS-ը նամակ ուղարկեց իմ թերթին, որով սպառնում էր լուրջ դատական հայցով, եթե ես չհրապարակեի ծավալուն դրժում, ինչը ես մերժեցի։ ITS-ն հրաժարվեց հայցից։

«Հոյա»-ի հոդվածում մանրամասն տվյալներ են ներկայացված ITS-ի փուլ գալու մասին, որը թուրքական քարոզչական նախագիծ էր՝ քողարկված որպես ակադեմիական ձեռնարկում:  Հիմնարկը փակվեց 2020 թ․ սեպտեմբերին, քանի որ նրա խորհրդի որոշ անկախ  դասախոսներ հրաժարվել են հետևել թուրքական կառավարության ցուցմունքներին:

«Հոյա»-ն գրել է, որ «ըստ ITS-ի նախկին գործադիր տնօրեն Սինան Չիդիի և ITS-ի խորհրդի նախկին անդամներ Վալտեր Դենիի և Սթիվեն Քուքի՝ ITS-ի ֆինանսավորման դադարեցման Թուրքիայի որոշումը կայացավ Էրդողանին կուրորեն սատարելու և հավատարմորեն առաջ տանելու կառավարության ճնշումների աճի ընթացքում: Նրանք ասացին, որ ITS-ն հայտնվել էր կառավարության բռնաճնշումների կրակի տակ, որը բնորոշում էր Էրդողանի օրեցօր աճող բռնակալ Թուրքիային:

Ջորջթաունի թուրքագիտության պրոֆեսոր Չիդին «Հոյա»-ին ասաց, որ ITS-ն ի սկզբանե առանձին միավոր էր Ջորջթաունի համալսարանից դուրս։ Հետագայում համալսարանը «ITS-ին տրամադրեց գրասենյակային տարածք և վարչական աջակցություն, սակայն համալսարանը խոսք չուներ ինստիտուտի գործունեության մեջ: Ջորջթաունը նաև լրացրեց ինստիտուտի գործադիր տնօրենի աշխատավարձն այն բանից հետո, երբ ITS-ն կորցրեց ֆինանսավորումը Թուրքիայի կառավարությունից»: Պրոֆ․ Ջենի Ուայթը, որը մոտ 20 տարի ծառայել է ITS-ի խորհրդում, ասաց «Հոյա»-ին, որ ITS-ն «լավագույն գովազդն էր, որ կարող էր լինել Թուրքիայի համար»:

2006 թ․ Բինգեմթենի համալսարանի նախկին պրոֆեսոր Դոնալդ Քվաթերթը հրաժարվեց ITS խորհրդի նախագահի պաշտոնից՝ Հայոց ցեղասպանության ուսումնասիրության կարևորությունը պնդելուց հետո, հայտնում է «Հոյա»-ն: Մերձավոր Արևելքի ուսումնասիրությունների ասոցիացիայի ակադեմիական ազատության հանձնաժողովը,  այն ժամանակվա վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին հղած բաց նամակում բողոքել էր, որ «Քվաթերթը հրաժարական տվեց թուրքական կառավարության ճնշումների պատճառով: ITS-ի խորհրդի մի քանի այլ անդամներ հրաժարական տվեցին՝ ի պաշտպանություն Քվաթերթի»։

Երբ Էրդողանը դարձավ ավելի կեղեքող, թուրքական կառավարությունը հիմնարկը  դիտեց որպես Թուրքիային ոչ ձեռնտու ակադեմիական հետազոտությունների ֆինանսավորում:  2015 թ․ մայիսին ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դեսպան Սերդար Քըլըչը, Վաշինգտոնում Թուրքիայի դեսպանատանը տեղի ունեցած կիսամյակային ընթրիքի ժամանակ բողոքեց ITS-ի նախագահ Ռոս Վիլսոնից, որ «ITS-ի վերջին որոշ աշխատանքներ բացասական էին Թուրքիայի կառավարության նկատմամբ և հետաքրքրություն դրսևորեց ITS-ի աշխատանքները քաղաքական նպատակներով հօգուտ կառավարությանը ուղղելու գործում», հաղորդել է «Հոյա»-ն։

Այունհետև դեսպան Քըլըչը չեղյալ հայտարարեց 2015 թ․ աշնանը նախատեսված ITS-ի ընթրիքը: Վերջապես, «2015 թ․ սեպտեմբերի սկզբին, Սալցմանը և Էվինչը՝ ԱՄՆ-ում Թուրքիայի դեսպանատունը ներկայացնող Վաշինգտոնի փաստաբանական գրասենյակից», ասացին հիմնարկին, որ թուրքական կառավարությունն այլևս չի ֆինանսավորի ITS-ն: Ավելի ուշ Քըլըչը նամակ ուղարկեց՝ հաստատելով ֆինանսավորման ավարտը:

«Այն բանից հետո, երբ Թուրքիան դադարեցրեց կազմակերպության ֆինանսավորումը,  [Ջորջթաունի համալսարանի] Արտաքին ծառայության դպրոցը ITS-ին տրամադրեց լրացուցիչ ֆինանսական և վարչական աջակցություն», հայտնել է «Հոյա»-ն: ITS-ը բավական միջոցներ ուներ իր գործունեությունը շարունակելու համար մինչև 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ը, երբ վերջնականապես փակեց իր դռները:

Թուրքագիտության ձախողված հիմնարկի երկար պատմությունը պետք է դաս լինի բոլոր համալսարանների համար, որպեսզի չկրկնեն Ջորջթաունի սխալը, որը ողջունեց  իր ակադեմիական չափանիշներին հակառակ քաղաքական դրդապատճառներ ունեցող նախագիծը: Ակադեմիականների և քաղաքական գործիչների միախառնումը երբեք լավ արդյունք չի տալու․․․

Հարութ Սասունյան
«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ և խմբագիր
www.TheCaliforniaCourier.com
Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի



Աղբյուր` Panorama.am
Share |

Հարակից հրապարակումներ`

Տեքստում սխալ կամ վրիպակ նկատելու դեպքում, ուղարկեք խմբագրին հաղորդագրություն` նշելով տվյալ սխալը, այնուհետև սեղմելով Ctrl-Enter:

Լրահոս

23:04
Մինչև Հայաստանի իշխանությունը հանցավոր լռում է, պաշտոնական Բաքուն ագրեսորի նոր իմիջ է կերտում Հայաստանի համար. Տիգրան Աբրահամյան
ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության քարտուղար Տիգրան Աբրահամյանը գրում է. «Ադրբեջանում սեփական ստվերի ու անցյալի բարդույթների...
Աղբյուր` Panorama.am
22:44
Ռուսաստանն իրեն իրավունք է վերապահում զենք օգտագործել այն պետությունների դեմ, որոնք թույլ են տալիս իրենց զենքն օգտագործել իր դեմ. Պուտին
Այսօր հրապարակված տեսաուղերձում ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարեց նորագույն միջին հեռահարության «Օրեշնիկ» հրթիռի հաջող...
Աղբյուր` Panorama.am
22:19
Անկախության հռչակագիրն անփոփոխ է, չունի դադարեցման իրավաբանական հնարավորություն. «Գերագույն խորհուրդ»
ՀՀ «Գերագույն խորհուրդ» պատգամավորական ակումբը հայտարարություն է տարածել, որում անընդունելի է համարել Նիկոլ Փաշինյանի...
Աղբյուր` Panorama.am
21:59
Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում քննարկեցինք Հայաստանի անվտանգության մարտահրավերները. Արման Թաթոյան
ՀՀ նախկին ՄԻՊ Արման Թաթոյանը գրել է «Հայաստանի ամերիկյան համալսարանում տեղի ունեցավ «Wine & Talk»  միջոցառումը,...
Աղբյուր` Panorama.am
21:50
Պարզվել է «BMW»-ի և շոգեքարշի բախուման հետևանքով մահացած վարորդի ինքնությունը
 Նոյեմբերի 21-ին, ՀՀ քննչական կոմիտեի Արմավիրի մարզային քննչական վարչությունում նախաձեռնված քրեական վարույթի շրջանակում պարզվել է Արտաշար...
Աղբյուր` Panorama.am
21:36
Վլադիմիր Պուտինը ուղերձ է հղել, ասելով, թե ուկրաինական հակամարտությունն ձեռք է բերել գլոբալ բնույթի տարրեր
Վլադիմիր Պուտինը հայտարարություն է արել հատուկ գործողության գոտում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին։ Ուղերձը հրապարակել է «ՌԻԱ...
Աղբյուր` Panorama.am
21:16
Քննիչները առգրավել են Հովիկ Աղազարյանի հեռախոսը
Նախաձեռնվել է քրեական վարույթ` Քրեական օրենսգրքի 486 հոդվածի առաջին մասով (երկու դրվագ). արդարադատության իրականացմանը կամ գործի քննությանը...
Աղբյուր` Panorama.am
20:52
Աշխարհի ամենաբարձրահասակ կինը թրքուհի է, իսկ ամենացածրահասակը՝ հնդկուհի
Գինեսի ռեկորդի միջազգային օվա կապակցությամբ միմյանց են հանդիպել աշխարհի ամենաբարձրահասակ և ամենացածրահասակ կանայք։ Այս մասին գրում է...
Աղբյուր` Panorama.am
20:40
Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել Իրանի ԱԳ նախարարի հետ
ՀՀ ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հեռախոսազրույց է ունեցել իրանցի գործընկեր Աբաս Արաքչիի հետ: X-ի իր էջում Միրզոյանը գրել է, որ անդրադարձ է...
Աղբյուր` Panorama.am
20:26
Իվանիշվիլին վարչապետի թեկնածու է ներկայացրել Իրակլի Կոբախիձեին
«Վրացական երազանք»-ի պատվավոր նախագահ Բիձինա Իվանիշվիլին վարչապետի պաշտոնում կրկին ներկայացրել է գործող վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի...
Աղբյուր` Panorama.am
20:12
Մատվիենկոն վերընտրվել է ԱՊՀ Միջխորհրդարանական վեհաժողովի խորհրդի նախագահ
ԱՊՀ երկրների Միջխորհրդարանական վեհաժողովի (ՄԽՎ) խորհրդի անդամները կրկին խորհրդի նախագահ են ընտրել Դաշնության խորհրդի խոսնակ Վալենտինա...
Աղբյուր` Panorama.am
19:59
Իսրայելը մեկ օրվա ընթացքում հարվածների չորրորդ ալիքն է սկսել Բեյրութի ուղղությամբ
Իսրայելի ռազմաօդային ուժերի ինքնաթիռները հինգշաբթի օրը սկսել են հարվածների չորրորդ ալիքը Բեյրութի հարավային արվարձաններին։ Այս մասին հայտնում է...
Աղբյուր` Panorama.am
19:44
Խաղաղությունը մոտ է, քան երբևէ, ՀՀ-ին և Ադրբեջանին կոչ ենք անում բաց չթողնել հնարավորությունը. Ֆիդան
Խաղաղությունը Հարավային Կովկասում մոտ է, քան երբևէ։ Ադրբեջանին և Հայաստանին կոչ ենք անում բաց չթողնել այս պատմական հնարավորությունը։ Այս մասին...
Աղբյուր` Panorama.am
19:32
Զինծառայող Հրայր Ալիխանյանը հաղթեց Սաուդյան Արաբիայի Թագավորության մասնակցին
ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Հրայր Ալիխանյանը (74 կգ) հաղթեց Սաուդյան Արաբիայի Թագավորության մասնակցին 12։2 հաշվով և նվաճեց...
Աղբյուր` Panorama.am
19:19
Պղծվում և ոչնչացվում է մեր հազարամյա մշակույթը․ Վրթանես եպիսկոպոս Աբրահամյան
Հռոմի Սուրբ Թովմա Ակվինացու անվան քահանայապետական համալսարանում նոյեմբերի 18-19-ը տեղի է ունեցել միջազգային համաժողով՝ նվիրված Արցախի...
Աղբյուր` Panorama.am
19:06
Միրզոյանն ընդունել է Գերմանիայի Բունդեսթագի ԵՄ հարցերի հանձնաժողովի նախագահին
Արարատ Միրզոյանն ընդունել է Գերմանիայի Բունդեսթագի ԵՄ հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Անտոն Հոֆրայթերին: Այս մասին հայտնում են ՀՀ ԱԳՆ-ից։...
Աղբյուր` Panorama.am
18:52
Վթարային ջրանջատում Արարատի մարզում նոյեմբերի 22/23-ին
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ վթարի վերացման աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ. ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:39
Թուրք-ադրբեջանական տարաձայնություններն էներգետիկ ոլորտում
«Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը այս անգամ անդրադարձել է Թուրք-ադրբեջանական տարաձայնություններին էներգետիկ ոլորտում: Հոդվածում,...
Աղբյուր` Panorama.am
18:24
Ժամկետային զինծառայող Սամվել Գրիգորյանը 9։1 հաշվով հաղթեց Ղազախստանի մասնակցին
 ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Սամվել Գրիգորյանը (82 կգ) 9։1 հաշվով հաղթեց Ղազախստանի Հանրապետության մասնակցին և...
Աղբյուր` Panorama.am
18:12
Թուրքիան Սոմալիում կհիմնի տիեզերական ռազմաբազա
Թուրքիան շարունակում է հարաբերությունները խորացնել ու զարգացնել աֆրիկյան երկրների հետ։ Ավելի վաղ հայտնի էր դարձել, որ Թուրքիան Սոմալիի հետ...
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
Վթարային ջրանջատում Արարատի մարզում
«Վեոլիա Ջուր» ընկերությունը տեղեկացնում է իր հաճախորդներին և սպառողներին, որ վթարի վերացման աշխատանքներով պայմանավորված, ս.թ....
Աղբյուր` Panorama.am
18:00
ԱՀԿ. Աղմուկը՝ մարդու առողջության համար թաքնված սպառնալիք
Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ) հետազոտողները պարզել են, որ 85 դԲ (դեցիբել) բարձր ֆոնային աղմուկը կարող է հրահրել...
Աղբյուր` Panorama.am
17:50
Ըմբշամարտի զինվորականների ԱԱ. Տիգրան Մինասյանը՝ արծաթե մեդալակիր, Շանթ Խաչատրյանը՝ բրոնզե
55 կգ քաշային կարգում ՀՀ ԶՈՒ հավաքականի անդամ, ժամկետային զինծառայող Տիգրան Մինասյանը նվաճեց Երևանում անցկացվող Ըմբշամարտի զինվորականների...
Աղբյուր` Panorama.am
17:43
ՔԿ. Խափանման միջոց կալանքի միջնորդությունների ներկայացման դեպքերը նվազել են
Քննչական կոմիտեն ուսումնասիրել է 2024թ․ առաջին ինը ամիսների ընթացքում իր ստորաբաժանումներում քննվող քրեական վարույթներով խափանման միջոցների...
Աղբյուր` Panorama.am
17:35
Իլոն Մասկի Tesla էլեկտրամոբիլները ԱՄՆ-ում ճանաչվել են ամենավտանգավորները
ԱՄՆ-ի Ճանապարհների երթևեկության անվտանգության ազգային վարչությունը (NHTSA) վերլուծել է վթարների վիճակագրությունը և եզրակացրել, որ երկրում...
Աղբյուր` Panorama.am
17:24
ՖԱՖ. Այս խայտառակ վիճակի պատասխանատուն ՀՖՖ այսօրվա ղեկավարությունն է
««Վեստ Արմենիա» ակումբի ֆուտբոլիստներն դուրս չեկան «Փյունիկի» դեմ։ Սա կլինի «Վեստ Արմենիայի» 2-րդ տեխնիկական պարտությունը, ևս մեկի դեպքում ակումբը ավտոմատ կհեռացվի առաջնությունից»
Աղբյուր` Panorama.am
17:20
Գավառում վտանգավոր պանիր է արտադրվել
Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմինը կասեցրել է անհատ ձեռնարկատեր Արման Սենոքյանին պատկանող կաթնամթերքի արտադրամասի գործունեությունը...
Աղբյուր` Panorama.am
17:11
Կոսմետոլոգ. Մաշկի ծերացման հիմնական պատճառները
Մաշկի ծերացման երկու տեսակ կա՝ բնական և վաղաժամ: «Որպես կանոն, տարիքային փոփոխությունները տեղի են ունենում աստիճանաբար և ամենից հաճախ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:09
44-օրյա պատերազմի մասնակիցը Դալմայի այգիների ջրատարի մոտ թողել է մեծ քանակությամբ զենք-զինամթերք
Բնակչության մոտ ապօրինի պահվող զենք-զինամթերքի հայտնաբերման և առգրավման թեման ոստիկանության համար մնում է արդիական: Օպերատիվ աշխատանքին զուգահեռ...
Աղբյուր` Panorama.am
17:00
Մեդվեդևը հայտնել է Ուկրաինայի դեմ ռազմական գործողությունների մասնակիցներին վճարելու խնդիրների մասին
ՌԴ Անվտանգության խորհրդի փոխնախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը հայտարարել է Ուկրաինայում հատուկ ռազմական գործողության (ՀՌԳ) մասնակիցներին վճարումների հետ...
Աղբյուր` Panorama.am

Տեսանյութեր

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան
16:15 21/11/2024

Խայտառակություն Թումանյան փողոցում. Չախոյան

Հետևեք մեզ և ծանոթացեք թարմ լուրերին!

Ամենից շատ կարդացված նյութեր

{"core.blocks.header.spell_message1":"\u0546\u0577\u057e\u0561\u056e \u057d\u056d\u0561\u056c\u0568` ","core.blocks.header.spell_message2":"\u0548\u0582\u0572\u0561\u0580\u056f\u0565\u055e\u056c \u0570\u0561\u0572\u0578\u0580\u0564\u0561\u0563\u0580\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u057d\u056d\u0561\u056c\u056b \u0574\u0561\u057d\u056b\u0576:"}