Ձեր վստահելի աղբյուրը

Ճարտարապետ-3D վերակազմող և պատմական հագուստների հետազոտող և վերարտադրող` երկու տարբեր ու յուրահատուկ մասնագիտություններ, որոնց տիրապետում է Ռուբեն Սարգսյանը: Երիտասարդ գիտնականի նպատակն է՝ հայ հասարակությանն ավելի շատ տեղեկություն հաղորդել իր պատմական անցյալի մասին: Երկարատև ուսումնասիրական աշխատանքից հետո Ռուբեն Սարգսյանը 3D մոդելավորմամբ հնարավորություն է տալիս առավել շատ պատկերացում կազմել մեր՝ դեռևս  3000 տարի առաջ գոյություն ունեցած աղյուսաշեն ճարտարպետության, նաև մեր արքաների հագուկապի մասին:

Panorama.am-ը զրուցել է Ռուբեն Սարգսյանի հետ:

Panorama.am - Ճարտարապետ-3D վերակազմող և պատմական հագուստների հետազոտող և վերարտադրող՝ երկու յուրահատուկ ու հետաքրքիր մասնագիտություն: Ի՞նչ կա երկու մասնագիտությունների մեջ ընդհանուր, ո՞րն է ավելի հոգեհարազատ:

Ռ.Սարգսյան - Հոգեհարազատը պատմությունն է, և այն ամենը, ինչը կարող է նպաստել պատմական ժամանակաշրջանի մասին պատկերացում ստանալու համար։ Եռաչափ վերակազմությունը թույլ է տալիս ընկալելու ճարտարապետությունը և միջավայրը, իսկ հագուստները լրացնում են դրանք։ Երկուսի համադրությամբ հնարավոր է դառնում պատմական ժամանակաշրջանը ընկալել իր բնույթով և էությամբ։

Panorama.am - Ճարտարապետ-վերակազմողի մասնագիտությամբ, կարծեք թե, Հայաստանում քիչ մասնագետներ կան:  Ստույգ ո՞ր շրջանի հուշարձանների վերակազմությամբ եք զբաղվում, ինչո՞ւ ընտրեցիք այդ շրջանն ու ո՞րն է այդ ժամանակաշրջանի առանձնահատկությունը:

Ռ.Սարգսյան- Ժամանակաշրջանը, որով զբաղվում եմ, ներկայացնում է Ք.ա. IX-I դարերը։
Պատմականորեն դրանք ուրարտական, Երվանդական և Արտաշեսյան ժամանակաշրջաններն են ներկայացնում։ Այս ժամանակաշրջաններն ընտրվել են այն պարզ պատճառով, քանի որ հասարակությանը քիչ են հայտնի։ Մեր աչքի առաջ այժմ էլ ունենք միջնադարը ներակայացնող ամրոցներ, վանքեր և եկեղեցիներ։ Անհրաժեշտություն է՝ գիտական մակարդակով ցույց տալ հանրությանը, թե ինչ է եղել նախքան այդ ամենը։

Panorama.am - Ի՞նչ աղբյուրներից եք հիմնականում օգտվում, արդյո՞ք բավարար տեղեկատվություն կա:

Ռ.Սարգսյան - Աղբյուրները, ինչպես նաև բազմաոլորտ մասնագետները, որոնց հետ համագործակցելով և այն տարաբնույթ աշխատությունները, որոնց ուսումնասիրելով, հնարավոր է լինում ստանալ վերակազմությունները։ Վերակազմությունը բաղկացած է մի շարք մասնագիտությունների համադրումից և կիրառումից, որոնցից են օրինակ՝ հնագիտությունը, պատմագիտությունը, մշակութաբանությունը, արվեստաբանությունը, երկրագիտությունը և այլն։

Անշուշտ, վերակազմված ժամանակաշրջաններից մեզ հասած տեղեկությունները սուղ են։
Միջնադարյան քարեղեն կառույցից հասած տեղեկությունը ավելի շատ է, քան շուրջ 3000 տարի առաջ գոյություն ունեցած աղյուսաշեն ճարտարպետությունից, բայց հենց դա է հետաքրքրություն առաջացնում, դժվարամատչելիությունը, ինչի հետևանքով պետք է ավելի շատ տեղեկություն հայթայթել և ջանք թափել՝ վերակազմությունը ստանալու համար։ 

Panorama.am - Հայաստանին անհրաժե՞շտ են ճարտարապետ-վերակազմողի մասնագիտության զարգացման ուղղությամբ քայլերը: Եթե այո, ինչո՞ւ են անհրաժեշտ ճարտարապետ-վերակազմողներ:

Ռ.Սարգսյան - Ճարտարապետ-վերակազմողի գործառույթը միտված է 3D վերակազմության միջոցով ցույց տալ այն, ինչ այլևս գոյություն չունի, կամ՝ հնարավոր չի վերականգնել իրականում։ Եթե խոսքը միայն տեխնիկական հարցը լիներ, այն է՝ 3D մոդելավորումը, ապա ամեն ոք կարող է դա անել՝ տիրապետելով ծրագրերին։ Բայց ճարտարապետ-վերակազմողի գործառույթը ոչ միայն տեխնիկականն է, այլ նաև տեղեկության հայթայթումը, հավաքագրումը և ուսումնասիրումը, որի հիման վրա միայն, հնարավոր է իրականացնել մոդելավորումը՝ դիմելով ծրագրերին։

Panorama.am - Ձեր կազմած 3D վերակազմությունների պատկերագիրքը հնարավորություն է տալիս պատկերացնել, թե նախկինում ինչպիսի տեսք են ունեցել Էրեբունի և Թեյշեբաինի ամրոց-բնակատեղիները։ Ինչպիսի՞ գիտական աղբյուրներից եք օգտվում։ Ըստ Ձեզ, ի՞նչ կտա այդ պատկերագիրքը Վանի թագավորության ուսումնասիրության գործում:

Ռ.Սարգսյան - Աղբյուրները իրենցից ներկայացնում են ինչպես հնագիտական պեղումներից ի հայտ եկած տեղեկությունները, այնպես էլ պատմահամեմատական վերլուծությունները, նաև խորհրդատվությունները հնագետների, ճարտարապետների, ճարտարագետների, պատմաբանների և երկրաբանների կողմից։ Այդ ամենի շնորհիվ՝ հանրությանը գիտահանրամատչելի կերպով ցույց են տրվում հնավայրերը։ Դրանք նպաստում են վերջիններիս ճիշտ ընկալմանը և հետաքրքրության առաջացմանը։

Panorama.am - Հիմա նոր աշխատության վրա սկսե՞լ եք աշխատել: Եթե այո, մանրամասներ կներկայացնե՞ք:

Ռ.Սարգսյան - Հիշեցնեմ, որ ժամանակաշրջանը, որով զբաղվում եմ, ներկայացնում է ոչ միայն ուրարտական, այլև Երվանդական և Արտաշեսյան ժամանակաշրջանները։ Զուգահեռաբար տարվում են աշխատանքներ Երվանդաշատ, Արմավիր, Արտաշատ և Արևմտյան Հայաստանում գտնվող Արշամեա հնավայրերի ուսումնասիրման և վերակազմության շուրջ։

Panorama.am - Այժմ մյուս՝ պատմական հագուստների ուսումնասիրող և վերարտադրող մասնագիտության շուրջ: Ի՞նչ է այն իրենից ենթադրում, թեև արդեն անվանումից հասկանալի է, բայց Ձեր բառերով ինչպե՞ս կներկայացնեք Ձեր այս մասնագիտությունը:

Ռ.Սարգսյան - Հագուստների վերարտադրությունը կատարվում է գիտական հիմքի վրա։ Աշխատանքի շրջանակներում կատարվում են ուսումնաիսրություններ, վերարտադրվում են հագուստները, և դրանց հետ առնչվող տարրերը, ինչպիսիք են՝ թագերը, ճարմանդները, զենքերը, զարդերը և այլն։

Panorama.am - Ո՞ր շրջանի հագուստներն եք ուսումնասիրում և վերարտադրում: Դուք ավելի շատ արքաների, բարձրաշխարհիկ անձանց հագուսների, արդուզարդերի վերարտադրմամբ եք զբաղված:

Ռ.Սարգսյան - Հագուստների վերարտադրության շրջանակներում ընտրվել են բարձրաշխարհիկ անձանց հանդերձները այն պարզ պատճառով, որ վերջիններս կարող էին իրենց թույլ տալ կիրառելու տարատեսակ նյութեր և գույներ՝ դառնալով առավել ներկայանալի, ինչը հասու չէր հասարակ մարդկանց։

Ազնվականությունը խորհրդանշում էր երկրի պետականությունը։ Պատմական հագուստների վերարտադրությունը ունի նաև քաղաքական բնույթ՝ ցույց տալու երկրի ուժն ու փառավոր անցյալը։ Տարօրինակ չէ, որ Ռուսաստանի կայսր Նիկոլայ II-ը պարահանդես էր կազմակերպել, որի շրջանակներում ավանդական (ցարական) հագուստներով էր հանդես եկել ազնվականությունը։ Իրանի վերջին շահը՝ Ռեզան, վերարտադրելով Պարսից պատմության ազնվականության հանդերձները, Աքեմենյաններից մինչ Իսլամական Հանրապետությունը, շքերթ էր կազմակերպել, հրավիրելով աշխարհի առաջնորդներին՝ ուղղակիորեն ցույց տալու պարսից փառավոր անցյալը, որի շարունակությունն էր՝ իր կողմից ղեկավարվող ներկայիս Իրանը։

Panorama.am - Մեր արքաների հագուստներն ի՞նչ են պատմում իրենց տերերի մասին:

Ռ.Սարգսյան - Արքաները և թագուհիները պատմության մեջ հանդես էին գալիս ոչ միայն որպես քաղաքական կերպարներ, այլ որոշ պարագաներում՝ նրանք և իրենց իշխանությունը սրբացվում էր։ Մեզ տեղեկություններ են հասել հայոց արքաների մի քանի տիտղոսների մասին, ինչպիսիք են՝ «Աստծո ստվեր», «Տիեզերքի արքա», «Աստվածային», «Արեգակնային» և այլն։ Կան հիշատակություններ, երբ արքաները համարվում էին արեգակի, իսկ թագուհիները՝ լուսնի մարմնավորումները երկրի վրա։ Ըստ այդմ, վերջիններիս հանդերձանքը պետք է համապատասխաներ իրենց կոչմանը և տիտղոսներին։

Դրանք իրագործելու նպատակով կիրառվում էր նյութերի առատ տեսականի, ի թիվս՝ հարուստ գունապնակների և կտորների տեսակների առատ ընտրանու, թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի, ոսկու և արծաթի զարդարանքներով հարուստ հագուստների։ Գույները, նյութերը և նախշերը ունեին թաքնված իմաստներ՝ վերածելով ազնվականի հանդերձանքը՝ որպես խորհրդանշական մի ամբողջություն։

Panorama.am - Ունե՞ք աշխատություն վերարտադրված հագուստների մասին:

Ռ.Սարգսյան - Այժմ կատարվում են ուսումնասիրման, վերարտադրման և կազմարարական  աշխատանքները։ Երբ պատրաստ կլինի, առաջիկայում կտպագրվի հեղինակային գիտահանրամատչելի աշխատությունը, որում կներկայացվեն հագուստների վերարտադրությունները, պատմական ակնարկները և ուսումնասիրությունները, որոնց հիման վրա կատարվել են դրանք։



Panorama.am - Որտե՞ղ  կարելի է օգտագործել այդ հագուստներն ու արդուզարդերը: Կարծում եմ՝ պատմական ֆիլմերում, սակայն մեզ մոտ հաճախ չեն նկարահանում պատմական ֆիլմեր:

Ռ.Սարգսյան - Հագուստները ոչ միայն նախատեսված են թանգարանների և գիտական աշխատությունների համար, այլ պետք է  նաև կիրառվեն ֆիլմերում, քանի որ մեծամասամբ դրանց միջոցով է, որ հասարակության լայն խմբերը ծանոթանում են պատմական դրվագներին։ Հագուստի տեսքը կարող է հետաքրքրություն առաջացնել՝ առավել գրավիչ դարձնելով տվյալ երկիրը, ժամանակաշրջանը և պատմությունը։ Այդ է պատճառը, որ շատ երկրներ ջանք և եռանդ չեն խնայում՝ պատշաճ մակարդակով՝ ներկայացնելու իրենց պատմական անցյալը և տվյալ ժամանակաշրջանին բնորոշ հագուստները։ Ուզում եմ ընդգծել, որ հագուստները պետք է լինեն առավելագույնս գիտական հիմնավորումներով։

Panorama.am - Պատվերներ ընդունո՞ւմ եք կամ համագործակցո՞ւմ եք ֆիլմարտադրողների հետ:

Ռ.Սարգսյան - Այս պահին, կամավոր սկզբունքներով, համագործակցում եմ լուսահոգի Արտակ Մովսիսյանի հեղինակած «Հայոց թագուհիներ» ֆիլմի աշխատակազմի հետ։ Սա թերևս առաջին անգամն է, երբ ուսումնասիրություններիս հիման վրա՝ ժամանակաշրջանի հագուստները ներկայացվելու են վավերագրական ֆիլմի շրջանակներում։ Հավելեմ նաև, որ վերարտադրած հագուստներիցս մեկը, այն է՝ ազնվական ուրարտուհու հանդերձանքը, կարող եք տեսնել «Էրեբունի» թանգարանում։ 

Panorama.am - Շնորհակալություն զրույցի համար: